Bang voor de tandarts

Veel mensen zijn bang voor de tandarts en sommigen hebben zelfs een tandartsfobie. In de volksmond spreken we meestal over "angst voor de tandarts" of "angst bij de tandarts" maar feitelijk heeft men angst voor de behandeling. Dat kan variëren van het boorgeluid tot de aanblik van de injectienaald. Mensen met een tandartsfobie worden letterlijk door die angst beheerst en verliezen vaak hun zelfcontrole, wat zich kan manifesteren in paniekaanvallen. Mensen met een tandartsfobie doen er goed aan om die samenspraak met een arts aan te pakken.

Definitie tandartsfobie

Een ziekelijke angst voor de tandarts wordt door vakmensen een tandartsfobie genoemd. Het uit zich onder meer in:

• Lichamelijke klachten, zoals hartkloppingen, zweten en spierverkramping;
• Angst voor pijn en "angst voor de eigen angsten";
• Vaak komen daar gevoelens van schaamte bij want de mond blijft voor veel mensen een intiem gebied;
• Problemen met de eigenwaarde vanwege de slechte tanden;
• Vermijdgedrag, het op het allerlaatste moment afzeggen van afspraken of wachten met tandheelkundige controles totdat de pijn écht ondraaglijk is.

Al deze verschijnselen maken deel uit van het klinisch beeld dat een tandartsfobie kenmerkt.

Enige angst voor de tandarts is overigens niet ongewoon. Behandeling is geboden als angst voor een bezoek aan de tandarts extreme vormen aanneemt en erg hevig is. Ook mijdgedrag en een hoog tolerantieniveau met betrekking tot onbehandeld tandbederf, waarbij ernstige pijn of zelfs afstervende tanden op de koop toe worden genomen, wijzen op een angststoornis. Een tandartsfobie moet bij voorkeur in samenspraak met een arts worden aangepakt.

Welke specifieke angsten heeft men bij de tandarts?

Ongeveer 60 procent van de bevolking ziet op tegen een bezoek aan de tandarts en 15 procent daarvan heeft een uitgesproken angst voor de tandarts. Angst voor de tandarts vormt voor velen een probleem dat serieus moet worden aangepakt. De meest voorkomende specifieke angsten bij de tandarts zijn:

• vibratie van de boor;
• geluid van de boor;
• het zien van de injectienaald;
• aanblik van de boor.

Symptomen en gevolgen

Angst voor tandheelkundige behandelingen kan ook andere ziektebeelden en storingen veroorzaken. Als gevolg van een tandartsfobie hebben mensen ook vaak last van:

• maagklachten;
• slapeloosheid;
• nachtmerries;
• concentratiestoornissen;
• paniekaanvallen.

Uitgesteld bezoek aan de tandarts veroorzaakt slechte, lelijke tanden en dat heeft op zijn beurt weer sociale gevolgen. Zo durven getroffen personen niet meer in het bijzijn van anderen te lachen, verbergen ze hun mond achter een hand en gaan niet meer uit eten met andere mensen. Dit heeft grote gevolgen voor de sociale contacten en de kwaliteit van het leven. Veel getroffenen durven uit schaamte en angst nauwelijks hun huis nog te verlaten; Vaak dreigt er een sociaal isolement.

Paniekaanvallen

Angst voor de tandarts kan in het ergste geval tot paniekaanvallen en zelfs tot hartaanvallen leiden. De patiënt verliest bij paniekaanvallen volledig de controle over zichzelf. Het is absoluut noodzakelijk om, vooral door middel van gedragstherapie, deze angst zodanig onder controle te krijgen dat paniekaanvallen vermeden kunnen worden.

Angst voor spuiten

Veel patiënten zijn voornamelijk bang voor spuiten en dus niet alleen voor de behandeling door de tandarts. Enerzijds is er de angst voor pijn, maar tegelijk worden injecties óók als bedreiging gezien, een vicieuze cirkel dus. Vaak hangt dat samen met herinneringen aan onprettige tandheelkundige behandelingen in het verleden. De angst voor injecties bij tandheelkundige behandelingen is eigenlijk ongegrond, omdat de mondholte of het betrokken gebied vóór het injecteren wordt ingewreven met verdovingsmiddel. Daardoor is de gevreesde prik nauwelijks merkbaar en veroorzaakt deze geen pijn.

Methoden voor ontspanning

Bij een tandartsfobie hebben diverse psychotherapeutische maatregelen zich in het verleden al bewezen, met name de zogenaamde "cognitieve gedragstherapie". Daarbij leert de betrokken persoon zich bewust te worden van zijn gedachten. Als volgende stap zal hij leren hoe zijn denken, en daarmee ook zijn angst, bewust te sturen om op die manier angstsituaties meer ontspannen tegemoet te treden.

Andere maatregelen zijn:

• Het luisteren naar ontspannende muziek via een koptelefoon tijdens de behandeling, eventueel in combinatie met rustgevende beelden die men kan ontvangen via een videobril of het gebruik van geurmiddelen.
• Ook hypnose is een methode om de gevoeligheid voor pijn te verminderen. Hierbij worden in de gedachtewereld van de patiënt met behulp van suggestie aangename beelden opgeroepen. Een tandarts die hypnose aanbiedt, brengt de patiënt eerst in een lichte trance. Het vergt ongeveer drie voorbereidende sessies om de juiste staat van bewustzijn te bereiken. De arts spoort een in trance gebrachte persoon ertoe aan om de tandheelkundige behandeling uit zijn bewustzijn te verbannen.
• Acupunctuur is wéér een andere methode om zowel de pijn alsook angst, en daarmee een tandartsfobie tegen te gaan.
• Mogelijk is ook de toediening van geneesmiddelen met een kalmerend effect, dus receptplichtige stoffen of kalmerende kruiden. Deze behandeling werkt echter maar indirect op de mentale aspecten van een tandartsfobie. Medicijnen helpen om vóór en tijdens de behandeling te ontspannen en zo de angst te verminderen.

Volledige narcose

Zijn bewerkelijke, langdurige en pijnlijke tandheelkundige behandelingen noodzakelijk, dan kan een tandheelkundige ingreep ook onder algehele narcose plaatsvinden. Als gangbare methode voor de bestrijding van een tandartsfobie is deze maatregel echter niet geschikt aangezien de angststoornis zelf niet behandeld wordt. Bovendien is aan algehele verdoving altijd een zeker risico verbonden, wat die methode als standaardbehandeling voor mensen met tandartsfobie ongeschikt maakt.