Een uitstrijkje: van levensbelang!

Eén op de drie Belgische vrouwen laat zelden of nooit een uitstrijkje nemen. Onthutsende cijfers, want zo'n uitstrijkje blijft de meest doeltreffende manier om eventuele voortekenen van baarmoederhalskanker op te sporen. Niet slim, want dat uitstrijkje kan je leven redden. We geven het volmondig toe: er bestaan op z’n minst een paar honderd leukere dingen dan bij je huisarts of gynaecoloog langsgaan voor dat onvermijdelijke uitstrijkje. Niet dat zo’n Pap-test per se pijn doet, het is vooral de kwetsbare positie waarin je op de onderzoekstafel ligt die alles zo onaangenaam maakt. Toch wegen die paar minuutjes onwennigheid of gêne niet op tegen de voordelen: het vaginale uitstrijkje mag dan al een halve eeuw oud zijn, voorlopig is en blijft het dé gouden standaard voor de screening op baarmoederhalskanker. En die aandoening kost in de EU elk jaar nog altijd aan 30,000 vrouwen het leven. In België krijgen zo’n 700 vrouwen jaarlijks te horen dat ze aan baarmoederhalskanker lijden, meer dan een derde zal de ziekte niet overleven. Heel spijtig, want baarmoederhalskanker is één van de weinige kankers die wordt voorafgegaan door (klachtenvrije) voorstadia en die je dus in veel gevallen makkelijk kan voorkomen. Via een uitstrijkje - eigenlijk een paar cellen die van de baarmoederhals worden afgeborsteld - kan je arts of gynaecoloog eventuele celafwijkingen opsporen vooraleer ze mogelijk in kanker ontaarden.

Met een eenvoudige behandeling kunnen die zogenaamde voorloperletsels efficiënt en pijnloos verholpen worden, met quasi honderd procent kans op genezing en geen gevolgen voor je vruchtbaarheid of seksleven.

Ver van mijn bed

Toch vertikken 4 op de 10 Belgische vrouwen nissen 25 en 64 jaar - de doelgroep voor uitstrijkjes - het om regelmatig zo'n onderzoek te laten doen. Dat blijkt uit een rapport van het KCE, het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg. Puur uit onwetendheid, of zit er meer achter?

Nogal wat vrouwen blijken inderdaad nog altijd niet goed te weten waarom het uitstrijkje zo belangrijk is. Anderen beseffen dat wel, maar doen het gewoon niet meer. Sinds de geboorte van hun laatste kind gaan ze niet meer naar de gynaecoloog, of ze zijn gescheiden, hebben geen seks meer en denken dat een uitstrijkje dan niet meer hoeft. Anderen zit ten met angst of schaamte, want het HPV-virus dat baarmoederhalskanker en de voorletsels ervan veroorzaakt, is nu eenmaal seksueel overdraagbaar. Een afwijkend uitstrijkje krijgen, werkt voor veel vrouwen stigmatiserend. Want hoe komen ze aan die 'geslachtsziekte'? Dan heb je natuurlijk ook nog de groep vrouwen die( baarmoederhalskanker een ver-van-m'n-bed-show vindt en denkt: 'Dit overkomt mij niet, ik leef gezondheid en heb een goede intieme hygiëne.’

Je niet laten testen is - laten we een kat een kat noemen - ronduit dom. Precies bij vrouwen die nooit een uitstrijkje laten nemen, worden drie keer meer voorloperletsels van baarmoederhalskanker vastgesteld. Je lifetime risk – de kans dat je in de loop van je leven de ziekte krijgt – bedraagt 1 op 123 als je je wel laat screenen, en een hallucinante 1 op 31 als je je nooit laat onderzoeken. Om het jaar bij je arts langsgaan voor een uitstrijkje is niet nodig, eens om de drie jaar geldt als algemeen advies.

Nood aan organisatie

Maar de verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij vrouwen zelf maar ook bij de overheid. Alle vrouwen tussen 25 en 64 jaar om de zoveel jaar systematisch oproepen voor een uitstrijkje zou de kankersterfte danig terugdringen. In België gebeurt dat spijtig genoeg (nog) niet nationaal, enkel in een aantal provincies bestaan er enkele losstaande screeningsinitiatieven. Het staat nochtans vast dat een betere organisatie levens redt.

In Engeland en in Finland bijvoorbeeld blijkt elk jaar opnieuw het nut van dergelijke georganiseerde screenings en goede registratiesystemen. Daar dalen jaarlijks de sterftecijfers als gevolg van baarmoederhalskanker. Finland bengelt wereldwijd zelfs helemaal onderaan het lijstje: daar laat 93% van de vrouwen zich regelmatig screenen en sterft nog slechts één vrouw op de 100.000 aan baarmoederhalskanker.

Bij ons is dat vier keer zoveel. Nu er een vaccin tegen het HPV- virus op de markt is maakt de overheid hopelijk gauw werk van een nationaal screening-en registratiesysteem. Zonder zullen we nooit een goed zicht krijgen op de efficiëntie van de baarmoederhalskankervaccins. Die vaccins zullen wellicht drie op de vier, maar niet alle kankers voorkomen. Ook voor meisjes en vrouwen die zich laten vaccineren, blijft het uitstrijkje dus een absolute must.