Parasieten: Leishmania, een eencellig organisme

De parasiet Leishmania is een eencellig organisme dat de huid, slijmvliezen en inwendige organen kan aantasten. Het wordt door een vliegje overgebracht van een dier naar een mens. In sommige landen wordt het van mens tot mens overgebracht. De parasiet komt wel eens voor bij honden die mee zijn geweest op vakantie naar landen rondom de Middellandse Zee. Op de huid kunnen zweren ontstaan, soms wel jaren nadat de besmetting heeft plaats gevonden. Waar kun je besmet raken met Leishmaniasis en hoe moet dit worden behandeld?

De parasiet

De Leishmania is een protozoa (een ééncellig organisme) dat wordt overgebracht via een gastheer naar een dier of mens. De besmetting vindt plaats door een kleine zandvlieg die voorkomt in landen rond de Middellandse Zee, maar ook in andere warme landen in Afrika en Azië. Deze zandvliegen steken meestal kleine zoogdieren, die vervolgens deze parasiet in de bloedbaan krijgen. Zandvlooien bijten deze dieren en kunnen vervolgens een ander dier of mens besmetten. Als gevolg van deze besmetting kunnen er zweren ontstaan die eruit zien als lepra. Besmetting met deze parasiet wordt leishmaniasis, zandmugziekte of zwarte koorts genoemd

Besmetting

Leishmaniasis is een infectie door de parasiet van de huid, slijmvliezen of inwendige organen. De parasiet bevindt zich op een vliegensoort, ook wel zandmug genoemd, die in Nederland niet voorkomt. De parasiet komt in de bloedbaan terecht en wordt door macrofagen (grote witte bloedcellen) opgenomen. Ze vermenigvuldigen zich in de cel en kunnen zich via de bloedbaan verder verspreiden. Omdat tegenwoordig steeds meer honden meegaan op vakantie, wordt besmetting bij honden tegenwoordig vaker gezien. Leishmaniasis is een importziekte. Naar schatting zijn er wereldwijd zo’n 12 miljoen mensen die besmet zijn met deze parasiet. Steeds meer mensen reizen naar de tropen, waardoor het aantal besmettingen zal toenemen. Meestal wordt de parasiet overgebracht van dier naar mens, maar in sommige landen zoals India kan het ook van mens naar mens worden overgebracht.

Ziekteverschijnselen

Deze aandoening wordt ingedeeld in de volgende soorten: cutane leishmaniasis, mucocutane leishmaniasis en viscerale leishmaniasis:

Cutane leishmaniasis

Deze vorm van leishmaniasis is niet dodelijk en meestal zal iemand hier vanzelf van genezen. Het kan 1 maand tot meer dan een jaar duren voordat iemand is genezen. Er kunnen langdurige zweren ontstaan en uitgebreid littekenweefsel. Afhankelijk van de soort parasiet zal het verloop en de ernst van de besmetting verschillen. Er kan binnen enkele weken een zweer ontstaan op de plek waar de zandvlieg steekt. De zweer heeft soms een opgeworpen rand en is rood van kleur. Als het is genezen laat het een litteken achter. Er kunnen meerdere zweren ontstaan en het kan eruit zien als lepra.

Mucocutane leishmaniasis

Bij deze vorm van besmetting ontstaan er zweren op de slijmvliezen, bijvoorbeeld in de mond of neus. Uiteindelijk kunnen de parasieten doordringen naar de bovenste luchtwegen en grote schade aanrichten. Door de schade die wordt toegebracht, kan de hele vorm van de neus veranderen en soms zelfs helemaal weggevreten worden. Deze vorm van leishmaniasis kan dodelijk zijn.

Viscerale leishmaniasis

De parasieten zijn binnengedrongen naar de interne organen, zoals de lever of de milt. Het kan leiden tot gewichtsverlies, lang aanhoudende koorts, bloedarmoede, diarree, hoesten en een algeheel gevoel van ziek zijn. De parasiet kan aanwezig zijn zonder klachten en klachten kunnen ook pas na jaren ontstaan. Deze vorm van leishmaniasis kan dodelijk aflopen.

Behandeling

Cutane leishmaniasis geneest meestal vanzelf, maar kan lang duren. Soms kan de zweer lokaal worden behandeld met bijvoorbeeld medicijnen of hittetherapie. Mucocutane leishmaniasis en viscerale leishmaniasis moeten altijd behandeld worden omdat het levensbedreigend kan zijn. Er kan een medicijn worden gegeven ter behandeling, bijvoorbeeld een antimoonbevattend preparaat.

Preventie

Het is belangrijk om jezelf te beschermen tegen zandvliegjes als je je bevindt in een gebied waar de vliegjes voorkomen. De vliegjes zijn vooral na zonsondergang actief. Draag daarom beschermende kleding, slaap in een klamboe en gebruik een insectenwerend middel zoals DEET. Mocht je een hond meenemen, zijn er speciale halsbanden die de hond beschermen.