Kinderziekte - Hersenvliesontsteking

Hersenvliesontsteking is een ontsteking van de vliezen die om de hersenen in het ruggenmerg liggen. Het wordt ook wel meningitis en nekkramp genoemd. De ziekte komt voornamelijk voor bij kinderen en jongvolwassenen. Aangezien de ziekte erg gevaarlijk kan zijn is het zeer belangrijk dat er bij een vermoeden van besmetting professionele hulp gezocht wordt. Krijgt een hersenvliesontsteking de ruimte om zijn gang te gaan dan kan dit een dodelijke afloop hebben.

Hersenvliesontsteking

Wanneer men spreekt van een hersenvliesontsteking betekent dit dat de vliezen die om de hersenen in het ruggenmerg liggen ontstoken zijn. De ziekte komt voornamelijk bij kinderen en jongvolwassen voor. Een hersenvliesontsteking kan erg gevaarlijk zijn. Het gevaar zit hem in het type ontsteking die de zieke onder de leden heeft. Er zijn 3 types die elk veroorzaakt worden door een andere ziekteverwekker en op een andere manier overgedragen worden. Voor enkele ziekteverwekkers kunnen kinderen ingeënt worden. Zij worden dan gevaccineerd met Heamophilus Influenza type B (Hib) en een variant van de Meningokokken-bacterie (Meningokok type B).

Ziekteverwekker

Een hersenvliesontsteking kan veroorzaakt worden door een virus, een bacterie en de meningokokkenbacterie. Wanneer de ontsteking door een virus wordt veroorzaakt is het verloop over het algemeen niet zo ernstig. Vaak is de ziekte een complicatie van een eerdere virusinfectie. Denk hierbij aan een luchtweginfectie of een darminfectie. Ook het type ontsteking die veroorzaakt wordt door een bacterie (anders dan de meningokokkenbacterie) is meestal het gevolg van een eerdere infectie, een luchtweginfectie. Met een HIB-vaccinatie kan één van de vele bacteriën die deze hersenvliesontsteking veroorzaken bestreden worden bij kinderen onder de 4 jaar. De hersenvliesontsteking veroorzaakt door de meningokokkenbacterie is zeer gevaarlijk. Het is mogelijk dat deze variant een dodelijke afloop kan hebben.

Manier van besmetten

Hoe de ziekte wordt overgedragen is afhankelijk van het type ontsteking. Virussen verspreiden zich meestal via hoesten en niezen, maar kunnen ook overgedragen worden via de ontlasting en de handen. Bacteriën, inclusief de Meningokokkenbacterie, verspreiden zich via hoesten/niezen.

Incubatietijd

Incubatietijd is de tijd tussen de besmetting en de uitbraak van de ziekte. De incubatietijd bij de hersenvliesontsteking veroorzaakt door een virus is 2 tot 8 dagen. Wordt de ziekte veroorzaakt door een bacterie (ook de Meningokokkenbacterie) dan is de incubatietijd 2 tot 10 dagen.

Ziektesymptomen

Bij alle drie de types hersenvliesontsteking zijn de symptomen hetzelfde.

• Plotselinge hoge koorts
• Hoofdpijn en misselijkheid
• Lichtschuwheid/geluidschuwheid
• Sufheid
• Nekstijfheid – dit is een pijnlijke en stijve nek bij het vooroverbuigen van het hoofd. Kenmerkend hierbij is dat de kin niet op de borst kan worden gebracht
• Luierpijn – baby’s en jonge kinderen beginnen te huilen als ze bij het verschonen opgetild worden aan de beentjes
• Bloedvergiftiging – de bacterie die de hersenvliesontsteking heeft veroorzaakt waart rond in de bloedbaan. Aangezien de ziektekiemen zich snel en zonder controle kunnen vermeerderen in de bloedbaan veroorzaakt bloedvergiftiging in 20% van de gevallen de dood. Bloedvergiftiging is naast de overige symptomen van hersenvliesontsteking te herkennen aan kleine bloedinkjes in de huid (rood/paarse puntjes) die niet wit wegtrekken wanneer je erop drukt. Deze vlekjes kunnen uitgroeien tot verse bloeduitstortingen in de huid.
• Pijnlijke gewrichten

Bij pasgeborenen en jonge baby’s kunnen ook de volgende verschijnselen optreden:

• Geen koorts
• Geen nekstijfheid
• Gezwollen fontanel
• Apathische blik
• Er grauw uitzien
• Voeding weigeren
• Prikkelbaar
• Huilen schel
• Krommen hun rug achterover

Ziekteverloop

Het verloop van hersenvliesontsteking is bij alle drie de vormen ongeveer hetzelfde. Het enige grote verschil is dat de hersenvliesontsteking veroorzaakt door de meningokokken in de loop van enkele uren levensbedreigend kan worden. Wanneer een kind hersenvliesontsteking heeft voelt het zich in het begin grieperig. Wat opvallend is, is dat het kind pijn krijgt in de benen, aanhoudende koude handen en voeten heeft en bleek/grauw is in het gezicht. Op het moment dat de ziekte echt doorbreekt krijgt het kind (let op: dit kan bij jonge baby’s anders zijn) hoge koorts. Symptomen die bovenstaand beschreven worden treden binnen een paar uur tot een paar dagen op. De volgorde is willekeurig en niet alle symptomen hoeven te verschijnen.

Complicaties

• Hersenbeschadiging
• Doofheid
• Epilepsie
• Sterfte

Verzorging/Behandeling

Bij een vermoeden van hersenvliesontsteking is het verstandig om niet zelf te gaan lopen dokteren. Schakel direct de huisarts of eerste hulp in. Wordt een hersenvliesontsteking niet snel behandeld door een deskundige dan kan sterfte het gevolg zijn.

Melden bij de GGD?

Het is niet verplicht om een hersenvliesontsteking die door een virus of bacterie (niet de meningokokbacterie) te melden bij de GGD. Het wordt wel geadviseerd om contact op te nemen met de GGD, omdat zij ouders en betrokken kunnen adviseren hoe het nieuws naar buiten te brengen. Een geval van hersenvliesontsteking kan namelijk veel onrust teweeg brengen. Wanneer een kind besmet is met de meningokokbacterie moet dit echter wel gemeld worden bij de GGD. De GGD houdt deze meldingen in de gaten zodat zij een spoedvaccinatie kunnen organiseren als er meerdere meldingen in een korte tijd binnenkomen.