Risico's van bacteriën en parasieten tijdens de zwangerschap

In Nederland heeft het voedingscentrum een lijst uitgegeven met voedingsmiddelen die wel en niet toegestaan zijn tijdens de zwangerschap. Veel zwangere vrouwen houden zich hieraan zonder zich te realiseren waarom deze voedingsmiddelen een gevaar leveren. Zo blijkt dat er een aantal uitzonderingen zijn waardoor je bepaalde producten die op de verboden lijst staan toch kunt eten. Maar er zijn ook producten die op de lijst staan die juist een gevaar kunnen leveren voor de zwangere vrouw. Om hier meer inzicht in te krijgen is het goed om je meer te verdiepen in de risico's van bacteriën en parasieten tijdens de zwangerschap.

Bacteriën

Er is tijdens de zwangerschap slechts een bacterie en een parasiet die echt gevaarlijk is. Door je te verdiepen in de groeikarakteristieken kan een inschatting gemaakt worden of een product een risico vormt voor besmetting. Daarnaast zijn er nog overige gevaren in voeding voor zwangere vrouwen, die niet gebaseerd zijn op bacteriën of parasieten, maar waar wel rekening mee gehouden moet worden.

Listeria

Listeria is een ziekmakende bacterie die gevaarlijk is voor het ongeboren kind, omdat deze door de placenta heen kan. Zwangere vrouwen hebben twintig keer meer kans om slachtoffer te worden van Listeriose dan gezonde volwassenen. Het kan leiden tot koorts, rillingen, spierpijn, griepachtige symptomen, vroeggeboorten, doodgeboorten, ontsteking van vruchtvliezen en ontsteking aan de baarmoeder(hals). Omdat Listeria in tegenstelling tot de meeste andere bacteriën kan groeien bij lage temperaturen, weinig vocht en weinig zuurstof, vormt het een bedreiging in veel gas verpakte of vacuümverpakte voedingsmiddelen die in de koeling te vinden zijn. De bacterie kan echter niet groeien in een milieu met te weinig vocht, veel zout of in een zuur milieu. De bacterie wordt onschadelijk gemaakt bij verhitting boven de vijfenzeventig graden. Dit kan betekenen dat gas verpakte gekookte ham die nabesmet is, listeria kan bevatten en rauwe ham geen risico vormt omdat deze gezouten is. Dit terwijl er vaak gewaarschuwd wordt voor rauwe ham en niet voor gekookte ham. Bij rauwe melk zijn er soortgelijke gevaren. Zo zijn Hollandse boerenkaas en geitenkaas van rauwe melk ongevaarlijk doordat Listeria door de samenstelling van het product niet kan groeien, terwijl boter wel besmet kan zijn doordat boter vaak langere tijd in de koeling bewaard wordt.

Toxoplasmose

Toxoplasmose is een ziekte die veroorzaakt wordt door een parasiet. De parasiet kan zich voortplanten in katachtige dieren.
De parasieten komen dan ook voor in de uitwerpselen van een kat en in varkensvlees, geitenvlees en schapenvlees. Voedsel dat besmet kan zijn is rauw of onvoldoende verhit vlees en ongewassen groenten. Nadat iemand geïnfecteerd is met toxoplasmose is deze persoon levenslang immuun, maar de infectie blijft latent aanwezig. Wanneer je tijdens je zwangerschap wordt geïnfecteerd door de parasiet, en nog niet immuun bent, bestaat er veertig procent kans dat de baby ook besmet raakt. Hierdoor kan je baby afwijkingen krijgen aan zijn zenuwstelsel of zijn oogjes. Om toxoplasmose te voorkomen is het dus van belang om vlees goed te verhitten en groente en fruit goed te wassen of te schillen. Omdat de parasiet niet voorkomt in vis, vormt rauwe vis geen gevaar voor toxoplasmose.

Overige bacteriën en ziektemakers

Voor zover bekend, vormen de overige bacteriën geen gevaar voor de ongeboren baby omdat deze de baby niet via de placenta kunnen bereiken. Wel is het zo dat zwangere vrouwen vaak vatbaarder zijn en daardoor sneller ziek zullen worden als ze iets verkeerd hebben gegeten. Ook kunnen de ziekteverschijnselen heftiger zijn. Daarom is het verstandig om veilig te eten tijdens de zwangerschap. Dit betekend dat voedsel niet lang bewaard moet worden en producten met een verhoogde kans op besmetting gemeden moeten worden.

Overige gevaren

Naast bacteriën en parasieten kunnen ook bepaalde kruiden en vitamines een gevaar vormen. Zo is aangetoond dat een te hoge dosis aan vitamine A de vrucht kan beschadigen. Lever bevat grote hoeveelheden vitamine A waardoor er niet te veel van gegeten mag worden. Een tekort aan vitamine A kan ook schadelijk zijn voor de ontwikkeling van de foetus. Af en toe een portie leverpastei kan dus juist heel goed zijn. Gemiddeld hebben zwangere vrouwen namelijk elke dag achthonderd microgram vitamine A nodig. Een boterham leverpastei bevat vierhonderd microgram vitamine A.
Daarnaast kunnen bepaalde kruiden ook een gevaar vormen omdat deze aromastoffen als estragol, methyleugenol en/of safrol bevatten. Hoewel het niet bewezen is dat ze schadelijk zijn, wordt er wel geadviseerd voorzichtig te zijn met kruiden die deze stoffen bevatten. Voorbeelden zijn anijs, venkel, fenegriek, senna en komkommerkruid. In het algemeen geldt dat normaal gebruik van keukenkruiden geen kwaad kan, maar dat kruidenpreparaten en thee van deze kruiden beter gemeden kunnen worden.
Ook moeten zwangere vrouwen oppassen met cafeïne houdende producten zoals koffie, energydranken en cola. Er zijn namelijk vermoedens dat cafeïne miskramen kan veroorzaken en kan leiden tot een lagere geboortegewicht. Het mag voor zich spreken dat ook alcohol tijdens de zwangerschap gemeden moet worden. Tenslotte wordt het afgeraden om teveel vervuilde vette vis te eten. Vooral roofvissen kunnen een hoge dosis aan giftige stoffen zoals dioxines, PCB's en pesticiden bevatten.