Astbest, wat zijn de gevaren?

Asbest mag tegenwoordig niet meer gebruikt worden, dit betekent echter niet dat het aantal mensen met ziekten die gerelateerd zijn aan asbest daalt. Er kunnen namelijk tientallen jaren verstrijken tussen blootstelling aan asbest en het ontstaan van ziekten die verband houden met asbest. Wat is asbest en welke soorten zijn er? Welke ziekten kunnen er ontstaan door contact met asbest? Hoe kun je nagaan of een school asbestvrij is?

Inhoud artikel

• Asbest: een natuurproduct
• In welke gebouwen vind je mogelijk nog asbest?
• Ziekten, aandoeningen, die in verband kunnen worden gebracht met asbest
• Wie lopen er kans om een asbestgerelateerde ziekte te krijgen?
• Wat gebeurt er als asbestvezels in de longen komen?
• 1. Asbestose (stoflongen)
• 2. Mesothelioom borstvlieskanker
• 3. Diffuse pleurale verdikking
• Complicaties bij ziekten die gerelateerd zijn aan asbest
• Diagnose van ziekten die gerelateerd zijn aan asbest
• De behandeling van ziekten die gerelateerd zijn aan asbest
• Prognose van ziekten die gerelateerd zijn aan asbest
• Asbestslachtoffers en een tegemoetkoming
• Belangrijk
• Asbest verboden
• Asbest in scholen en de asbestschoolkaart
• Asbestvolgsysteem (LAVS)

Asbest: een natuurproduct

Het is een natuurproduct: een mineraal waarvan de structuur de vorm heeft van een vezel. Die specifieke structuur is goed te zien als een asbestvezel onder een microscoop wordt onderzocht. Je ziet dan allemaal hele kleine vezeltjes, het lijken wel naaldjes. Asbest wordt als delfstof gewonnen in Canada, Rusland, maar ook in Zuid-Amerika. Eeuwen geleden werd asbest al gebruikt en tot in de jaren tachtig werd het veel toegepast in de bouw. Asbest is sterk, werkt isolerend, is slijtvast en kost ook niet veel. Asbestvezels kun je verdelen in twee hoofdgroepen. Je hebt spiraalvormige soorten, deze worden aangeduid als wit asbest. De witte asbest werd voor commerciële doeleinden veelal gebruikt. Daarnaast heb je de rechte vezels, deze worden ook wel amfiboolachtige vezels genoemd: blauw asbest, bruin asbest, grijs asbest, groen asbest en geel asbest.

In welke gebouwen vind je mogelijk nog asbest?

Asbest mag niet meer gebruikt worden, maar bevindt zich mogelijk nog wel in oude gebouwen. Het grootste gedeelte van het asbest wat nog aanwezig is, zit in gebouwen die gebouwd zijn voor 1994. Asbest vormt geen gevaar zolang het maar vastzit in ander materiaal. Als de vezels los kunnen komen dan vormt asbest een gevaar voor de gezondheid. Bij een verbouwing of het slopen van een pand moet vaak geïnventariseerd worden waar asbest is verwerkt. Het moet dan weggehaald worden door een bedrijf dat hiervoor gecertificeerd is.

Ziekten, aandoeningen, die in verband kunnen worden gebracht met asbest

Het gaat om ernstige aandoeningen van de longen die ontstaan door het inademen van asbest in het verleden. De ziekten kun kun je verdelen in drie typen: asbestose, (ook wel stoflongen genoemd), mesothelioom borstvlieskanker en diffuse pleurale verdikking. Veelal heeft een persoon meerdere typen.

Wie lopen er kans om een asbestgerelateerde ziekte te krijgen?

• Zelden krijgen mensen jonger dan veertig jaar een ziekte die gerelateerd is aan asbest, de kans neemt toe met het opklimmen van de leeftijd.
• Het komt meer voor bij mannen (beroepsziekte).
• Blootstelling aan een kleine hoeveelheid van asbest kan later tot problemen leiden, maar hoe groter de blootstelling is geweest, hoe meer risico.
• Het gezin van degene die heeft blootgestaan aan asbest ondervindt daar mogelijk ook de nadelige gevolgen van. Degene die heeft gewerkt met vezels kan deze mee naar huis nemen via de kleding die gedragen wordt.
• Hoe vaker en hoe langer iemand in contact is geweest met asbest, des te groter is de kans om een ziekte te krijgen die gerelateerd is aan asbest.
• Ook al mag er niet meer met asbest gewerkt worden, er kunnen tientallen jaren (wel vijftig jaar) zitten tussen de blootstelling aan asbest en het krijgen van een ziekte die ermee te maken heeft.

Wat gebeurt er als asbestvezels in de longen komen?

De asbestvezels hebben de vorm van een naald. Bij het inademen komen ze in het longweefsel terecht en zetten een reactie van de witte bloedlichaampjes in gang in de longen. De witte bloedlichaampjes willen de vezels opnemen, maar worden door de vezels te gronde gericht. Dit kan leiden tot ontstekingen en tot het ontstaan van littekens van het weefsel van de longen.

1. Asbestose (stoflongen)

Bij inademing van asbest ontstaat ernstige beschadiging van de longen, er worden littekens gevormd. Asbestose kan zelfs nog verergeren als iemand al niet meer blootstaat aan asbest. Het gaat meestal om personen die sterk blootgesteld hebben gestaan aan asbest, denk aan mensen die in de industrie hebben gewerkt waar met asbest wordt gewerkt. Ook mensen die veel gewerkt hebben met isolatiemateriaal wat asbest bevatte. Er kan wel twintig jaar zitten tussen de blootstelling aan asbest en het optreden van de klachten.

De symptomen die op kunnen treden bij asbestose:

• Kortademigheid die erger wordt als iemand zich inspant.
• Een hoest die droog klinkt.
• De vingertoppen en nagels kunnen er afwijkend uitzien: trommelstokvingers, ook wel bekend onder de naam horlogeglasnagels. De uiteinden van de vingers zijn verdikt, je ziet de nagelriemen niet meer en de nagels lopen bol om de toppen van de vingers heen.
• De huidskleur van iemand met asbestose kan blauw kleuren, dit komt door gebrek aan zuurstof in het bloed.

2. Mesothelioom borstvlieskanker

Het gaat om kanker van de vliezen van het borstvlies. Het kan ook het hartzakje betreffen of het buikvlies, maar dit is minder vaak het geval. Bij mesothelioom zijn meestal blauw of bruin asbest de boosdoeners. De tijd tussen de blootstelling aan asbest en het optreden van de klachten kunnen wel dertig tot vijftig jaar zijn. Als er sprake is van mesothelioom in de vliezen van het borstvlies (pleura) dan heeft de persoon meestal pijn op de borst en treedt kortademigheid op. Is het buikvlies aangedaan dan kan dit opstopping veroorzaken in de darm, dit kan pijn in de maag veroorzaken, maar ook braken en verlies van gewicht.

3. Diffuse pleurale verdikking

Het borstvlies is verdikt en dit kan al ontstaan als iemand maar kort in contact is geweest met asbest. De klachten die diffuse pleurale verdikking geeft zijn vaak onduidelijk, vaak wordt de aandoening bij toeval ontdekt (bijvoorbeeld bij het maken van röntgenfoto's in verband met iets anders). Is het ernstig dan zal iemand wel wat merken, dan zullen de longen niet meer goed kunnen uitzetten en dit zal tot kortademigheid leiden.

Complicaties bij ziekten die gerelateerd zijn aan asbest

Mensen met bovenstaande ziekten hebben een grote kans op longkanker. Rookt iemand daarnaast ook nog eens dan is de kans op longkanker nog groter. Heb je asbestose, mesothelioom borstvlieskanker of diffuse pleurale verdikking dan ben je ook vatbaarder voor andere aandoeningen die de longen kunnen treffen, denk aan COPD (chronic obstructive pulmonary disease) en tbc (tuberculose).

Diagnose van ziekten die gerelateerd zijn aan asbest

Als een huisarts vermoedt dat het om een ziekte gaat die gerelateerd is aan asbest dan zal er een doorverwijzing volgen naar de longarts. Het arbeidsverleden zal besproken worden en er zal een röntgenfoto gemaakt worden om te kijken of het borstvlies verdikt is. Andere onderzoeken: borst beluisteren om te horen of er afwijkende geluiden zijn, testen van de longfunctie, onderzoek van het slijmvlies van de longen (of er vezels aanwezig zijn). Wordt er gedacht aan een mesothelioom dan kan er een scan worden gemaakt (CT of MRI). Er kan een stukje weefsel worden weggenomen van de vliezen van het borstvlies om te kijken of er kankercellen aanwezig zijn.

De behandeling van ziekten die gerelateerd zijn aan asbest

• Er is geen behandeling voor de ziekten.
• Contact met asbest moet absoluut voorkomen worden, dit zou de ziekte verergeren.
• Heeft iemand last van benauwdheid bij asbestose dan kan er zuurstof worden aangeraden.
• Bij kortademigheid geeft afvoer van pleuravocht soms verlichting.
• Heel soms is transplantatie van de long een optie.
• Bij mesothelioom kan bestraling de klachten van pijn verminderen.
• Bij diffuse pleurale verdikking zijn de klachten meestal niet ernstig, behandeling is in dat geval niet nodig.

Prognose van ziekten die gerelateerd zijn aan asbest

Circa veertig procent van de personen met asbestose of diffuse pleurale verdikking sterft uiteindelijk aan longkanker. Rook je ook nog eens, dan is die kans nog groter. De prognose voor mensen met mesothelioom door asbest is niet goed.

Asbestslachtoffers en een tegemoetkoming

Als je gewerkt hebt met asbest en je bent daar ziek van geworden dan krijg je mogelijk een vergoeding voor de schade die hebt opgelopen qua gezondheid. Je kunt navraag doen bij het Instituut Asbestslachtoffers (IAS) of je in aanmerking komt voor een vergoeding.

Belangrijk

Zorg ervoor dat je niet bloot staat aan asbest (thuis en op het werk). Verricht je werkzaamheden aan een ouder huis, wees waakzaam en als je iets vindt wat op asbest lijkt, laat het dan door een gecertificeerd bedrijf verwijderen.

Asbest verboden

• Per 1 juli 1993 is het verboden voor bedrijven om asbest te gebruiken in daken, gebouwen en wegen. Ze mogen ook geen asbest of producten die asbest bevatten verkopen, importeren, aan anderen weggeven, opnieuw gebruiken of bewerken. In de EU (Europese Unie) is asbest verboden sinds 2005.
• In 2024, dat is dertig jaar na de start van het verbod op asbest, mogen particulieren, bedrijven en instellingen (ook die van de overheid) geen asbestdaken en asbestgolfplaten meer hebben. De betreffende daken zijn dan zo oud dat ze aan vervanging toe zijn. Voor bedrijven bestaan er subsidieregelingen voor het verwijderen van asbest. Particulieren moeten alles zelf betalen.

Asbest in scholen en de asbestschoolkaart

Een gemeente of school moet op de hoogte zijn of er asbest in het gebouw zit. Het moet verwijderd worden als het risico's voor de gezondheid oplevert voor docenten, leerlingen en ouders. Je kunt het navragen bij de school, mogelijk heeft de school een asbestinventarisatie laten doen. Dit kun je dan terugvinden op de asbestscholenkaart via atlasleefomgeving.nl.

Asbestvolgsysteem (LAVS)

Alle handelingen van inventarisatie tot en met de stort van asbest worden bij gehouden door het Landelijk Asbestvolgsysteem. Eigenaren van gebouwen en beheerders van installaties werken sinds april vorig jaar (2013) met dit asbestvervolgsysteem. Alle informatie die ze hebben moet worden vastgelegd in het LAVS. Er kan hierdoor beter toezicht worden gehouden, bijvoorbeeld door gemeenten.