Zwanger en boter

Het wordt aan zwangere vrouwen vaak aanbevolen om brood te besmeren met margarine of roomboter om zo voldoende vitamine D binnen te krijgen. Er wordt bijna nooit bij verteld dat boter tijdens de zwangerschap ook een gevaar kan leveren voor de ongeboren baby. Sommige ambachtelijke boerenroomboter is namelijk bereid met rauwe melk. Doordat de boter niet verhit is geweest tijdens de bereiding, is er een kans op besmetting met Listeria. Een besmetting met Listeria kan tijdens de zwangerschap ernstige gevolgen hebben.

Roomboter en margarine

Het belangrijkste verschil tussen roomboter en margarine of halvarine is dat de eerste is gemaakt van minimaal 80 procent melkvet en hier mogen geen andere vetten aan toegevoegd worden. De naam boter is warenwettelijk beschermd en vastgelegd. Margarine of halvarine bestaat voornamelijk uit plantaardige vetten en is een lange tijd geleden ontwikkeld als een langer houdbaar alternatief voor boter. Margarine wordt in de eenentwintigste eeuw zoveel gebruikt als vervanger voor boter, dat margarine vaak boter genoemd wordt. Boterfabrikanten gebruiken dan ook vaak de naam roomboter of echte boter om duidelijk te maken dat het niet om margarine gaat.

Gezondheid

Boter en margarine voorzien voor een groot deel in de dagelijkse behoefte aan vitamine A en D. Vitamine D is goed voor de botopbouw van het kind. Het zorgt er namelijk voor dat het calcium uit de voeding goed opgenomen kan worden. Een tekort aan vitamine D vergroot de kans op zwangerschapsdiabetes, zwangerschapsvergiftiging en een laag geboortegewicht. Het is dus duidelijk dat boter en margarine een belangrijke rol spelen in een gezond voedingspatroon voor een zwangere vrouw.

Bereiding

Er bestaat verschil tussen boter die op een ambachtelijke wijze gemaakt wordt, en boter die in grote hoeveelheden in een fabriek gemaakt wordt. De twee soorten boter verschillen van elkaar in bereidingswijze en smaak. Sommige koks geven de voorkeur aan de ambachtelijk bereide boerenboter. Door de verschillen in bereiding is het echter wel zo dat de ambachtelijk bereide boerenboter gemaakt van rauwe melk in veel gevallen een grotere kans heeft op besmetting met bacteriën.

Bereidingsproces ambachtelijke boerenboter

Men laat de verse rauwe melk even staan waardoor de vetbolletjes opromen naar het oppervlak. Deze roomlaag bevat doorgaans veel bacteriën. De roomlaag wordt van de melk geschept en in de meeste gevallen gepasteuriseerd. Door het pasteuriseren worden bacteriën gedood en het enzym lipase, dat de boter ranzig kan maken, geïnactiveerd. Er bestaat ook ongepasteuriseerde boter. Deze boter heeft meestal een specifiekere en sterkere smaak veroorzaakt doordat de bacteriën en enzymen behouden blijven en deze zorgen voor een specifieke smaak. De room wordt 18 tot 24 uur verzuurd waarbij het melkvet deels stolt. Daarna kan het vet gekneed worden. Bij ambachtelijk bereidde boerenboter gebeurt dit vaak met de hand. Met de hand kneden geeft een grovere vochtverdeling. Het voordeel is dat er hierdoor meer smaak vrijkomt bij het eten van de boter, maar een belangrijk nadeel is dat de grotere vochtophopingen een bron van bacteriën kunnen vormen.

Bereidingsproces industriële boter

De grote hoeveelheden melk worden met een melkcentrifuge ontroomd. Hierdoor bevat de room minder bacteriën, omdat de bacteriën over de ondermelk en de room verdeeld worden. Bij industriële boter wordt de room in vrijwel alle gevallen gepasteuriseerd. Net als bij de boerenboter wordt ook hier de room verzuurd. Het kneden gebeurt in speciale kneedmachines die het vocht in de boter perfect verdelen tot kleine druppeltjes. Bacteriën krijgen hierdoor minder kans om in deze kleine druppeltjes te groeien, maar de fijne verdeling zorgt wel voor een vlakkere smaak.

Listeria in boter

Het blijkt dus dat ambachtelijk bereidde boerenboter een groter risico vormt voor bacteriën als industriële boter. In België bleek dat boter ook besmet kan raken met Listeria, in bijna 19% van de Hoeveboter werd Listeria aangetoond. Listeria is gevaarlijk voor zwangere vrouwen omdat deze door de placenta heen kan. Het kan leiden tot koorts, rillingen, spierpijn, griepachtige symptomen, vroeggeboorten, doodgeboorten, ontsteking van vruchtvliezen en ontsteking aan de baarmoeder(hals). Listeria kan, in tegenstelling tot de meeste andere bacteriën, groeien bij lage temperaturen en relatief weinig vocht. Boter is dus een goede voedingsbodem voor Listeria. Hoeveboter is ambachtelijke boerenboter die gemaakt wordt van rauwe melk, bacteriën zijn dus niet gedood tijdens de bereiding en kunnen door de ambachtelijke bereiding goed gedijen in deze boter. Omdat boter een langere tijd in de koeling houdbaar is heeft Listeria voldoende tijd om uit te groeien tot gevaarlijke hoeveelheden.

Boter tijdens de zwangerschap

Ondanks het Listeria gevaar hoeft boter niet gemeden te worden tijdens de zwangerschap. Het is wel verstandig om alleen boter van gepasteuriseerde melk te eten, de voorkeur gaat ook uit naar industriële boter. Margarine is in veel gevallen een goed en veilig alternatief. Beide zijn een goede bron voor vet oplosbare vitamines die een zwangere vrouw hard nodig heeft.

Lees verder

• Zwanger en eten: Eten tijdens de zwangerschap (special)
• Zwanger en kaas
• Zwanger en eieren
• Risico's van bacteriën en parasieten tijdens de zwangerschap
• Zwanger en vitamine D
• Zwanger en softijs