De pest: een dodelijke ziekte

De pest is een zeer besmettelijke ziekte die in de middeleeuwen regelmatig terugkeerde in Europa. De ziekte heeft destijds veel slachtoffers gemaakt. De grootste en bekendste epidemie was in de veertiende eeuw en stond ook wel bekend als de Zwarte Dood. Een derde van de Europese bevolking overleed destijds aan de gevolgen van de ziekte. Tegenwoordig komt de ziekte bijna niet meer voor en is bovendien veel beter te behandelen.

• Ziektebeeld van de pest
• De pest in de geschiedenis
• De pest in de huidige tijd
• Symptomen

Ziektebeeld van de pest

De pest is een zoönose. Dit betekent dat de ziekte overdraagbaar is van dieren op mensen. De pest wordt door een geïnfecteerde rattenvlo overgebracht op de mens door middel van een beet. De eerste symptomen van de pest zijn koorts, hoofdpijn en rillerigheid. Deze symptomen treden twee tot zeven dagen na de besmetting op. Na korte tijd raken de lymfeklieren geïnfecteerd. Dit gaat gepaard met het vormen van builen. Deze builen kunnen de grootte van een sinaasappel bereiken. In dit geval wordt ook wel gesproken van de builenpest. Bij behandeling, of als het afweersysteem de ziekte kan weerstaan, verdwijnen de builen en knapt het slachtoffer weer op.

Het is ook mogelijk dat de bacterie doorbreekt uit de lymfeklier en andere delen van het lichaam infecteert, bijvoorbeeld de longen. In dat geval wordt gesproken van de longpest. De symptomen van de longpest komen overeen met die van een ernstige longontsteking, waarbij ook bloed opgehoest wordt. Hierdoor kunnen mensen in de omgeving besmet worden. Longpest kan fataal zijn als het niet binnen 48 uur behandeld wordt. Het is de enige variant van de pest die van de ene mens op de andere kan worden overgedragen.

Als de bacterie zich in het bloed vermenigvuldigt, spreken we van de septische pest. Bij iemand met deze vorm van de pest zullen interne bloedingen optreden. De huid van het slachtoffer lijkt hierdoor zwart. Dit heeft er waarschijnlijk voor gezorgd de ziekte de bijnaam de Zwarte Dood kreeg. Iemand met deze variant van de pest is ten dode opgeschreven.

De pest in de geschiedenis

De pest kent zijn oorsprong in Azië. In Europa kende de ziekte haar oorsprong in Italië en verspreidde zich met de klok mee door de rest van Europa: Frankrijk, Spanje, Engeland, Duitsland, Noorwegen en tenslotte Rusland. De opkomst van de pest begon met de longpest. De builenpest kwam pas zo’n anderhalve maand later opzetten. In de periode 1347-1351 overleed ongeveer een derde van alle Europeanen aan de gevolgen van de pest. Het aantal slachtoffers wordt geschat op zo’n 35 miljoen. Veel gebieden raakten ontvolkt. Overlevenden vluchtten vaak, waardoor de ziekte verder verspreid werd. Doordat de Joden in mindere mate door de ziekte getroffen werden, ontstond de mythe dat zij de ziekte opzettelijk in Europa hadden gebracht. Dit was echter geheel onterecht: de Joden werden minder getroffen doordat zij zich aan de reinigingswetten hielden.

In Nederland kwamen pestepidemieën tot in de 17e eeuw regelmatig voor. De laatste uitbraak was in 1667.

In de tweede wereldoorlog heeft het Japanse leger de pest als biologisch wapen gebruikt. Krijgsgevangenen en burgers in Mantsjoerije (Noordoost-China) werden opzettelijk besmet. Dit werd gedaan door besmette vlooien onder de Chinese bevolking te verspreiden. De effecten werden bestudeerd en sommige slachtoffers werden ontleed terwijl zij nog bij bewustzijn waren.

De pest in de huidige tijd

De pest is een ziekte die tegenwoordig niet veel meer voorkomt. Rond 2000 is in India nog een kleinschalige epidemie geconstateerd. Nu zijn er jaarlijks nog zo’n 4000 mensen bij wie de pest geconstateerd wordt. De ziekte kan zich tegenwoordig via ratten en andere knaagdieren verspreiden. In 2012 is een Amerikaanse man besmet door zijn kat, die hem beet. De kat had een besmette muis gegeten.

Symptomen

Dit zijn de symptomen van de pest:

• Koorts
• Opgezette lymfeklieren
• Vingers, tenen en neus kunnen zwart worden en afsterven
• Bloedvergiftiging (soms)
• Longontsteking (soms)

De kans dat je tegenwoordig besmet bent met de pest, is heel erg klein. Mocht je toch vermoeden dat jijzelf of iemand in je omgeving de ziekte heeft dan is een snelle diagnose bij de pest belangrijk. Met antibiotica is de ziekte goed te behandelen, maar bij een te late diagnose kan de ziekte dodelijk zijn.