Emotionele ontwikkeling en het ontstaan van labiel gedrag

Labiel gedrag komt voort uit het onvoldoende en verkeerd verwerken van emoties. Het is de uiting van een onderliggend probleem en kan ernstige vormen aannemen. Hieruit kan mal-adaptief' gedrag ontstaan, wat een gevolg is van een kettingreactie tussen het ervaren van behoeftes, de daarmee gepaarde gaande gevoelens en emotioneel geblokkeerd zijn. Om deze emoties te verwerken en een oplossing te vinden om te willen blijven functioneren, zullen mensen 'labiel' gedrag vertonen. Wat is de rol van emotionele ontwikkeling op het ontstaan van labiel gedrag en hoe kan je dit aanpakken?

Emotionele ontwikkeling als baby

Onze emotionele ontwikkeling begint vanaf het moment dat we geboren worden. Een baby leert om verdriet en blijheid te uiten, ook al is dit voor de periode van 5 weken een natuurlijke reflex op hetgeen de baby zintuiglijk waarneemt. Na die periode leert de baby bewust te glimlachen bij het zien van een vertrouwenspersoon. Dit wordt ook wel de sociale glimlach genoemd. De hersenen ontwikkelen zich en vanaf 9 maanden ontplooit zich het limbisch systeem: het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het regelen van de emoties. Zo kan een baby bijvoorbeeld angst ervaren bij het verkennen van de omgeving. Een uiting hiervan is dat de baby begint te wenen.

Emotionele ontwikkeling als peuter en kleuter

De ontwikkeling zet zich door en een peuter realiseert meer en meer dat het een eigen identiteit creëert en is zich meer bewust van zichzelf. Hij of zij zal ook beter 'leren' om met emoties om te gaan en dit om te zetten in gepast gedrag. Als kleuter vervolgens begint men een gevoel voor schaamte en fierheid te ontwikkelen en herkent men emoties bij anderen (bijvoorbeeld blij zijn), maar kan men dit nog niet linken aan zichzelf.

Emotionele ontwikkeling als puber

Pubers realiseren hun eigen emoties, alsook die van anderen en kunnen deze gemakkelijk bij naam noemen. Tijdens deze ontwikkelingsfase slagen ze er in om controle uit te oefenen op eigen emoties en kunnen ze deze koppelen aan gedrag. Ze beseffen dat emoties kunnen gestuurd worden en beïnvloed en dat dit waarneembaar is in gesteld gedrag. Het startschot voor een verdere levenslange emotionele ontwikkeling is vanaf dan gegeven.

Invloed van context: school, ouders en leefomgeving op emotionele ontwikkeling

Het is belangrijk dat het kind voor een goede emotionele ontwikkeling een gevoel van vertrouwen heeft, in een veilige leefomgeving opgroeit, positieve aandacht en affectie krijgt. Ook de invloed van school en leren omgaan met anderen heeft een enorme impact op hoe het kind zich zal ontplooien. Zo is het bekend dat pesten op school een negatieve invloed heeft op de emotionele ontwikkeling. Ook misbruik, het ontbreken van een ouder, armoede en gezondheidsproblemen zijn beïnvloedbare factoren.

Signalen van een emotionele blokkade

Wanneer je geconfronteerd wordt met huilbuien, snel in de put zitten door een klein voorval, heel heftig reageren of net onverschillig, piekeren, emotionele zaken terug oprakelt uit het verleden en daar mee bezig bent of je gevoelens op een nefaste manier je sociaal en professioneel leven belemmeren, wil dit zeggen dat er iets niet juist zit in je emotionele ontwikkeling. Op dat moment geeft je lichaam van binnenuit een signaal dat je je emoties niet meer de baas bent.

Ontstaan labiel gedrag

Om deze gevoelens en emoties de baas te blijven doen mensen vaak aan verdringing, welke als 'onaangepast gedrag' worden beschouwd. Voorbeelden hiervan zijn alcoholmisbruik, drugs gebruiken, vreetbuien of gaan gokken. Het opmerkelijke hieraan is dat mensen door emoties en gevoelens te willen onderdrukken door naar verslavende middelen te grijpen, deze emotie juist intensiever kunnen beleven: denken we bijvoorbeeld aan iemand die uit verdriet alcohol gaat nuttigen en er een intensere huilbui op volgt. Deze manieren om jezelf te verdoven worden rijkelijk aangeboden in de maatschappij, maar bieden geen oplossing voor het verwerken van negatieve gevoelens. Integendeel: je vertoont nog eens extra zelfdestructief gedrag.

Labiel gedrag aanpakken

Bewustwording gevoelens

Het bewust worden van je gevoelens biedt de oplossing om je emotionele ontwikkeling terug te verbeteren en aan te pakken en is de route naar het terug ontwikkelen van stabieler gedrag. De ketting: ervaren van behoeftes, daarmee gepaard gaande gevoelens, die dan een invloed hebben op je emoties dient onderbroken te worden en er moet tussen het ervaren van gevoelens en de daaruit voortvloeiende emoties ruimte gemaakt worden voor het bewust worden en realiseren waarom je negatieve gevoelens hebt. Als je deze oorzaak kan aanpakken en positief omzetten, kan je opnieuw je emoties de baas worden en gaat dit zich uiten in aangepast gedrag dewelke aanvaardbaar is en geen schadelijke gevolgen zal hebben voor jezelf.

Praten

Wanneer iets je teveel wordt is het verstandig om hierover te praten met een vertrouwenspersoon of in verder gevorderde stadia met je huisarts en psycholoog. Het lijkt in eerste instantie niet direct een oplossing te zijn voor je innerlijk probleem, maar het kan wel de draaglast en het daarmee gepaarde gaand labiel gedrag verminderen. Op die manier kan je zelf terug aanscherpen en beter leren omgaan met het verwerken van negatieve gevoelens en de emotionele uiting ervan.

Opname psychiatrie

Wanneer je er niet meer uitgeraakt kan het aangewezen om opgenomen te worden in psychiatrisch centrum. Het kan bijvoorbeeld zijn dat door verdringing een verslaving is ontstaan.