Ziekte van Parkinson, parkinsonisme: symptomen, behandeling

De ziekte van Parkinson is een chronische ziekte van het zenuwstelsel die gekenmerkt wordt door beven en stijfheid van het hele lichaam. Er sterven cellen af in bepaalde hersengebiedjes waardoor een tekort ontstaat aan dopamine. Wat zijn de symptomen van de ziekte van Parkinson, hoe kan de ziekte behandeld worden en hoe is de prognose? Wat is het verschil tussen de ziekte van Parkinson en parkinsonisme?

Inhoud artikel

• Ziekte van Parkinson
• Oorzaken ziekte van Parkinson
• Parkinsonisme
• Symptomen ziekte van Parkinson
• Diagnose ziekte van Parkinson
• Behandeling ziekte van Parkinson en parkinsonisme
• Prognose ziekte van Parkinson
• Onderzoek
• Wereld Parkinson Dag: ieder jaar op 11 april

Ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson is een progressieve aandoening van de hersenen die zorgt voor beven en problemen met bewegen. De ziekte van Parkinson is een aandoening van de hersenen die relatief vaak voor komt en vooral ouderen treft. Ongeveer één procent van de vijfenvijftigplussers wordt getroffen door de ziekte.

Oorzaken ziekte van Parkinson

De ziekte van Parkinson ontstaat door afsterven van cellen in bepaalde hersengebiedjes. In deze gebieden in de hersenen geschiedt de fijnregeling van de bewegingen door dopamine en acetylcholine (neurotransmitters). Bij de ziekte van Parkinson is er een tekort aan dopamine, dit bemoeilijkt de spierbeheersing. De oorzaak hiervan is niet bekend, wel dat er erfelijke factoren bij betrokken zijn. Ongeveer dertig procent van de mensen met de ziekte van Parkinson heeft een familielid met de ziekte. De ziekte komt vaker voor bij mannen en komt meer voor bij mensen boven de vijftig jaar.

Parkinsonisme

Dit is een woord voor de verschijnselen die je ziet bij de ziekte van Parkinson, maar de oorzaak is een andere aandoening. Het kan door bepaalde medicijnen komen, denk aan antipsychotica, maar ook door herhaaldelijk hersenletsel.

Symptomen ziekte van Parkinson

De symptomen van de ziekte van Parkinson beginnen langzaam, het kan gaan over een periode van maanden, jaren. Parkinsonisme kan sluipend maar ook acuut ontstaan, dit hangt af van de oorzaak.

• Trillen, beven van hand, been of arm. Eerst meestal aan een kant, later aan beide kanten en wat opvalt is dat het bijna altijd optreedt als iemand in rust is.
• Het trillen of beven hoeft niet voor te komen.
• Stijve spieren, het is moeilijk om een beweging te starten.
• Bewegen gaat langzaam.
• Iemand kan sloffend lopen, met kleine pasjes.
• Het gezicht toont weinig emotie, uitdrukking.
• Met duim en wijsvinger kunnen bewegingen gemaakt worden die doen denken aan het tellen van geld.
• Speeksel loopt uit de mond door een gestoorde motoriek van de mond, slikken kan moeilijk zijn.
• Het spreken wordt zachter en vaak kunnen anderen de persoon niet goed verstaan.
• De houding is gebogen.
• Als de persoon eenmaal loopt is het moeilijk om tot stilstand te komen.
• Veel mensen met de ziekte worden depressief.
• Circa dertig procent van de mensen met Parkinson wordt uiteindelijk dement.

Diagnose ziekte van Parkinson

Omdat de belangrijkste verschijnselen van de ziekte langzamerhand beginnen, zal de diagnose vaak niet meteen worden gesteld. De huisarts zal de persoon onderzoeken en misschien doorverwijzen naar een neuroloog. Het kan zijn dat de diagnose gesteld wordt als iemand goed reageert op antiparkinsonmedicijnen.

Behandeling ziekte van Parkinson en parkinsonisme

De verschijnselen kunnen verminderd worden door medicijnen, fysiotherapie of door een operatie. Als parkinsonisme wordt veroorzaakt door het gebruik van bepaalde medicijnen dan kunnen de verschijnselen na het aanpassen van de medicijnen binnen een week of acht overgaan.

Fysiotherapie, logopedie, ergotherapie: problemen met de beweging kunnen verminderd worden. Bij spraak- en slikproblemen kan spraaktherapie helpen en een ergotherapeut kan aangeven welke veranderingen in huis er gedaan kunnen worden.

Medicijnen

Het evenwicht tussen dopamine en acetylcholine in de hersenen moet hersteld worden. Als de verschijnselen vrij licht zijn dan kunnen dopamineachtige medicijnen aanbevolen worden (zoals bijvoorbeeld pramipexol, ropinirol). Er kunnen ook middelen worden voorgeschreven die de activiteit van acetylcholine verlagen (bijvoorbeeld trihexyfenidyl). Deze middelen kunnen bij oudere mensen echter zorgen voor verschijnselen van dementie, of als die er al zijn, ze te verergeren. Ook onduidelijk zien, plasproblemen en een droge mond kunnen tot de bijwerkingen horen. Een antigriepmiddel, amantadine werkt soms ook, maar heeft een aantal bijwerkingen als: een misselijk gevoel, geen trek hebben in eten en iemand kan gaan hallucineren. Levodopa is het sterkste middel, een misselijk gevoel en braken zijn bijwerkingen die in het begin voorkomen. Het kan ook gebeuren dat iemand ongewilde bewegingen maakt of hallucineert. De werkzaamheid van levodopa wordt ten slotte minder.

Operatie

Jonge mensen kunnen een operatie ondergaan als het beven niet met medicijnen kan worden verminderd. Het deel van de hersenen wat verantwoordelijk is, wordt dan uitgeschakeld. Prikkeling van de dieper gelegen hersenen met elektrische impulsen is een nieuwe techniek om het beven tegen te gaan. In de toekomst is misschien implantatie van hersencellen mogelijk.

Wat je zelf kunt doen

In conditie blijven is heel belangrijk. Zorg voor voldoende beweging, maak iedere dag een wandeling. Naast beweging is rust echter ook van groot belang. Vergeet het geestelijk welzijn niet, steun van familie, vrienden en bekenden is ook zeer waardevol.

Prognose ziekte van Parkinson

Het verloop van de ziekte is heel verschillend. Medicijnen kunnen ervoor zorgen dat de verschijnselen getemperd worden en daarmee de kwaliteit van leven beter maken. Veel mensen met de ziekte van Parkinson kunnen nog heel veel jaren een goed leven leiden. Wel is het zo dat veel mensen met de ziekte uiteindelijk dagelijks ondersteuning nodig hebben omdat het steeds moeilijker wordt om de verschijnselen onder controle te houden.

Onderzoek

• Er wordt veel onderzoek gedaan naar de ziekte van Parkinson. In mei 2012 verscheen er een bericht over vitamine K2. Neurowetenschapper Patrik Verstreken van VIB (het Vlaams Instituut voor Biotechnologie) en KU Leuven, was er in geslaagd om de gevolgen van één van de gendefecten die aan de basis liggen van de ziekte van Parkinson ongedaan te maken met vitamine K2. Zijn ontdekking opent perspectieven voor mensen met de ziekte van Parkinson. Verder onderzoek is nog nodig.
• Flinke subsidie voor Parkinson onderzoek (februari 2013): een samenwerkingsverband van onderzoekers waarvan de Groningse celbiologen Arjan Kortholt en Peter van Haastert deel uitmaken, krijgt een subsidie van 1.300.000 dollar van de Michael J. Fox Foundation for Parkinson’s Research. Het deel van het budget dat de Groningse onderzoekers kunnen besteden, bedraagt ongeveer 350.000 dollar. Het doel van het project: het bepalen van de driedimensionale structuur en het werkingsmechanisme van het eiwit LRRK2. Mutaties in het gen voor dit eiwit worden in verband gebracht met erfelijke vormen van de ziekte van Parkinson. De verwachting is dat er meer inzicht wordt verkregen in het ontstaan van Parkinson en dat het onderzoek een bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van medicijnen.

Wereld Parkinson Dag: ieder jaar op 11 april

Jaarlijks is het op 11 april Wereld Parkinson Dag. Wereldwijd wordt op die dag aandacht gevraagd voor de ziekte van Parkinson en voor parkinsonismen. Belangrijk is dat er geld ingezameld wordt voor twee doelen: wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaak van de ziekte - om uiteindelijk ook een genezing mogelijk te maken. En onderzoek naar en toepassing van optimale zorg voor mensen met de ziekte van Parkinson. Sinds 1997 wordt de dag internationaal georganiseerd. Er is gekozen voor 11 april omdat dit de geboortedag is van Dr. James Parkinson, de Engelse arts die de verschijnselen van de ziekte het eerst als een samenhangend geheel herkende en beschreef. In 2009 besteedde de Parkinson Vereniging voor het eerst nationaal en regionaal aandacht aan Wereld Parkinson Dag.