Probleem of stoornis: Fobieën, Sociale fobie

Mensen zijn in wezen sociale dieren. Voor de meesten van ons zijn sociale uitstoting, afwijzing en publieke vernedering dingen die we net zo vreselijk vinden en wensen te vermijden als gebeten worden door een dier, van een hoogte vallen of opgesloten zitten in een benauwde kleine ruimte.

Sociale fobie

Dit leidt tot de paradox dat sommige mensen zo bang zijn in het bijzijn van anderen een figuur te slaan of in hun hemd te worden gezet dat ze juist die sociale situaties gaan vermijden die voor een compleet leven zo belangrijk zijn.

Bij de meest algemene vorm van sociale fobie is de Sociale angst duidelijk omschreven en beperkt zich tot faalangst bij een heel specifiek type interpersoonlijke activiteit of sociale situatie. De betrokkene functioneert uitstekend zo lang hij deze situaties maar kan vermijden. De meest voorkomende angst is wel die voor het spreken in het openbaar. Het idee alleen al om de beurt te krijgen in de klas of een presentatie te moeten verzorgen op uw werk, volstaat om u het koude zweet te doen uitbreken. De haren rijzen u te berge bij de gedachte aan de openbare vernedering die het gevolg zal zijn wanneer uw zwakke punten, vergissingen of tekortkomingen aan het licht komen.

U zou iets doms, onnozels, of pijnlijks kunnen zeggen of over uw woorden struikelen; of uw nervositeit laten blijken door te blozen, beven of zweten; of verlamd raken van angst en geen woord uit kunnen brengen. U bent uw eigen strengste criticus en verbeeldt zich dat iedereen even kritisch naar u zal kijken en u even genadeloos veroordelen als u uzelf veroordeelt.

U voelt zich verschrikkelijk met uw figuur verlegen en let veel sterker op uzelf dan wie dan ook. De negatieve effecten van enorme gespannenheid op de prestatie kunnen leiden tot een vicieuze cirkel waardoor het probleem natuurlijk juist blijft bestaan. Een verkoopleider raakt bijvoorbeeld uit nervositeit de draad kwijt bij een belangrijke presentatie, verhaspelt zijn conclusie en moet ten slotte met het schaamrood op de kaken weer gaan zitten. De volgende keer dat hij zo’n presentatie moet geven, is hij verstijfd van angst dat hij er opnieuw een knoeiboel van zal maken en hij blijft aan het voorbereiden en repeteren tot hij zo opgefokt is dat hij naar alle waarschijnlijkheid wederom de kluts kwijtraakt en niet meer uit zijn woorden komt.

Andere algemene soorten van ‘plankenkoorts’ betreffen het gebruik maken van een openbaar toilet met anderen in de buurt, het bespelen van een muziekinstrument bij een concert, worden gadegeslagen bij het werk, iets ondertekenen in het openbaar of eten in een restaurant. Het is het vooruitzicht door anderen te worden bekeken dat zo verlammend werkt, niet de activiteit zelf. Zolang er geen publiek is, is het een fluitje van een cent om voor de spiegel een toespraak te houden of iets op de piano te spelen.

Soms is de sociale fobie veel sterker gegeneraliseerd. De angst wordt dan niet door een specifieke prestatiesituatie opgeroepen maar is een veel algemener respons op welk soort sociale interactie ook. U gaat niet naar school, opleiding of werk omdat u het niet kunt verdragen de mensen daar onder ogen te komen, u houdt u verre van afspraakjes en gaat alleen naar een feestje als u alle aanwezigen kent. Het ergste is het gesteld met diegenen die een morbide angst hebben voor elke situatie die interactie met anderen inhoudt. Dergelijke volstrekt contactschuwe mensen wonen meestal alleen of bij hun ouders, kiezen veelal een beroep dat ze in eenzaamheid kunnen uitoefenen, mijden ieder contact met onbekenden en durven vaak zelfs het huis niet meer uit.

Diagnose volgens DSM IV:

• U bent bang voor vernedering in sociale situaties of wanneer u en public een of andere handeling moet uitvoeren.
• U doet uw best om dit soort situaties te vermijden, en raakt buitengewoon nerveus of krijgt een paniekaanval wanneer u er niet onder uit of uit weg kunt.
• Uw vermijding van sociale situaties heeft een significant negatief effect op uw leven.