Slechte gewoontes: zo kom je eraan, zo kom je eraf

Wie heeft ze niet, slechte gewoontes? Drinken, roken, snoepen, te veel shoppen: niet goed voor je gezondheid, je bankrekening, je klerenkast. Als je slechte gewoontes je te ver gaan, kun je eraf. Niet per se makkelijk, maar de beloning is groot. Ooit hadden een vriendin en ik een doel: voortaan normaal omgaan met snoep, chips en chocola. Zoals andere mensen (wie zijn dat eigenlijk?). Niet meer die hele zak, maar een paar chips/nootjes/dropjes. Het ging. Dachten wij. Na twee weken mailde mijn stopvriendin. Ze had net vijf dropvisjes gegeten. Ik mailde opbeurend terug: ‘Dat is niet veel!’ ‘Ja maar,’ mailde ze er beteuterd achteraan, ‘ik heb nu ook de rest van de zak op.’ Bij mij ging het iets subtieler, maar het eindresultaat was ongeveer hetzelfde: een kater. Vraag: waarom doe je dingen waar je altijd spijt van krijgt?

Een geniepig mechanisme

Er zijn keuzes die kortetermijnbevrediging opleveren. Dat zijn echter meestal keuzes die je later berouwt. Ze hebben niets te maken met langetermijnbevrediging. Sterker nog: ze staan die in de weg. Snoepen, overeten, roken, drinken, overmatig shoppen: het zijn acties waar je gemakkelijk van de ene op de andere tel toe kunt overgaan. Daar zit het venijn. In die paar seconden komt er niets méér in beeld dan kortetermijnbevrediging. Ook niet het vermoeden dat je hier later (weer) spijt van hebt. Ook de reële gevolgen op lange termijn zijn tijdelijk uit beeld, zoals dik worden, of ziek. Maar dat laatste geldt natuurlijk met name voor stelselmatig ‘zondigen’.

De gezondheidsmaffia

Alle vermanende media-aandacht ten spijt: soms een beetje slecht hoeft niet eens erg te zijn, aldus onderzoekers (goddank!). Bovendien is genot gezond voor je geest en dat is ook wat waard.
Wanneer wordt toegeven aan ongezond gedrag dan wel een probleem? In elk geval als je je eigen gezondheid, financiële positie, relaties et cetera ermee bedreigt. Maar heel belangrijk is ook de invloed van je gedrag op je zelfbeeld: ben je het met jezelf ‘eens’ dat je dit wilt?
Zo zijn er mensen die accepteren dat ze risico lopen. Zoals Monique (39): ‘Ik rook, ik drink, ga vaak stappen en dus te laat naar bed, ik kook maar twee keer per week voor mezelf en ik zou vanavond gaan sporten, maar ben weer niet gegaan. Gezond koken doe ik gek genoeg wel voor anderen, niet voor mezelf alleen. Ik hoop dat ik gezonder ga leven als ik ooit een kind krijg.’

Verslavingsfeiten

• Mannen zijn vaker workaholics, vrouwen schijnen weer gevoeliger te zijn voor internetverslaving.
• December is rodevlaggenmaand voor shopaholics: ontregelende feestdagen en glimmende pakjes in etalages.
• In de jaren vijftig was de verhouding probleemdrinkers m/v 20 op 1, en nu 1 op 2!
• Wie stopt met roken, zou per nacht gemiddeld een uur minder slaap nodig hebben.

Ik wil! Niet

Anderzijds kan het ook zijn dat je strijd levert met je slechte gewoontes. Je bezwijkt terwijl je je steeds anders voorneemt. Dat heeft tot gevolg dat je kwaad op jezelf wordt. Het kan zelfs leiden tot een aangetast zelfbeeld: ‘Súkkel, ben jij nou baas over je eigen leven?’
Dit wil je dus duidelijk níét. Als je niet met jezelf in het reine bent over de keuze voor een slechte gewoonte, dan moet er iets gebeuren. Dan heb je het over een verslaving, niet over een keuze.
Volgens psychologen is een verslaving vaak compensatie. Je voelt je bijvoorbeeld onzeker over je relatie, maar met die borrel in je handen voel je je (met dank aan drankreclames) alsnog een vrouw van de wereld. Je bent gepasseerd voor promotie, maar durft de confrontatie met je manager nooit aan, dus grijp je naar een Mars – of twee. Kortom: je hebt een bepaalde behoefte, maar gaat dat feit niet aan. De compensatie zoek je in sigaretten, drank, shoppen.

Dweilen met de kraan open

Helpt compensatiegedrag? Nee. De onderliggende oorzaak van je onvrede blijft bestaan. Óók als die niet zo makkelijk aanwijsbaar is. Tal van mensen verdoven zichzelf met kortetermijngenoegens. Maar als ze eens naast die verdoving zouden stappen, zouden ze zich realiseren dat ze hun grootste wens nooit hebben gevolgd, onvoldoende bevrediging putten uit hun huidige leefstijl of iets anders missen. Onlust, aanwijsbaar of niet, is dé veroorzaker van een moeilijke verhouding met je slechte gewoontes. En toegeven aan slechte gewoontes helpt je niet of slechts heel tijdelijk van je onvrede af.

Doe er wat aan!

Het is geen makkelijke weg, maar wie doorslaat in slechte gewoontes, moet niet aan de drank, maar aan de bewustwording. Stel jezelf pijnlijke vragen. Zie onder ogen dat je actie moet ondernemen. Het bevredigen van die andere, verborgen behoefte is minder makkelijk. Maar het kan wel. Niet dat alles vervolgens vanzelf opgelost is. Er zijn emotie-eters die een emotionele balans bereiken en algauw na het verwijderen van het psychische struikelblok zelden of nooit meer prooi zijn van vreemd eetgedrag; ik ben er zelf een. Maar de kans is groot dat je, zeker in het begin, de instant bevrediging gaat missen. Wees daarop bedacht, maar weet ook: op den duur verbleekt een verslaving en kun je je waarschijnlijk niet eens meer voorstellen dat je er ooit gevoelig voor was.
Bij het aanpakken van een verslaving is het belangrijkste punt: ga van jezelf uit. Besef dat je je eigen geest en lichaam wilt verrijken. Minder eten doe je niet omdat je je schaamt bij het boodschappen doen, maar omdat je je goed in je lijf wilt voelen. Stoppen met roken doe je omdat je gezond oud wilt worden en geen verslaving wilt hebben, niet omdat ‘vrienden’ suggereren dat je geen ruggengraat hebt.

Help!

Hulp is belangrijk als je een verandering in je leven aanbrengt. Ook nu. Tot het moment dat je zelf kunt lopen heb je behoefte aan ‘krukken’, Help jezelf door triggers te verwijderen. Geneer je niet om vrienden te vragen voortaan op je balkon te roken. Lig je altijd op de bank voor de tv te snoepen na een lange werkdag? Ga een tijdje ’s avonds naar vrienden of doe een cursus in plaats van op die bank te liggen. Verander dus oude rituelen. Misschien heb je steun aan een dagboek. Als uitlaatklep, maar ook om te analyseren op welke momenten je de fout ingaat. Soms helpt een lijst met voordelen van stoppen om je te motiveren als het even moeilijk wordt.
Verwar hulpmiddelen echter niet met wondermiddelen. Goeroe Wonderala helpt je echt niet in één dag moeiteloos van het roken af. Elke dag een ananasbastpastille voorkomt niet dat je smachtende blikken op het chocoladeschap werpt. Pijnlijke waarheid is dat goede dingen nooit zomaar komen. Maar het ‘loon’ van je inspanning is groot. Wie een verslaving verandert, verandert zichzelf. En altijd ten goede.

Terug bij af?

Het pad naar verandering van een slechte gewoonte loopt door psychologische ‘duinen’: soms moeiteloos bergaf, soms hijgend bergop. Met name als je denkt dat je helemaal van je gewoonte af bent, kun je verrast worden door een terugval. Nét was je banksaldo van kleur verschoten, van rood naar zwart, en zomaar opeens shop je een berg tassen bij elkaar die je financiële doodvonnis lijken. Op een gezellig feest rook je opeens vrolijk mee uit het pakje van je vriendin. Of je zit ’s avonds alleen op de bank met uitzicht op de knisperende restanten van een zak chips. Je eerste gedachte: tot zover, ik kan wel ophouden. Dat zou echter zonde zijn. Iedere diëtiste kan je vertellen dat een eenmalige binge-partij een normaal verschijnsel is én geen grote gevolgen heeft. Die sigaretten- of dranksessie voelt als ongewoon gedrag dat niet meer bij jou hoort. De irritatie kan je zelfs helpen om volgende keer des te sterker in je schoenen te staan. Dus begraaf de restanten van je vreet-, shop- of drinkbui en ga met goede moed verder. Je hebt de verandering ingezet. De rode draad is dus niet de dip, maar het veranderingsproces; de eindoverwinning is aan jou.


Dit is een geautoriseerde bewerking van een hoofdstuk uit het boek 'Mijn geluk maak ik zelf wel, psychosurvivalgids voor vrouwen' van Astrid Maria Boshuisen, uitgeverij Het Spectrum.