Parkinsonisme: Ziekte van Parkinson en bijkomende symptomen

Parkinsonisme is een aandoening waarbij een patiënt symptomen en hersenafwijkingen heeft die vaak geassocieerd zijn met de ziekte van Parkinson. De ziekte van Parkinson is een neurologische aandoening waarbij de bewegingen aangetast zijn. Daarnaast komen bij parkinsonisme ook bijkomende neurologische symptomen tot uiting door een andere aandoening of oorzaak. De behandeling is gericht op het verminderen van de symptomen van Parkinson, maar de arts behandelt eveneens de begeleidende aandoening. De symptomen van parkinsonisme zijn doorgaans ernstiger en kennen een sneller verloop dan de symptomenreeks van de ziekte van Parkinson, maar de snelheid van de progressie is wel variabel.

• Synoniemen
• Oorzaken van parkinsonisme
• Risicofactoren van neurodegeneratieve aandoening
• Aandoeningen
• Drugs
• Medicatie
• Neurologische symptomen
• Ziekte van Parkinson
• Parkinsonisme
• Bijkomende symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose

Synoniemen

Artsen noemen parkinsonisme ook de ‘ziekte van Parkinson plus’ of ‘atypisch parkinsonisme’.

Oorzaken van parkinsonisme

Anno oktober 2020 is de exacte oorzaak van parkinsonisme niet bekend. Bij parkinsonisme ontstaat schade aan de hersencellen maar waarom dit precies gebeurt, is niet geweten. Meestal is parkinsonisme niet erfelijk.

Risicofactoren van neurodegeneratieve aandoening

Parkinsonisme is het gevolg van de ziekte van Parkinson zelf en door een andere onderliggende aandoening. Ook andere risicofactoren zijn bekend voor parkinsonisme.

Ziekte van Parkinson
De ziekte van Parkinson heeft betrekking op het hersengedeelte dat dopamine produceert. Dit gebied werkt niet goed en de cellen sterven hierdoor af. Dopamine is een neurotransmitter (boodschapperstof: een chemische stof die signalen doorgeeft tussen de hersenen en zenuwcellen). Dopamine is nodig voor het maken van gecontroleerde bewegingen in het lichaam.

Aandoeningen

Corticobasale degeneratie
Deze aandoening veroorzaakt dementie en aangetaste bewegingen, meestal aan één kant. Een patiënt is soms niet in staat om gecontroleerde spierbewegingen te maken.

Hersenschade
Herhaalde verwondingen van het hoofd (hersentrauma), de blootstelling aan verschillende toxines (gifstoffen) of andere hersenletsels veroorzaken soms ook parkinsonisme.

Lewy-body-dementie
Lewy-body-dementie veroorzaakt naast visuele hallucinaties ook veranderingen in de algehele alertheid. Na de ziekte van Alzheimer komt deze vorm van dementie het vaakst voor.

Multisysteematrofie
Bij patiënten met multisysteematrofie is de coördinatie (coördinatieproblemen) en het autonoom zenuwstelsel aangetast. Ook fecale incontinentie en urine-incontinentie komen tot uiting.

Progressieve supranucleaire verlamming
Patiënten met progressieve supranucleaire verlamming komen dementie, frequente valincidenten en oogbewegingsproblemen voor naast de symptomen van Parkinson.

Drugs

Ook bepaalde stimulerende middelen zoals amfetaminen en cocaïne zijn geassocieerd met parkinsonisme. Door stopzetten van de drugs verdwijnen de symptomen meestal na verloop van tijd, al is dit niet altijd het geval.

Medicatie

Parkinsonisme is soms het gevolg van het nemen van bepaalde medicijnen. In medische termen is dan sprake van medicatie-geïnduceerd parkinsonisme. Voorbeelden van geneesmiddelen die deze aandoening veroorzaken zijn aripiprazol (Abilify), haloperidol (Haldol) en metoclopramide (Reglan). Onder leiding van een arts verlaagt de patiënt soms geleidelijk met de dosering van deze geneesmiddelen, al is dit niet altijd mogelijk en dient dit ook steeds te gebeuren in samenspraak met de arts.

Neurologische symptomen

Ziekte van Parkinson

Door de ziekte van Parkinson zijn de bewegingen aanzienlijk aangetast. Meestal ontwikkelt een patiënt met parkinsonisme symptomen wanneer hij tussen de vijftig en tachtig jaar oud is. De ziekte van Parkinson veroorzaakt in de loop van de ziekte diverse progressieve symptomen zoals:

• loopproblemen (in de latere stadia van de ziekte)
• moeite met het tonen van gezichtsuitdrukkingen
• spierstijfheid
• vertraagde bewegingen (bradykinesie)
• schuifelen van de voeten
• spraakveranderingen
• traagheid
• tremor (bevingen) vooral van één hand (handbevingen)

Parkinsonisme

Een patiënt met parkinsonisme heeft enkele, maar niet alle symptomen van de ziekte van Parkinson. Ze hebben namelijk een bijkomende neurologische stoornis. Zo ervaren veel patiënten met parkinsonisme geen handtremor, hetgeen vaak typerend is voor patiënten met de ziekte van Parkinson. De symptomenreeks van patiënten met parkinsonisme is doorgaans ernstiger dan de tekenen van patiënten met de ziekte van Parkinson alleen en ook het de progressie van de klachten verloopt sneller.

Bijkomende symptomen

Andere symptomen geassocieerd met parkinsonisme zijn onder andere:

• dementie
• een snel begin en progressie van symptomen
• problemen met het autonome zenuwstelsel, zoals problemen met gecontroleerde bewegingen of spasmen
• vroege problemen met balans

Elke onderliggende oorzaak van parkinsonisme, zoals Lewy-body-dementie (problemen met denken, slaap en humeur) heeft ook zijn eigen unieke reeks symptomen.

Diagnose en onderzoeken

Voor het diagnosticeren van parkinsonisme bestaat er geen diagnostisch onderzoek (oktober 2020). Daarom doorloopt de arts eerst de gezondheidsgeschiedenis en de aanwezige symptomen van de patiënt. Hij wil ook informatie inzake het medicatiegebruik om dat deze mogelijk ook leiden tot de symptomen. Een bloedonderzoek is nodig om een eventuele onderliggende oorzaak op te sporen, zoals een schildklieraandoening of leverprobleem waarbij ook tekenen ontstaan die doen denken aan parkinsonisme. Verder zijn beeldvormende onderzoeken nodig om de hersenen en het lichaam te onderzoeken op andere oorzaken, zoals een hersentumor. Verder is een DaT-SPECT-test soms inzetbaar. Hierbij volgt de arts de beweging van dopamine in de hersenen. De test maakt gebruik van radioactieve markers die zijn dopamine in de hersenen kunnen volgen. De arts is hiermee in staat om te kijken welke hersengebieden dopamine wel of niet ontvangen. Het duurt vaak wel enige tijd vooraleer de arts de diagnose van parkinsonisme gesteld heeft.

Behandeling

Levodopa is een medicijn dat de ziekte van Parkinson behandelt. Dit medicijn verhoogt de hoeveelheid dopamine die beschikbaar is in de hersenen. Bij patiënten met parkinsonisme werkt dit medicijn echter vaak niet goed omdat er ook beschadigde of vernietigde hersencellen zijn die niet op dopamine kunnen reageren. De behandeling vormt bijgevolg een uitdaging. De behandeling voor parkinsonisme is daarom afhankelijk van de 'plus'-ziekte van de patiënt. Heeft een patiënt bijvoorbeeld corticobasale degeneratie en gerelateerde spierspasmen, dan zet de arts antidepressiva en botulinumtoxine A (botox)-injecties in. Meestal zijn de behandelingen voor parkinsonisme gericht op het verminderen van de symptomen en indien mogelijk wil de arts ook de zelfstandigheid behouden. Fysiotherapie en ergotherapie is bijgevolg vaak nuttig voor het behoud van sterke spieren en het verbeteren van de balans.

Prognose

De vooruitzichten voor parkinsonisme hangen af van het soort parkinsonisme en de snelheid van de progressie. Het overlevingspercentage voor een patiënt met meervoudige systeematrofie bedraagt ongeveer zes jaar na de klinische diagnose. Patiënten met andere soorten parkinsonisme hebben langere of kortere levensverwachtingen. Het begin en de progressie van parkinsonisme is over het algemeen veel sneller dan dat van de ziekte van Parkinson alleen.

Lees verder

• Ziekte van Parkinson: Neurologische aandoening met bevingen
• Ziekte van Parkinson: Complicaties neurologische aandoening