Risico gelopen op HIV. Wat moet ik doen?

HIV is een ongeneselijk virus, dat tegenwoordig goed te behandelen is. Enkele jaren geleden leidde HIV onvermijdelijk tot AIDS en de dood. Medicatie die het HIV-virus zou moeten afremmen waren soms zo belastend dat zij een doodsoorzaak op zich konden vormen. Met de komst van de combinatietherapie in 1996 is het mogelijk om met HIV een redelijk normaal leven te leiden. Begint men op tijd met de behandeling hoeft men gemiddeld een pil per dag te slikken en is de levensverwachting (zoals het er nu uitziet) vergelijkbaar met mensen die het virus niet met zich meedragen. Voorkomen is echter beter dan genezen. Indien het niet meer te voorkomen is, is tijdige behandeling noodzakelijk. Zonder behandeling is HIV nog even gevaarlijk als vroeger.

Condoomgebruik en HIV-testgedrag

In Nederland zijn homoseksueel actieve mannen met wisselende contacten oververtegenwoordigd in de populatie van seropositieve personen in Nederland. Het HIV-virus is echter niet beperkt gebleven tot homoseksuele mannen. Prostituees en drugsverslaafden vormen andere risicogroeperingen, maar ook heteroseksuele mannen en vrouwen hebben bloot gestaan aan het HIV-virus. Door de vergrijzing maakt men zich momenteel ook zorgen over HIV-overdracht onder seksueel actieve ouderen.

De seksuele voorlichting omtrent HIV richtte zich jarenlang exclusief op condoomgebruik. Het promoten van de HIV-test had minder zin, omdat een seropositieve uitslag weinig meer betekende dan een doodsvonnis voor de geteste. Tegenwoordig is het accent van de seksuele voorlichting lichtelijk verschoven van 'Vrij veilig' naar 'Laat je testen'. Mogelijke reden daarvoor zijn:

• Tot enkele jaren geleden was het lastiger om mensen tot een HIV-test te bewegen, omdat een seropositieve uitslag niets meer betekende dan een onherroepelijk doodsvonnis. Nu HIV tegenwoordig goed te behandelen is, levert het doen van een HIV-test - ongeacht de uitslag - altijd een voordeel op voor de geteste (geruststelling bij een seronegatieve uitslag; goede en tijdige behandeling bij een seropositieve uitslag).
• De HIV-test speelt op twee manieren een belangrijke rol in de preventie van HIV-verspreiding: (1) mensen die weten dat ze seropositief zijn blijken veiliger te vrijen met anderen en (2) de kans op HIV-overdracht wordt aanzienlijk verkleind wanneer iemand met HIV een lage viral load heeft door behandeling.
• Ondanks dertig jaar intensieve voorlichting die zich richtte op het aanmoedigen van condoomgebruik, blijken nog steeds heel veel mensen - ook binnen risicogroeperingen - nog altijd zonder condoom te vrijen. Nu behandeling voor HIV mogelijk is, is tegenwoordig met name de behandeling van mensen met HIV het daadwerkelijke levensreddende middel.

Waarom gebruiken mensen geen condooms

Vooral van mensen die veel wisselende seksuele contacten hebben en tot een risicogroep behoren, wordt op een maatschappelijk niveau niet altijd begrepen waarom zij niet altijd met condoom vrijen. Los van het risico op HIV, blijken er echter andere factoren te zijn die condoomgebruik beïnvloeden. Angst voor afwijzing van de partner wanneer deze een condoom introduceert of een vermindering van seksueel genot kan een reden zijn om het condoom weg te laten. Zelfs mensen die vooraf de intentie hebben altijd een condoom te gebruiken doen dit niet altijd. Het constante gebruik van condooms blijkt - zo kan na dertig jaar gesteld worden - voor sommigen een onhaalbare discipline te vergen. Dan is het belangrijk wat iemand na een opgelopen risico op HIV (door onveilige seks of een ongeluk) het beste kan doen.

Wat moet ik doen als ik een risico heb gelopen?

Wanneer mensen - terwijl ze wel de intentie hadden - om welke reden dan ook toch onveilige seks hebben gehad, kan een gevoel van spijt of angst intreden. Dan is prettig om te weten wat men moet doen en wat men maar beter kan laten.

Ga niet eindeloos op internet ronddolen

Sommige mensen zullen - nadat ze denken een risico te hebben gelopen - op internet op zoek gaan naar specifieke informatie. Op deze manier zullen ze er proberen achter te komen of zij een reëel risico hebben gelopen in hun situatie. De kans is echter groot dat zij daarmee op onbetrouwbare, achterhaalde en tegenstrijdige informatie stuiten. HIV is een virus waarover men de afgelopen dertig jaar geleidelijk aan meer over te weten is gekomen. Men weet momenteel nog steeds niet alles. Het internet is al ongeveer twintig jaar een belangrijke informatiebron voor velen en zodoende zwerven er veel achterhaalde artikelen op het internet rond. Ook is het niet altijd duidelijk onderscheidbaar wanneer iemand zijn persoonlijke visie op de risico's van HIV geeft en wanneer dit werkelijk een betrouwbare weergave is van wat momenteel bekend is. Betrokken wetenschappers zijn het lang niet niet altijd met elkaar eens. Medici die minder up-to-date zijn kunnen onbedoeld op basis van achterhaalde informatie adviseren. Genoemd wordt dat huisartsen soms niet altijd hetzelfde handelen bij een mogelijke HIV-infectie. Informatie van een deskundige op dit gebied, bijvoorbeeld een arts op een gespecialiseerde SOA-poli zou dan uit alle te raadplegen bronnen de meest betrouwbare zijn.

Informeer naar de mogelijkheden van PEP

Tot 72 uur na het opgelopen risico is er een mogelijkheid tot een zogenaamde PEP-kuur. Dat betekent dat je gedurende een maand HIV-remmers slikt. Ondanks dat het niet zeker is, bestaat er al jaren een flink vermoeden dat wanneer men binnen 72 uur aan een dergelijke kuur begint, de kans op een permanente HIV-infectie behoorlijk kan worden verkleind. Het is dan wel zaak dat je er zo snel mogelijk bij bent. Hoe eerder je begint, hoe beter. Een PEP-kuur wordt aangeboden door bekende SOA-polis. In Amsterdam kun je daarvoor naar de Eerste Hulp - post bij bijvoorbeeld het Onze Lieve Vrouwen Gasthuis (OLVG) of contact opnemen met de GGD Soa-poli in Amsterdam. Op de website is een speciaal telefoonnummer te vinden.

Een gespecialiseerde arts zal altijd een risico-inschatting maken. Wanneer het risico niet opweegt tegen de fysieke belasting van een PEP-kuur, zal het je niet worden aangeboden. Dit betekent dat het risico op HIV-overdracht klein is. Wanneer het je wel wordt aangeboden, moet je er rekening mee houden dat het slikken van deze pillen 'heftig' en zeer belastend kan zijn.

Laat je na drie maanden testen

Of je nu wel of geen groot risico hebt gelopen, wel of geen PEP hebt geslikt is het altijd raadzaam om na drie maanden een HIV-test te doen. Hier ben je niet toe verplicht. Alleen met een HIV-test na drie maanden kun je definitief uitsluiten dat het risico dat je hebt gelopen geen HIV-infectie teweeg heeft gebracht. Dit kan voor de nodige geruststelling zorgen. Wanneer toch blijkt dat je HIV hebt, kan dit een bijzondere psychische klap zijn. Meestal word je echter goed begeleid. Op de langere termijn bescherm je je eigen gezondheid en tevens ook de gezondheid van anderen.