Huis-tuin-en-keuken verslavingen: neusdruppels en lipbalsem

Er bestaan vele soorten verslavingen. Natuurlijk kennen we allemaal de serieuze verslavingen zoals die aan drugs, sigaretten of aan alcohol. Er zijn echter verslavingen die niet zo bekend zijn maar waaraan veel meer mensen lijden. Bijvoorbeeld de verslaving aan zelfzorgproducten; verslaafd zijn aan medicijnen of producten die vrij verkrijgbaar zijn bij apotheek of drogist. Voorbeelden hiervan zijn de verslaving aan neusdruppels, pijnstillers en aan lipbalsem of lipgloss.
Bij het woord verslaving denken de meeste mensen aan gevaarlijke en serieuze verslavingen zoals verslavingen aan drugs, roken, gokken of aan alcohol. Er is echter een soort verslaving die veel meer voorkomt in Nederland maar toch minder bekend is: de verslaving aan zelfzorgproducten. Zelfzorgproducten zijn geneesmiddelen of andere producten die vrij verkrijgbaar zijn bij apotheek of drogist, 'over the counter' (OTC) producten worden ze ook wel genoemd. Voorbeelden van zulke zelfzorgproducten zijn: neusdruppels, hoestdrank, pijnstillers of laxeermiddelen. Maar ook 'onschuldigere' middelen zoals lippenbalsem, lipgloss of handcrème vallen onder deze categorie.

Ben ik verslaafd aan...?

Beantwoord (eerlijk) deze vragen eens:

Ga je nooit van huis zonder je middeltje? (neusspray, lipgloss of pijnstiller)
Heb je altijd een reservevoorraad in huis (van je neusspray, lipgloss of pijnstillers)?
Alleen voor neusspray-gebruikers: gebruik je (bijna) altijd neusspray voor het slapen gaan?

Als je bovenstaande vragen vragen met 'ja' hebt beantwoord is de kans groot dat je verslaafd bent aan neusdruppels, lipgloss of pijnstillers. Houd moed want verderop in dit artikel staat beschreven hoe je er weer vanaf komt.

Tegenovergestelde werking

Het gebruik van deze zogenaamde zelfzorgproducten kan een omgekeerd effect hebben: veelvuldig gebruik van bijvoorbeeld lipbalsem of labello kan je lippen juist uitdrogen. Je lippen zijn niet meer gewend om zelf vet aan te maken, met als resultaat dat je het middel steeds vaker nodig hebt. Neusdruppels zorgen ervoor dat het slijmvlies van je neus krimpt, waardoor je neusgangen ruimer worden en je beter kunt ademen. Nadat het middel is uitgewerkt zullen de bloedvaten in het slijmvlies weer hun oorspronkelijke grootte aannemen. Indien je deze neusdruppels echter langdurig gebruikt (langer dan 1 week), kunnen de bloedvaten als reactie juist meer zwellen dan voorheen waardoor de neusgangen juist dichter komen te zitten. Je zult het middel dan ook steeds vaker gaan gebruiken om goed te kunnen ademen. Ook langdurige gebruik van pijnstillers, waaronder de vrij verkrijgbare paracetamol en ibuprofen, kan een averechts effect hebben. Zo worden deze middelen vaak ingenomen bij hoofdpijn, maar kunnen als bijwerking hebben dat hoofdpijnen juist toenemen of veranderen. Meer informatie over deze vorm van hoofdpijn, veroorzaakt door pijnstillers en andere stoffen wordt door mij beschreven in een apart artikel.

Wat veroorzaakt de verslaving aan neusdruppels?

Jaarlijks worden er in Nederland zo'n 7 miljoen flesjes neusspray verkocht, voornamelijk door verkouden mensen die tijdens hun verkoudheid van hun verstopte neus af willen komen. Het werkzame bestanddeel Xylometazoline zorgt voor acute verlichting doordat het het de bloedvaten van de neus doet samentrekken waardoor het slijmvlies van de neusgangen zal krimpen en beter ademen weer mogelijk wordt. Nadat het middel is uitgewerkt zullen de bloedvaten in het slijmvlies weer hun oorspronkelijke grootte aannemen. Bij langdurige gebruik van een neusspray met het bestanddeel Xylometazoline zullen de bloedvaten in de neus -nadat het middel is uitgewerkt- sterker zwellen dan voorheen waardoor de neusgangen juist dichter komen te zitten. De gebruiker zal als reactie hierop de neusspray of -druppels vaker gaan gebruiken en een vicieuze cirkel is ontstaan. Daarnaast kunnen de trilhaarcellen in de neus door langdurige gebruik van de neusspray of neusdruppels beschadigd raken waardoor je vatbaarder wordt voor infecties (en dus vaker verkouden.....). Overigens zal dit effect na het stoppen met de neusdruppels weer teniet worden gedaan en de trilhaarcellen (zo goed als) genezen. Neusspray werkt dus goed bij een verkoudheid maar gebruik langer dan een week wordt afgeraden.

Afkicken van een verslaving aan neusdruppels

Afkicken van een verslaving aan neusdruppels kan op verschillende manieren, sommigen manieren zijn makkelijker of sneller dan anderen. De manieren om af te kicken van een verslaving aan neusdruppels zijn:

acuut stoppen;
stoppen per neusgat;
langzamerhand minder gebruiken;
de druppels steeds verder verdunnen totdat alle werkzame stof is verdwenen

Acuut stoppen met het gebruik van neusdruppels

Deze manier van stoppen -er gewoon mee ophouden- is weliswaar simpel uit te voeren, maar zal het moeilijkste zijn om vol te houden. De eerste dagen zullen het moeilijkst zijn omdat het slijmvlies van de neus behoorlijk zal zwellen en de neus erg dicht komt te zitten waardoor ademen lastig is. Met name bij het gaan slapen zullen de problemen het grootst zijn. Deze manier is dan ook niet voor iedereen geschikt. Door echter vol te houden zullen na ongeveer 2 a 3 nachten de zwellingen in de neus langzamerhand verminderen en de problemen minder worden. Het kan echter nog weken duren voordat je neus weer geheel open is.

Stoppen met het gebruik van neusdruppels per neusgat

Ook hierbij stop je acuut met het gebruik van de neusdruppels, echter alleen bij één neusgat. Door nog maar één neusgat te druppelen blijft deze open en kun je toch een beetje door de neus blijven ademen. Het andere -onbehandelde- neusgat zal dan ook als reactie heel erg dicht gaan zitten. Probeer op de zij te slapen van het behandelde neusgat: door de zwaartekracht stroomt het bloed wat uit het bovenliggende dichte neusgat en zal deze vanzelf iets verder opengaan. Door gewoon vol te houden merk je dat het onbehandelde neusgat na ongeveer een week vanzelf weer ruimer wordt en is het ergste voorbij. Ook hier kan het echter nog weken duren voordat dit neusgat weer geheel open is en blijft. Dan wordt het tijd om het andere neusgat 'te laten afkicken'. Herhaal daarvoor bovenstaande methode nog eens.

Afkicken van neusdruppels door langzamerhand minder te gaan gebruiken

Door het gebruik van neusdruppels consequent te minderen raak je vanzelf van je verslaving af. Deze methode werkt als volgt: hou eerst eens een aantal dagen bij hoe vaak je gemiddeld je neus druppelt. Schrijf ook op wanneer dat is. Als dan blijkt dat je bijvoorbeeld 10x per dag neusdruppels gebruikt neem je dan voor om een week lang deze druppels nog maar 6x per dag te gebruiken. De week erop gebruik je de druppels nog maar maximaal 4x per dag, dan een week nog maar twee keer, enzovoort. Het laatste gebruik afbouwen -meestal voor het slapen gaan- zal het moeilijkste blijken, maar de aanhouder wint!

Afkicken van neusdruppels door de druppels te verdunnen

Dit is weliswaar de langzaamste manier om af te kicken van je neusdruppelverslaving, maar wel de meest zekere. Het gaat als volgt: neem een nieuw flesje neusdruppels en gebruik deze op de eerste dag zoals je je druppels altijd gebruikt. Vul het flesje aan het begin van dag 2 (of aan het eind van de eerste dag als je dan meer tijd hebt) bij met een (steriele) fysiologische zoutoplossing (0,9% NaCl). Deze is verkrijgbaar bij de apotheek. Vul je neusdruppelflesje helemaal bij tot bovenaan. Gebruik vervolgens gewoon weer je druppels en vul het flesje de volgende ochtend (of dezelfde avond) weer bij. Door het flesje steeds aan te vullen met fysiologische zout-oplossing verdun je als het ware je druppels waardoor je steeds minder van het werkzame bestanddeel Xylometazoline zult binnenkrijgen. Het bijvullen gaat het beste als je neusdruppelflacon een afschroefbare dop heeft. Heeft je flacon dat niet, koop dan een steriel flesje met een pipetje bij de apotheek en giet de neusdruppels over in dit steriele flesje. De verdunde neusdruppels zullen steeds minder goed werken, dat zal je wel opvallen, maar al na een paar weken zul je tot de conclusie komen dat je steeds minder afhankelijk wordt van je druppels en op een gegeven moment zul je ze zelfs niet meer nodig hebben.

Afkicken van een verslaving aan labello of lipgloss

Het afkicken van een 'verslaving' aan lipgloss of labello is simpel: gewoon minder gaan gebruiken. Laat de tijd tussen twee applicaties steeds groter worden. Je lippen zullen dan langzamerhand weer meer eigen vet gaan aanmaken, waardoor het probleem zo goed als opgelost raakt. Overigens is het normaal dat je bij bijvoorbeeld in de winter, bij vrieskou of bij erg droog weer of in een ruimte met erg droge lucht ook droge lippen krijgt. Het gebruik van een lipbalsem voorkomt dan juist het ontstaan van kloofjes. Het steeds bevochtigen van je lippen met je tong (speeksel) veroorzaakt juist droge lippen en kan leiden tot een zogenaamde clownsmond, waarbij er een ontstoken rode rand om de mond ontstaat. Heb je erg droge lippen en geen lipbalsem in huis smeer er dan iets anders vets op, desnoods wat olie, zoals olijf- of zonnebloemolie.