ADHD: symptomen en gedragingen

Mensen met ADHD kunnen dromerig of energiek zijn. Dit komt doordat de vier voornaamste gedragingen die de aandoening kenmerken - onoplettendheid, afleidbaarheid, hyperactiviteit en impulsiviteit - niet altijd in dezelfde mate optreden. Vaak zijn of de eerste twee overheersend, of de tweede twee. Sommige mensen hebben beide sets symptomen, en alle kinderen met ADHD hebben moeite met het afmaken van hun huiswerk, het netjes houden van hun kamer en het omgaan met andere mensen. Twee derde van de kinderen met ADHD heeft andere afwijkingen die de problemen verergeren. Een derde tot de helft heeft misschien oppositional defiant disorder (ook wel conduct disorder genoemd). In grote lijnen betekent dit dat ze niet alleen onoplettend en/of hyperactief zijn, maar ook extreem onbereidwillig zijn en snel boos worden - wat we ‘tegendraads’ of ‘chagrijnig’ zouden kunnen noemen (hoewel mensen met deze aandoeningen dit niet kunnen helpen).

Maximaal een kwart is ook angstig of neerslachtig, en maximaal een derde heeft algemene problemen met leren: met lezen, schrijven en zelfs met eenvoudige lichamelijke vaardigheden zoals het raken van een bal of fietsen.

Het is soms moeilijk om een kind met ADHD te herkennen. De afzonderlijke symptomen van hun aandoening komen ook bij gewone kinderen voor.

Maar iemand met ADHD heeft een hele probleem dat niet zonder hulp opgelost kan worden. Ouders moeten proberen om hierbij stil te staan voordat ze uitspraken doen zoals die op de volgende bladzijden besproken worden.

Eén aandoening, vele namen

ADHD is in het verleden op vele manieren aangeduid, als ‘disorder’ (stoornis), ‘deficit’(tekort), ‘condition’ (aandoening) en ‘syndrome’ (syndroom). Dit weerspiegelt de onzekerheid van artsen over ADHD gedurende ruim 100 jaar nadat de ziekte voor het eerst werd beschreven.

De volgende namen zijn voor ADHD gebruikt:

• Hyperactive Impulse Disorder
• Developmental Hyperactivity
• Minimal Brain Dysfunction
• Moral Control Deficit
• Hyperactive Child Syndrome
• Hyperkinetic Syndrome
• Minimal Brain Damage Syndrome
• Organic Drivenness

ADHD en onoplettendheid en afleidbaarheid

'Alles wat ik zeg, gaat het ene oor in en het andere uit. ’ Veel kinderen met ADHD kunnen hun aandacht geen moment ergens op gericht houden, dus je weet nooit of ze gehoord hebben wat je zei of zullen doen wat je vroeg. Maar kinderen met ADHD zijn niet voortdurend onoplettend. Soms volgen ze je; soms dromen ze weg. Sommige patiënten worden afgeleid door hun eigen gedachten; ze zijn vaak slim, maar zitten stil in de klas en leren weinig.

ADHD en impulsiviteit

'Hij is een ramp op zijn fiets; hij heeft geen gevoel voor veilig verkeer.’ Wanneer kinderen impulsief zijn, doen ze iets voordat ze nadenken. Het heeft geen enkele zin om hierover te redetwisten. Ze weten best wat ze zouden moeten doen, maar kinderen met ADHD hebben geen controle over hun instinctieve impulsen. Impulsief gedrag kan een grote zorg zijn, omdat kinderen hierdoor dingen doen die gevaarlijk zijn, zoals op daken klimmen of met scherpe messen zwaaien.
In de klas vallen ze in de rede en praten ze voor hun beurt.

ADHD en hyperactiviteit

'Ik kon hem nooit meenemen naar een winkel met serviesgoed.’ Kinderen met ADHD zijn vaak veel actiever dan andere kinderen in hun leeftijdsgroep - sommigen waren zelfs als baby’s al hyperactief en veeleisend. Op de speelplaats gaan deze kinderen wild tekeer. In de klas kunnen ze vaak onmogelijk stilzitten. Thuis rennen ze rond, waardoor anderen prikkelbaar kunnen worden en uitgeput kunnen raken.

ADHD en sociale onhandigheid

'Ze is gekwetst omdat haar klasgenoten haar uit de weg gaan, maar ze is zelf de oorzaak.’ Hoewel veel kinderen met ADHD gevoelig en zorgzaam zijn, hebben andere geen gevoel voor sociale regels. Ze zouden graag populair zijn, maar begrijpen niet hoe ze vrienden kunnen maken. Ze lijken vaak opdringerig en overheersend. Hun impulsen zijn zo sterk dat ze niet merken welk effect ze hebben op andere mensen, die denken dat ze gewoon bazig zijn. Vaak zeggen of doen ze dingen die ongepast of tactloos zijn.

ADHD en slechte coördinatie

'Hij is zo onhandig; hij wordt voor elk spel als laatste gekozen.’ De meeste kinderen met ADHD hebben problemen met de ‘fijne motoriek’ - precieze bewegingen zoals kleuren, schrijven en veters strikken. Sommigen hebben ook problemen met de ‘grove motoriek’, zoals fietsen of een bal vangen. Sommige kinderen met ADHD zijn echt onhandig; anderen lijken onhandig omdat ze dingen gedachteloos en impulsief doen. Sommigen zijn beide.

ADHD en verwardheid

'Hij laat overal waar hij komt een spoor van verloren spullen achter.’ De meeste kinderen zijn in zekere mate slordig of wanordelijk, maar een kind met ADHD zou prijzen kunnen winnen voor het scheppen van chaos: kleren achterstevoren; ongepaarde sokken; boodschappen van school die niet overgebracht worden; kwijtgeraakte boeken en natuurlijk een slaapkamer die eruitziet alsof er een aardbeving heeft plaatsgevonden.

ADHD en geringe eigendunk

‘Ze geeft het nu op zonder het geprobeerd te hebben.’ Het is niet verbazingwekkend dat kinderen met ADHD door al hun problemen vaak last hebben van een geringe eigendunk. Ze zijn meestal slim genoeg om te zien dat ze er een puinhoop van maken, maar ze kunnen zichzelf niet tegenhouden. Voor een ouder is het hartverscheurend om te zien hoe een kind gebukt gaan onder zijn onvermogen om te presteren. Ze willen prijzen winnen en in het team gekozen worden. Alle kinderen willen het goed doen, en willen dat hun ouders trots op hen zijn. Kinderen met ADHD kunnen soms het gevoel hebben dat ze gedoemd zijn om te falen.