Spiritisme - 'het contact met overleden personen'

Volgens spiritisten kunnen gestorvenen tot de levenden spreken via een medium of zichtbaar zijn als geestverschijning. Het spiritisme, dat uit het occultisme is ontstaan, probeert de inwerking van de geestenwereld op de wereld der levenden te beïnvloeden. Zijn er werkelijk geesten? Kunnen levenden contact maken met de gestorven en met hen communiceren?

Spiritisme als massabeweging

Sinds 1848 bestaat het moderne spiritisme als massabeweging. Bewegende tafels en glazen, seances en mediums waren wegbereiders van een beweging die tegenwoordig in Brazilië 4,6 miljoen gelovige aanhangers heeft en de status van religie bezit. De Fransman Léoin-Hippolithe-Denizart Rivail, beter bekend onder zijn pseudoniem Allan Kardec, verzamelde in de werken Boek der geesten en Boek der mediums manifestaties van verschijningen. Beide boeken gelden nu nog als handboeken. Vooral door buitengewone mediums als de Amerikaan Daniel Douglas Home, ontstonden er in de 19de eeuw in de Verenigde Staten en Engeland spiritistische kringen, genootschappen en tijdschriften. In 1882 verenigden de vele groeperingen zich in de Society for Psychical Research om gezamenlijk paranormale verschijnselen te onderzoeken. De moderne parapsychologie heeft haar wortels in deze beweging.

Sinds de Tweede Wereldoorlog kent het spiritisme een opleving in de westerse wereld. De moderne mens heeft daarbij vooral behoefte aan zakelijke, op feiten berustende beschrijvingen van onderzoek dat zich met gene zijde bezighoudt. Hij is geïnteresseerd in de praktijk en niet langer in romantische ideeën en kerkelijke dogma's. Onderzoeker naar gene zijde en auteur Hans Geisler schrijft in zijn boek Die andere Welt _1962) dat vragen naar eeuwigheid, gene zijde, de zin en het doel van het leven met natuurwetenschappelijke exactheid en grondigheid moeten worden beantwoord. Onderzoek en experiment staan daarbij voorop. Er zijn volgens de schattingen van Geisler wereldwijd ongeveer 200 miljoen mensen actief of passief bezig met het thema spiritisme.

Technieken van het spiritisme

Er zijn veel technieken van geestenbezwering en ze hebben alle op hun eigen manier succes. De technieken zijn bedoeld om communicatie mogelijk te maken en het maakt niet uit of er tafels of glazen worden bewogen, automatisch wordt geschreven of gesproken of dat er experimenten worden uitgevoerd met stemmen op geluidsbanden. Als ze juist worden toegepast, leiden ze alle naar hetzelfde doel: de communicatie met de wereld van de geesten en gestorvenen. Het levert vooral resultaat op als er een bijzonder medium aanwezig is: een mens met een buitengewone energetische aanleg.

De spiritisten die contact krijgen met een fijnestoffelijke wezen moeten vragen naar de identiteit ervan. Men kan er niet van uitgaan dat het wezen dat opgeroepen wordt ook altijd daadwerkelijk contact opneemt. Johann Heinrich Jung-Stilling schreef in het begin van de 19de eeuw in zijn romantische werk Theorie der Geisterkunde dat de wereld vol geesten zit, maar dat ze ons net zo weinig zien als wij hen. Bij een positief contact ontstaat er echter een uitwisseling die voor beiden vruchtbaar is.

Men mag er echter niet van uitgaan, zo schrijft hij, dat een geest iemand altijd welgezind is, want zoals er onder leveneden gevaarlijke mensen zijn, zo is dat ook in de geestenwereld. Zonder twijfel schuilen er in het contact met de parallelle wereld gevaren. Hierna volgt een beschrijving van de populairste spiritistische techniek: het bewegen van glazen.

Het bewegen van glazen

Het bewegen van glazen, in de volksmond ook wel als 'glaasje draaien' genoemd, is een eenvoudige en bij leken populaire techniek die het snelst resultaat oplevert. De deelnemers hebben een tafel met een glad oppervlak nodig, een glas, papier met daarop het alfabet, de getallen 0 tot 9 en de woorden ja en nee. Het glas staat ondersteboven in het midden en de deelnemers leggen ieder een vinger op de bodem van het glas. Als iedereen uiterst geconcentreerd is, roept de groep een geest op. Het kan hierbij gaan om een speciale geest - een gestorven familielid van een van de deelnemers of een andere overledene die voor deze zitting gewenst is. Als het lukt contact te leggen, zal het glas na enige tijd beginnen te bewegen. De deelnemers stellen vragen die beantwoordt dorden door de bewegingen van het glas boven de letters. Hier doet zich een probleem voor, want vaak komen de antwoorden op telepathische wijze het bewustzijn van een van de deelnemers binnen. Het is dus belangrijk onderscheid te leren maken tussen werkelijk communicatie met een geest en berichten uit het eigen onderbewuste.

De gevaren van spiritisme

Parapsychologen wijzen nadrukkelijk op de gevaren die aan het spiritisme zijn verbonden. Doordat veel mensen deze bijzondere handelingen uitvoeren zonder zich bewust alleen op de goede kanten ervan te richten, zijn ze zich meestal niet bewust van het mogelijke gevaar en van de mogelijke uitwerkingen. De auteur Johann Edgar neemt de volgende schaduwkanten:

• Afhankelijkheid en onvoorwaardelijk vertrouwen: Vaak wordt geestenbewering gebruikt als hulp om tot een besluit te komen bij levenssituaties. Dat verzwakt het eigen vermogen om te beslissen. Vooral mensen met een zwakke persoonlijkheid lopen het risico dat zij hun oordeel afhankelijk maken van ondervragingen.
• Angstgevoelens: Veel leken ervaren gevoelens van angst in de tijd na de seance, met name als deze onvakkundig is uitgevoerd. Dit gebeurt vooral als er zich materialisaties (geestverschijningen) voordoen. In veel gevallen zijn de angsten ondraaglijk en is medische hulp noodzakelijk.
• Omgeven-zijn en bezetenheid: De betrokkene wordt letterlijk door wezens omgeven en ze krijgen invloed op zijn leven, tot hij zelf niet meer tot handelen in staat is. Daaruit vloeit bezetenheid voort. In dat geval neemt een vreemd wezen bezit van het lichaam van de betrokkene en beheerst hem. Dit alles kan, net als bij een drugsverslaving, tot de diepste sociale afgrond voeren en soms eindigen in een psychotherapeutische behandeling of zelfs in zelfmoord.