Veroorzaakt Tdap-vaccinatie een toename van microcefalie?

Begin 2016 wordt in Brazilië een extreme toename van microcefalie vastgesteld. De aantallen stegen van 150 gevallen in heel 2014 naar 4000 gevallen eind 2015. Wordt deze toename veroorzaakt door vaccinatie? Dat is een vaak gestelde vraag. Aan de hand van wetenschappelijk onderzoek onder meer dan 120.000 zwangere vrouwen wereldwijd is vast te stellen dat de angst, dat de Tdap-vaccinatie tijdens de zwangerschap microcefalie veroorzaakt, ongegrond is. Ondanks dat het internet vol staat met beschuldigingen richting de Tdap-vaccinatie, is het zelfs onmogelijk.

Tdap-vaccinatie

Dit vaccin biedt bescherming tegen de bacteriologische infectieziektes tetanus, difterie en kinkhoest en wordt in veel landen, zoals de VS en Brazilië, voornamelijk aan kinderen gegeven rond hun twaalfde levensjaar. Tetanus is een ernstige bacteriologische infectie, die hevige spierkrampen veroorzaakt. De ziekte is zo gevaarlijk, dat 1 op de 10 geïnfecteerden sterft aan de gevolgen. Difterie (kroep) was een van de meest voorkomende doodsoorzaken onder kinderen. Kinkhoest kan leiden tot hevige ontstekingen van longen, oren, et cetera en is levensgevaarlijk voor kinderen in hun eerste levensjaar. In landen waar besmettingen relatief vaak voorkomen, wordt de moeder tijdens de zwangerschap ingeënt en is het kind vanaf de eerste adem beschermd tegen kinkhoest. De bescherming die dit vaccin biedt is van groot belang voor bijvoorbeeld mensen in de gezondheidszorg en mensen die intensief in contact komen met kinderen in hun eerste levensjaar. Ernstige bijwerkingen zijn niet bekend. In hele zeldzame gevallen kunnen er zwellingen, pijn en/of bloedingen optreden op de plaats waar de vaccinatie toegediend is. Volgens grootschalig onderzoek onder zwangere vrouwen wereldwijd uit 2014, bestaat er geen verhoogd risico op geboorteafwijkingen na gebruik van het vaccin. Sinds het algemene gebruik van vaccinaties tegen tetanus en difterie, zijn de besmettingen in de VS met 99% gedaald. Na vaccinatie komt kinkhoest 80% minder vaak voor.

Microcefalie

Microcefalie (klein hoofd) is het gevolg van ontwikkelingsstoornissen van de hersenen/schedel tijdens of vlak na de zwangerschap. Meestal ontstaat microcefalie tijdens de zwangerschap. Dit kan erfelijk bepaald zijn. Maar ook genetische afwijkingen, zoals downsyndroom, kunnen leiden tot microcefalie. Externe factoren, zoals ziekten, drugs- of alcoholverslaving van de moeder, kunnen resulteren in microcefalie. Stofwisselingsziekten en craniosynostosis (te vroege verbening van de schedel) behoren ook tot mogelijke oorzaken. De gevolgen van microcefalie zijn zeer verschillend. In sommige gevallen is er nauwelijks sprake van een mindere intelligentie of verstandelijke handicap. In andere gevallen leidt dit tot een ernstige verstandelijke handicap en/of een vertraagde motorische ontwikkeling.

Verdachtmaking

De Braziliaanse overheid heeft in 2015 besloten om de Tdap-vaccinatie tijdens de zwangerschap aan te bieden, omdat de kans op een kinkhoestinfectie te groot werd voor pasgeborenen. Wanneer begin 2016 melding wordt gedaan van toenemende microcefaliegevallen in Brazilië, worden de twee gebeurtenissen aan elkaar gekoppeld. Bij deze redenering wordt alleen geen rekening gehouden met het feit dat deze vaccinatie al langer in andere landen gebruikt wordt. In de VS, een land van ruim 321 miljoen inwoners, wordt dit vaccin al sinds 2012 tijdens de zwangerschap gebruikt en daar is geen toename van microcefalie geconstateerd.

Nog een logische verklaring dat het vaccin geen connectie heeft met microcefalie is af te leiden aan de locatie. Wanneer vaccinatie nadelige gevolgen heeft voor de bevolking, zou dat verspreid over het ingeënte gebied voor moeten komen. Een derde van alle microcefaliegevallen in Brazilië komen voor in de staat Pernambuco.

Zou het dan aan een levering van slechte kwaliteit kunnen liggen, die in de staat Pernambuco gebruikt werd? Ook die redenatie gaat niet op. Aan de hand van onderzoek op de onderontwikkelde hersenen kan bepaald worden wanneer deze hersenen gestopt zijn met zich verder ontwikkelen. Dit moment blijkt vroeg in de zwangerschap. In sommige gevallen al in de embryonale fase. Dit is de fase wanneer onder andere de eerste structuren zich vormen waaruit de hersenen zich ontwikkelen. Sommige miskramen als gevolg van microcefalie gebeuren in het eerste trimester van de zwangerschap. De vaccinatie wordt echter tussen de 27ste tot 36ste week van de zwangerschap aangeboden.

Conclusie

De kans dat de microcefaliegevallen in Brazilië veroorzaakt worden door de Tdap-vaccinatie lijkt nihil, zo niet onmogelijk.