Prostaatkanker: oorzaken, symptomen, behandeling, prognose

Prostaatkanker is een van de meest voorkomende vorm van kanker die wordt aangetroffen bij mannen. Als je kijkt naar welke soort kanker het vaakst leidt tot de dood dan is dat longkanker, prostaatkanker staat op de tweede plaats bij mannen. Vanaf de leeftijd van 50 jaar hebben mannen een verhoogd risico op prostaatkanker. Wat zijn de oorzaken en symptomen van prostaatkanker, hoe kan de kanker behandeld worden en hoe is de prognose? Er wordt onderzoek gedaan naar een nieuwe detectiemethode om mannen een vervelend onderzoek te besparen. Waar berust deze methode op? Een indrukwekkende documentaire over journalist Mark Bos bij wie op 46-jarige leeftijd prostaatkanker werd ontdekt: Retour Hemel.

Inhoud artikel

• Prostaat
• Prostaatkanker
• Oorzaken kanker van de prostaat
• Symptomen prostaatkanker
• Diagnose prostaatkanker
• Behandeling prostaatkanker
• Prognose prostaatkanker
• Nieuwe ontwikkelingen (HIFU, nieuwe detectiemethode)
• Indrukwekkende documentaire van Mark Bos: Retour Hemel

Prostaat

De prostaat wordt ook wel voorstanderklier genoemd. Het is een klier met het formaat van een walnoot en ligt onder de blaas en omhult de urinebuis. De kliercellen maken vocht wat rijk is aan eiwitten, dit komt vrij bij de lozing van het zaad. De prostaat is onderdeel van het urogenitaal stelsel bij de man, dit zijn alle organen die te maken hebben met de voortplanting en de vorming en het vrijkomen van urine.

Prostaatkanker

Bij prostaatkanker is er sprake van een kwaadaardige tumor in de prostaat. Prostaatkanker komt bijna nooit voor bij mannen jonger dan veertig jaar, vanaf de leeftijd van 50 jaar hebben mannen een verhoogd risico op prostaatkanker. Soms zie je dat de ziekte vaker voorkomt binnen een familie. Prostaatkanker treft vaker donkere mensen en bijna nooit mannen uit Aziatische landen. Sinds de jaren zeventig wordt de diagnose prostaatkanker vaker gesteld, dit komt grotendeels doordat er steeds vaker wordt getest op een prostaatspecifiek antigen. Het gezwel bij prostaatkanker groeit langzaam, met name bij oudere mensen. Soms zijn er geen verschijnselen die kanker doen vermoeden.

Oorzaken kanker van de prostaat

• De oorzaak van prostaatkanker is niet bekend.
• Mogelijk dat testosteron (mannelijk geslachtshormoon) invloed heeft op de groei en verbreiding van het gezwel.
• Prostaatkanker komt soms vaker voor in een familie. In een op de tien gevallen is er sprake van een erfelijke factor. Bij deze laatste oorzaak krijgt iemand meestal de kanker voor zijn zestigste.
• Mogelijk speelt voeding een rol: het nuttigen van veel vet en eiwitten. Prostaatkanker komt namelijk vaker voor bij mannen in West-Europa en de Verenigde Staten dan in de rest van de wereld.
• Prostaatkanker is niet besmettelijk.

Symptomen prostaatkanker

De kwaadaardige tumor ontwikkelt zich vaak langzaam, er hoeven geen verschijnselen op te treden. Heeft iemand de klachten die hieronder staan beschreven dan kan het ook gaan om een goedaardige vergroting van de prostaat of een infectie van de urinewegen. Het kan ook zijn dat iemand pas klachten krijgt als de tumor zich al heeft uitgezaaid.

Verschijnselen die kunnen optreden:

• Plassen gaat moeilijk of lukt helemaal niet meer;
• Last hebben van nadruppelen;
• De straal van de urine kan heel zwak zijn;
• Iemand moet vaak plassen, met name tijdens de nachtelijke uren;
• Soms bloederige urine;
• Soms troebele urine;
• Een pijnlijk, branderig gevoel bij het plassen.

Na uitzaaiing (naar botten, lymfklieren) kunnen de volgende verschijnselen optreden:

• Pijn in de rug;
• De lymfklieren kunnen opgezwollen zijn;
• Verlies van lichaamsgewicht.

Diagnose prostaatkanker

Ga naar de huisarts als je denkt dat je prostaatkanker hebt: door de verschijnselen die je signaleert of omdat prostaatkanker in de familie zit.

De volgende onderzoeken kunnen gedaan worden:

• De arts zal de prostaat onderzoeken door middel van rectaal onderzoek;
• Bloedonderzoek: gekeken wordt naar PSA (Prostaat Specifiek Antigeen) en alkalische fosfatase;
• Echo en tijdens dit onderzoek kan er eventueel een biopsie gedaan worden;
• Als er prostaatkanker wordt ontdekt dan volgen mogelijk: een MRI-scan, CT-scan om te onderzoeken of de kanker zich heeft verspreid.

Behandeling prostaatkanker

• Voor welke behandeling wordt gekozen hangt af van de fase waarin de ziekte zich verkeert, van de leeftijd en van de algehele gezondheidstoestand van de persoon.
• Zit de kanker in een klein gedeelte van de prostaat en is iemand al op leeftijd dan kan het zijn dat er gekozen wordt om niet te behandelen, maar wel regelmatig iemand te controleren.
• Als de kanker zich alleen bevindt in de prostaatklier en iemand is verder gezond dan kan er voorgesteld worden om de prostaat te verwijderen.
• Ook is bestraling een mogelijkheid, mogelijk in combinatie met cryotherapie. Dit laatste houdt in dat door bevriezing van het prostaatweefsel de kankercellen worden gedood.
• Is er sprake van uitzaaiingen naar andere plaatsen in het lichaam dan is er misschien geen genezing mogelijk, maar het ziekteproces kan wel flink worden verlangzaamd door hormoontherapie. Hiermee wordt de aanmaak of werking van testosteron tegengegaan en daarmee ook de invloed van het hormoon op de kanker. Heel soms worden de teelballen middels een operatieve ingreep weggehaald om de aanmaak van testosteron een halt toe te roepen. Vraag na bij de arts welke invloed dit heeft op het libido en de potentie.

Prognose prostaatkanker

Als er prostaatkanker wordt ontdekt dan hoeft dit geen verschijnselen met zich mee te brengen. De kanker hoeft het leven van iemand ook niet te bedreigen. Het kan soms beter zijn om te kiezen voor regelmatige controles en verder geen behandeling, vooral bij mensen op leeftijd. Zit er een tumor alleen in de prostaat, dan zal de prognose na een operatie goed zijn. Een operatie kan wel leiden tot impotentie of voor incontinentie van urine. Is er sprake van uitzaaiingen dan is volledige genezing niet mogelijk, maar de klachten zijn vaak lang goed onder controle te houden door hormoontherapie. En wie weet wat er mogelijk is in de toekomst, houd de ontwikkelingen goed in de gaten.

Nieuwe ontwikkelingen (HIFU, nieuwe detectiemethode)

1. HIFU of High-Intensity Focused Ultrasound zou je kunnen omschrijven als opereren zonder snijden. Bij deze techniek met geluidsgolven wordt ultrageluid (dit is een geluid hoger dan het oor van een mens kan horen) gebruikt om de temperatuur op te laten lopen tot boven de zestig graden Celcius. Binnen de stralenbundel worden alle (tumor)cellen vernietigd.
2. Maart 2014: er wordt onderzoek gedaan naar een nieuwe detectiemethode, deze zou mannen een pijnlijk onderzoek besparen. De TU/e heeft in samenwerking met het AMC Amsterdam een patiëntvriendelijke onderzoeksmethode ontwikkeld die het nemen van biopten kan terugdringen, en uiteindelijk zelfs overbodig kan maken. Er is een manier ontwikkeld om te zien waar bij iemand de prostaatkanker zich bevindt op basis van ultrasound scanners. Om ervoor te zorgen dat de apparaten verschil zien tussen gezond weefsel of tumorweefsel (een tumor maakt heel veel kleine bloedvaatjes aan) wordt er eenmalig gewerkt met een contrastvloeistof. Het onderzoek duurt heel kort en de uitslag is er al heel snel. Het onderzoek is goedkoper dan het nemen van biopten die geanalyseerd moeten worden. Komend jaar vindt er een groot vergelijkend onderzoek plaats tussen de oude methode en de nieuwe methode. Als alles goed verloopt is de verwachting dat vanaf 2016 de methode ook beschikbaar komt voor andere mannen.

Indrukwekkende documentaire van Mark Bos: Retour Hemel

Journalist Mark Bos krijgt op 46-jarige leeftijd te horen dat hij prostaatkanker heeft. Artsen zeggen dat hij ongeneeslijk ziek is, maar Mark legt zich daar niet bij neer. Van zijn zoektocht naar genezing maakt hij een documentaire: Retour Hemel. Mark is de hoofdpersoon en cameraman in Retour Hemel. Als kijker zien we hem langs artsen gaan maar ook bezoekt hij alternatieve genezers. Iceman Wim Hof komt voor in de documentaire en heel indrukwekkend is de tocht van de hoofdpersoon naar de Kilimanjaro. De documentaire werd uitgezonden door Omroep Max op NPO 2 op 26 januari 2015. Mark Bos is overleden op 1 mei 2015.