Verslaafd aan geneesmiddelen

Een belangrijke bijwerking van sommige medicijnen, dus ook van kalmeringsmiddelen en sommige pijnstillers, is verslaving. Mensen die verslaafd zijn, voelen steeds weer de behoefte om het middel in te nemen. Ze denken zelfs soms dat ze zonder niet verder kunnen leven. Hoe ernstig het probleem is, kan per persoon verschillen. Dat ligt aan de hoeveelheid die iemand gebruikt en aan hoe lang het medicijn al wordt ingenomen.

Lichamelijke afhankelijkheid van geneesmiddelen

Verslaafd zijn aan medicijnen kan op twee manieren: lichamelijk en geestelijk (psychisch). Iemand is lichamelijk verslaafd als het lichaam zelf het middel steeds weer nodig heeft. Zonder het middel werkt het lichaam niet meer zoals daarvoor. Als met de medicijnen wordt gestopt, heeft dit effect op het lichaam: de zogenaamde ontwenningsverschijnselen. Die verschijnselen kunnen erger en vervelender zijn dan het probleem waarvoor de medicijnen werden ingenomen. Bij elk type medicijn horen andere ontwenningsverschijnselen. Pijn is er één van, maar ook spierkrampen, zweten, misselijkheid en ongecontroleerd beven en huilen.

Geestelijke afhankelijkheid van geneesmiddelen

Geestelijke verslaving zit in iemands hoofd, in gevoelens en emoties. Mensen denken dat ze het medicijn echt nodig hebben om het leven aan te kunnen. Het innemen van het middel geeft ze een heel fijn en veilig gevoel. Ermee stoppen zou dit wegnemen. Depressiviteit en angsten zijn bij een geestelijke verslaving veel voorkomende ontwenningsverschijnselen. Zowel bij lichamelijke als geestelijke verslaving hebben mensen de neiging om er ‘nog eentje’ te nemen, zodat ze nog even niet met de ontwenningsverschijnselen in aanraking hoeven te komen. Ook worden vaak andere middelen ingenomen om makkelijker met de ontwenningsverschijnselen van de eerste om te gaan.

Verslaafd aan pijnstillers

Van de meeste pijnstillers die je zonder recept kunt krijgen, word je niet lichamelijk afhankelijk. Sommige mensen raken echter wel verslaafd aan de pijnstillers die een kleine hoeveelheid codeïne, een sterke, op opiaten gebaseerde, pijnstiller bevatten. Het is zo dat codeïne vaak wordt gemixt met minder sterke medicijnen, zoals paracetamol, om tabletten te maken die zonder recept verkocht kunnen worden.

Geen waarschuwing

Internationaal is er geen afspraak gemaakt om waarschuwingen voor verslaving op verpakkingen van pijnstillers met codeïne of vergelijkbare medicijnen te plaatsen. Terwijl in Nederland jaarlijks meer dan honderd doden vallen door het gebruik van NSAID’s. In Amerika namen in 1998 zo’n anderhalf miljoen mensen sterke pijnstillers zonder dat daar een medische aanleiding voor was. Als die stoppen met hun medicijn, snappen ze waarschijnlijk niet waarom ze zich zo slecht voelen.

In een aantal gevallen bouwen mensen die erg hoge doses pijnstillers met codeïne slikken, een chemische tolerantie op. Dit betekent dat ze steeds meer moeten innemen - soms wel zeventig pillen per dag - om zich ‘normaal’ te blijven voelen. Deze pijnstillers zijn echter alleen verkrijgbaar in kleine hoeveelheden, om het gevaar van een overdosis minimaal te houden. De patiënt gaat steeds naar een andere apotheker, om weer een voorraadje voor een dag te bemachtigen.

Gecontroleerde pijnstillers

Sterke pijnstillers met opiaten moeten wettelijk gezien gebruikt worden onder medische controle, zodat het risico van verslaving en tolerantie ingeschat kan worden. Maar als drugs met opiaten, zoals heroïne en morfine, illegaal worden gebruikt, is die kans op tolerantie en verslaving heel groot. Sommige mensen kunnen jarenlang een redelijk normaal leven leiden, en toch verslaafd zijn aan heroïne. Maar elk jaar sterven er mensen aan een overdosis, besmette heroïne (waar giftige stoffen aan zijn toegevoegd) en geïnfecteerde naalden en ander materiaal. Honderden mensen belanden elk jaar in de gevangenis omdat ze in de criminaliteit zijn geraakt om geld voor drugs te bemachtigen.

Ontwenningsverschijnselen bij heroïne

Lichamelijke ontwenningsverschijnselen bij opiaten als heroïne duren meestal tien dagen. Die ontwenningsverschijnselen lijken uiterlijk op een zware griep, met zweten, pijn, hevige spierkrampen en maagkrampen (door plotselinge spierpijn). De geestelijke afhankelijkheid duurt echter veel langer. Ex-gebruikers hebben meestal maandenlang steun en gesprekken met professionals nodig. Ook is vaak een verandering van omgeving en leefgewoonten noodzakelijk, om de gewoonte ‘af te leren’.

Verslaafd aan tranquillizers

In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw was de verslaving aan benzodiazepinen een groot probleem, en eigenlijk nog steeds. Per jaar worden in Nederland meer dan tien miljoen recepten voor slaap- en kalmeringsmiddelen voorgeschreven. Na alcohol en nicotine (in sigaretten) is het de derde grote verslaving. Verslaafden nemen de hoeveelheid benzodiazepinen die ze nodig hebben om de dag door te komen, net zoals rokers dagelijks een bepaalde hoeveelheid sigaretten nodig hebben.

Jarenlang gebruik van geneesmiddelen

Je kunt niet verslaafd raken na één pilletje benzodiazepinen. Maar als iemand deze tranquillizers regelmatig neemt, wordt na twee maanden het risico op een verslaving steeds groter. Na een jaar is iemand eigenlijk echt verslaafd. Degene die verslaafd is, neemt elke dag dezelfde hoeveelheid pillen, soms jarenlang. Terwijl het middel na een paar weken meestal niet meer werkt. Daarom zouden tranquillizers met benzodiazepinen eigenlijk niet langer dan vier weken ingenomen moeten worden.

Verslaving herkennen

Verslaving aan benzodiazepinen komt vaak voor, maar is niet altijd makkelijk te herkennen of te begrijpen. Dokters letten op symptomen als sloomheid, slecht geheugen, onhandigheid (ongelukjes) en soms ook agressief gedrag.

Ontwenningsverschijnselen

Ontwenningsverschijnselen als het gevolg van het plotseling stoppen met de Benzodiazepinen, kunnen zowel heftig als “verschillend zijn.

Enkele voorbeelden:

• pijn
• onrust
• onregelmatige hartslag
• zweten
• verlies van eetlust
• 'slaap' in bijvoorbeeld armen of benen
• verlies van spiercontrole, het gevoel
• van 'puddingbenen' en trillerigheid

Ook kunnen de problemen die de tranquillizers hadden moeten bestrijden, weer terugkomen. Bijvoorbeeld angst, rusteloosheid, slaapgebrek en paniekaanvallen. Het is dan moeilijk te zeggen of dit ontwenningsverschijnselen zijn of dat de oorspronkelijke problemen weer zijn teruggekomen.

Verslaving aan barbituraten

Tolerantie van en verslaving aan barbituraten zijn ernstige problemen, vergelijkbaar met die van harddrugs als heroïne en cocaïne. Deze problemen komen tegenwoordig niet veel meer voor, omdat barbituraten niet veel meer gebruikt of misbruikt worden.