Wat is multiple sclerose?

In bevolkingen van Europese oorsprong heeft ongeveer één op de 1.000 mensen MS. In Nederland hebben meer dan 15.000 mensen de ziekte. In Canada wordt elke dag bij drie mensen de diagnose MS gesteld. Elk uur wordt bij iemand de diagnose multiple sclerose (MS) gesteld. De eerste symptomen verschijnen meestal wanneer mensen twintigers of dertigers zijn. Maar soms wordt de ziekte vastgesteld bij tieners en oudere mensen, en heel af en toe bij kinderen.

Een ziekte van het centrale zenuwstelsel

MS is een ziekte die het centrale zenuwstelsel - de hersenen en het ruggenmerg - aantast. De hersenen vormen het regelcentrum voor het hele lichaam. Boodschappen afkomstig van de hersenen bewegen door het ruggenmerg omlaag naar de spieren en de ledematen. Er gaan ook boodschappen vanuit de huid en gewrichten door het ruggenmerg omhoog naar de hersenen. De boodschappen worden als elektrische impulsen via de zenuwen doorgegeven. Sommige zenuwen laten spieren samentrekken, en regelen hoe ze samenwerken. Andere zenuwen brengen de hersenen op de hoogte van gewaarwordingen in de huid en gewrichten zoals trillingen, temperatuur, pijn en de positie van het lichaam.

Zenuwen worden beschermd door een vettige, isolerende stof die we myeline noemen. Bij mensen met MS is de myeline op sommige plaatsen beschadigd. In verschillende delen van de hersenen, het ruggenmerg en de zenuwen worden de elektrische impulsen dan tegengehouden. Hierdoor kunnen zenuwen hun signalen niet effectief overbrengen. Dit veroorzaakt de vroege symptomen van MS - slapte, gevoelloosheid, evenwichtsstoornissen of problemen met zien.

De symptomen van MS zijn onvoorspelbaar - ze komen en gaan, en zijn niet voor iedereen hetzelfde. In een mild geval heeft iemand bijvoorbeeld alleen perioden van intense vermoeidheid; in ernstige gevallen kan iemand verlamd raken.

Zenuwcellen aangevallen

Het woord sclerose betekent verharding of verdorring. In de hersenen en het ruggenmerg van iemand met MS zijn verharde plekken te zien. Men denkt dat de schade die optreedt bij MS deels wordt veroorzaakt door een abnormale reactie op infecties. Het immuunsysteem (het natuurlijke afweersysteem van het lichaam) produceert witte bloedcellen die schadelijke bacteriën of virussen verwoesten. Veel wetenschappers denken dat de witte bloedcellen van sommige mensen met MS abnormaal op een infectie reageren, en gezond weefsel zoals myeline en zenuwcellen aanvallen. De verwoesting van gezond weefsel door het immuunsysteem noemen we een auto-immuunreactie.

Verschillende typen MS

MS treft niet iedereen op dezelfde manier. Symptomen kunnen in ernst variëren, en niet iedereen zal uiteindelijk een rolstoel nodig hebben. Er zijn vier typen MS: goedaardig; relapsing/remitting (RRMS); secundair progressief (SPMS); en primair progressief.

Goedaardige MS

Goedaardige MS is de mildste vorm van MS. Zo’n 10-20 procent van de patiënten heeft goedaardige MS. Ze hebben misschien af en toe een aanval (relapsen genoemd) afgewisseld met perioden van volledig herstel (remissies genoemd). Mensen met goedaardige MS worden hooguit licht invalide, en velen van hen hebben helemaal geen handicap. Tijdens medisch onderzoek of op een hersenscan is enige beschadiging te zien, maar meestal zijn er weinig symptomen. Dit komt doordat de schade minimaal is, of doordat er plekken in de hersenen of het ruggenmerg zijn aangetast die geen duidelijke handicap veroorzaken.

Relapsing/remitting MS (RRMS)

Meer dan de helft van de mensen met MS begint met relapsing/remitting MS. Ze hebben relapsen, twee of drie keer per jaar en soms minder vaak, afgewisseld met een gedeeltelijke of volledige remissie. Maar na verloop van tijd, meestal na verscheidene jaren, kunnen de symptomen erger worden als gevolg van het geleidelijk afsterven van de zenuwcellen zelf en de beschadiging van de myelinescheden die hen omgeven. In dit stadium gaat RRMS over in SPMS.

Secundaire progressieve MS (SPMS)

De meeste mensen met RRMS (boven) krijgen uiteindelijk secundaire- progressieve MS. Na een paar jaar neemt de frequentie van relapsen en remissies meestal af, maar de mate van invaliditeit neemt toe doordat zenuwcellen verloren gaan. Iemand heeft SPMS wanneer er geen relapsen en remissies meer zijn, maar in plaats daarvan de symptomen steeds erger worden (progressief zijn). Dit type MS noemen we ‘secundair’ omdat er verscheidene jaren van relapsen en remissies aan vooraf zijn gegaan.

Primaire progressieve MS

Circa 10 procent van de mensen met MS wordt steeds verder invalide gedurende een periode van verscheidene jaren zonder remissies te hebben. Ze gaan niet ineens achteruit en ervaren ook geen perioden van verbetering. Dit type MS noemen we primaire progressieve MS omdat de progressie vanaf het eerste symptoom plaatsvindt zonder een fase van relapsen en remissies.