Het begin van BSE

Iedereen heeft er wel eens van gehoord, de gekkekoeienziekte of BSE. BSE staat voor Boviene Spongiforme Encefalopathie. Wanneer je deze naam letterlijk vertaalt, betekent het ‘sponsachtige hersenziekte bij runderen’. In dit artikel lees je meer over deze ziekte, de besmetting en bijvoorbeeld de maatregelen.

BSE

De gekkekoeienziekte wordt veroorzaakt door prionen. Dit zijn een soort vreemdsoortig samengevouwen eiwitten die zich in de hersenen bevinden. Prionen ontstaan uit de normale eiwitten die zich in de hersenen bevinden, maar in tegenstelling tot gewone eiwitten kunnen deze misvormde eiwitten niet afgebroken worden door het lichaam. Dieren die zijn gestorven aan BSE hebben lege ruimtes in de hersenen. Deze zijn ontstaan door het afsterven en verdwijnen van zenuwcellen.

Wijze van besmetting

Aanvankelijk werd gedacht dat de gekkekoeienziekte niet besmettelijk was voor andere diersoorten en mensen. Helaas bleek al snel dat dit wel mogelijk was. Dieren kunnen de ziekte krijgen door van de koe te eten wanneer deze gestorven is. Op deze manier ontstond een ernstige epidemie in Groot-Brittannië. Mensen eten over het algemeen geen rauw vlees. Normaal gesproken worden alle virussen en bacteriën die zich in het vlees bevinden gedood doordat het vlees sterk verhit wordt voor het op tafel komt te staan. Prionen vallen niet onder bacteriën of virussen en zijn dan ook veel sterker. Wanneer vlees dat prionen bevat gekookt wordt betekent dit niet dat de prionen afsterven. Ze raken wel verzwakt, maar gaan onvoldoende kapot om onschadelijk te zijn. Door opname van prionen uit het vlees in het menselijke maag-darmkanaal kunnen mensen ook met de ziekte besmet worden. Ook kan dit gebeuren wanneer er zich een open wondje in de mond bevindt waar de prionen mee in aanraking komen.

Diermeel uit Groot-Brittannië

In het verleden werden dieren gevoed met overblijfselen van andere dieren. Dit gebeurt nog steeds, maar op een heel andere manier. Dieren die aan een ziekte waren overleden, en daardoor niet verwerkt konden worden voor consumptie door de mens, werden verwerkt tot meel waar andere dieren mee werden gevoed. Ook koeien die BSE hadden werden in dit meel verwerkt en andere koeien aten van deze diermeel. Om te voorkomen dat er een epidemie uit kon breken van verschillende soorten dierenziektes werden er hoge eisen gesteld aan het produceren van het meel. Groot-Brittannië wilde sneller werken dan andere producenten van diermeel om een grotere winst te behalen. Zij gebruikten slechts een enkele machine waarbij de vleesresten in één handeling werden opgezet in meel. Er werd niet voldaan aan de proceseisen die internationaal waren bepaald en vastgelegd.

De uitbraak

Doordat de producent van diermeel zich niet aan de gestelde eisen hield, brak er al snel een nationale epidemie uit. Veel koeien aten van de meel waar met BSE besmette koeienresten in verwerkt waren. Gevolg was dat binnen korte tijd honderdduizenden koeien en andere dieren besmet raakten. De ziekte bereikte ook de mensen, omdat koeien werden geslacht voor consumptie nog voor zij symptomen van BSE vertoonden. Er werd dan ook niet gecontroleerd op de aanwezigheid van prionen in het vlees dat voor menselijke consumptie was bedoeld.

Maatregelen

Omdat koeien pas enige tijd na besmetting symptomen vertonen, werden vele dieren preventief geslacht en vernietigd. Vermoedelijk zijn hierbij ook duizenden gezonde dieren om het leven gebracht. Boeren stonden met lege handen en de vleesproductie ging in grote stappen achteruit. Systematisch werden boerderijen en veehouderijen ontruimd en werden de kuddes afgeslacht. Ook werd de productie van diermeel afgeschaft en kwam er een verbod op het verwerken van dierlijke resten in voedsel van andere dieren. Tegenwoordig worden alle koeien die afwijkingen vertonen, en dus mogelijk besmet zijn met BSE, direct afgekeurd voor consumptie en vernietigd.

Besmetting van andere dieren

Om vast te kunnen stellen welke dieren besmet konden raken met ziektes die worden veroorzaakt door prionen werden veel diersoorten experimenteel besmet met BSE. De gekkekoeienziekte bleek toch een behoorlijk aantal dieren te kunnen besmetten door de aanwezige prionen. Eekhoorns raakten besmet met een variant van de ziekte en schapen ontwikkelden een variant die scrapie genoemd wordt. De ziekte van Creutzfeldt Jakob, die veel bij mensen voorkomt, bleek een variant van de gekkekoeienziekte te zijn en in Nieuw-Guinea, waar nog veel kannibalisme voorkomt werd de ziekte zo van mens op mens overgebracht. Deze ziekte draagt de naam Kuru.