Oogbolletsel: Stomp of diep voorwerp in het oog
Een oogbolletsel treedt op wanneer een stomp of scherp voorwerp de buitenste membranen van het oog binnendringt. Een trauma aan de oogbol is een oogheelkundige noodsituatie en vereist onmiddellijke behandeling door een oogarts. De aandoening kent een zeer hoge frequentie van permanente blindheid. Af en toe kan het gezichtsvermogen worden gered door snelle (chirurgische) behandeling.- Epidemiologie oogbolletsel
- Incidentie en risicofactoren
- Verhoogd risico door omgevingsfactoren
- Mechanisme
- Directe impact op het oog of orbitaal gebied
- Bloedingen en ontstekingen als gevolg van het trauma
- Risicofactoren
- Fysieke activiteit en sportparticipatie
- Werkgerelateerde risico's
- Oorzaken en indeling: Stomp of scherp voorwerp in het oog
- Symptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling
- Prognose gezichtsvermogen
- Complicaties trauma aan het oog
- Preventie
- Praktische tips voor het omgaan met oogbolletsel
- Direct handelen bij een oogbolletsel
- Het beoordelen van de ernst van de verwonding
- Het toepassen van oogverbanden of bescherming
- Voorkomen van infecties na oogbolletsel
- Het ondersteunen van herstel met rust en bescherming
- Preventieve maatregelen om herhaling te voorkomen
- Wanneer medische hulp essentieel is
- Misvattingen rond oogbolletsel
- Oogbolletsel veroorzaakt altijd blijvende schade aan het oog
- Een oogbloeding betekent altijd dat het oog verloren gaat
- Oogbolletsel komt alleen voor bij ernstige ongelukken
- Er is geen behandeling voor oogbolletsel als er geen zichtbare schade is
- Oogbolletsel kan alleen worden behandeld door een oogarts
- Oogbolletsel komt vaker voor bij ouderen
- Er is geen verband tussen oogbolletsel en hoofdpijn
Epidemiologie oogbolletsel
Een oogbolletsel heeft geen raciale voorkeur. Mannen worden het meest getroffen door een oogbolletsel, voornamelijk door werkgerelateerde en recreatieve activiteiten. Mannen hebben meer kans op indringende verwondingen, terwijl bij vrouwen vaker stompe oogbolletsels voorkomen. Een oogbolletsel treedt meestal op jongere leeftijd op bij mannen (gemiddelde leeftijd 36 jaar) dan bij vrouwen (mediane leeftijd 73 jaar). Een hoog percentage van oogbolletselverwondingen komt voor bij adolescente jongens.Incidentie en risicofactoren
Oogbolletsel is een veelvoorkomende oorzaak van verwondingen, vooral bij jongere mannen en kinderen die deelnemen aan contact- of risicosporten, zoals voetbal of boksen. Daarnaast komt het voor bij werkzaamheden waarbij oogbescherming niet altijd wordt gedragen, bijvoorbeeld in de bouwsector. Schade aan het oog kan variëren van oppervlakkige letsels tot ernstige verwondingen die blijvende schade veroorzaken.Verhoogd risico door omgevingsfactoren
Het risico op oogletsel neemt toe in omgevingen met veel fysiek contact of onveilige werkomstandigheden. Daarnaast kunnen incidenten thuis, zoals het vallen of het in contact komen met scherpe objecten, bijdragen aan de prevalentie van oogletsel.Mechanisme
Directe impact op het oog of orbitaal gebied
Oogbolletsel wordt meestal veroorzaakt door een directe impact op het oog of het omliggende orbitaal gebied. Dit kan variëren van een stomp object tot een scherp voorwerp, dat het oog beschadigt of de oogbol zelf doorboort. De schade kan leiden tot het verlies van gezichtsvermogen als gevolg van het beschadigen van de oogstructuren, zoals het hoornvlies, de retina of de oogzenuw.Bloedingen en ontstekingen als gevolg van het trauma
Naast de directe schade aan de oogstructuren kan oogbolletsel ook leiden tot interne bloedingen, zoals hyphema (bloed in de oogkamer) of schade aan de oogzenuw, die kan resulteren in verlies van gezichtsvermogen of blijvende schade. Ontstekingen door het trauma kunnen de genezing beïnvloeden en leiden tot langdurige visuele problemen.Risicofactoren
Fysieke activiteit en sportparticipatie
Deelnemen aan contact- of risicosporten, zoals basketbal, voetbal, ijshockey of vechtsporten, verhoogt het risico op oogletsel. Vooral in omgevingen waar beschermende oogbedekking niet verplicht is, kan de kans op trauma aan het oog groter zijn.Werkgerelateerde risico's
Mensen die werken in industrieën zoals de bouw, de metaalindustrie of andere omgevingen met veel rondvliegend materiaal lopen ook een verhoogd risico op oogbolletsel. Het dragen van oogbescherming kan het risico op schade aanzienlijk verminderen.Oorzaken en indeling: Stomp of scherp voorwerp in het oog
Niet-perforerendDe oorzaak van een niet-perforerend oogbolletsel bij volwassenen is meestal een stomp trauma dat het gevolg is van oppervlakkige oogverwondingen van het hoornvlies, chemische letsels, thermische letsels, stralingsletsels, een vuurwerkletsel, een auto-ongeval, een sportactiviteit, mishandeling, het shaken baby-syndroom (vorm van kindermishandeling) of een ander trauma.
Perforatie
Oogbolpenetratie of perforatie treedt op door een scherp voorwerp, zoals bij schotwonden en steekwonden, door arbeidsongevallen en door andere ongelukken met slijpsel of projectielen. Artsen rapporteren steeds meer oogletsels door paintballwapens.
Symptomen
De oogpijn is soms ernstig, maar in andere gevallen valt het, vooral bij scherpe letsels, in eerste instantie mee. Oogpijn bij het knipperen van de ogen is een voorbeeld van pijn bij een oogletsel. De gezichtsscherpte is verlaagd. Scotomen (blinde vlekken in het gezichtsveld) kunnen optreden. Maar ook plotse blindheid komt soms voor. Dit is meestal het gevolg van geknelde oogspieren met bijbehorende oogkasfracturen, veroorzaakt door traumatische hersenzenuwverlamming als gevolg van een geassocieerd hoofdletsel. Dubbelzien aan één oog kan optreden door een lensdislocatie of subluxatie (ectopia lentis = verplaatste ooglens).Een ander symptoom is dat het oog bloedt en de inhoud van het oog naar buiten komt. Afhankelijk van het oogtrauma kan lagoftalmie optreden, waarbij de patiënt de oogleden niet meer volledig kan sluiten. Ook mydriasis (verwijding van pupillen in het oog) behoort tot de mogelijke symptomen. Gezwollen ogen en/of oogleden, wallen onder de ogen en rode oogleden zijn tot slot andere mogelijke tekenen van een oogtrauma.
Diagnose en onderzoeken
De diagnose van een oogbolletsel is vaak meteen zichtbaar voor de oogarts, wat het stellen van de diagnose vergemakkelijkt. Soms zit er nog een herkenbaar vreemd lichaam in het oog. Vooral bij jonge kinderen onderzoekt de oogarts het kind onder sedatie. De oogarts voert naast een uitgebreid oogonderzoek met een spleetlamp ook een onderzoek uit naar de gezichtsscherpte van beide ogen. Bij dit type trauma wordt de oogdruk niet gemeten via tonometrie. Wel worden de oogleden, wimpers, het hoornvlies, de sclera en de pupillen grondig geïnspecteerd. Daarnaast voert de oogarts een CT-scan van het oog uit om het oog goed te beoordelen. Soms wordt ook een MRI gebruikt om een organisch vreemd lichaam, zoals hout, te identificeren, wat moeilijk of niet te zien is via een CT-scan.Behandeling
Een zeer snelle behandeling is vereist om het gezichtsvermogen zo goed mogelijk te behouden. Helaas lukt dit niet altijd. Om een infectie te voorkomen, krijgt de patiënt breedspectrum antibiotica toegediend. De misselijkheid en het braken kunnen indien nodig ook worden behandeld. Indien nodig is een tetanusvaccinatie aanbevolen. Verder moet de patiënt nuchter blijven in het geval een chirurgische ingreep vereist is.Prognose gezichtsvermogen
De prognose hangt grotendeels af van de omvang van de schade en de tijd die verstrijkt tussen de schade en de juiste chirurgische behandeling. Een oogbolletsel en schade aan het achterste segment is vaak geassocieerd met een hoge frequentie van visusverlies. Met moderne diagnostische technieken, chirurgische benaderingen en revalidatie kan het gezichtsvermogen van veel patiënten nog (gedeeltelijk) behouden blijven. Bij een mogelijke chirurgische ingreep wordt de prognose pas na de ingreep duidelijk.Complicaties trauma aan het oog
Mogelijke complicaties van een oogbolletsel zijn een exogene endoftalmitis en een infectie van de diepe oogstructuren. Soms presenteert de endoftalmitis of infectie zich meteen, soms pas enkele weken later.Preventie
De patiënt draagt het beste een goede, beschermende bril om een oogbolletsel of ander oogletsel te voorkomen. Bij tuinwerkzaamheden of bij hout- of metaalbewerkingsmateriaal is oogbescherming essentieel.Praktische tips voor het omgaan met oogbolletsel
Oogbolletsel kan variëren van kleine irritaties tot ernstige verwondingen die medische aandacht vereisen. Het is belangrijk om snel en doordacht te handelen om verdere schade te voorkomen en het herstel te bevorderen. Hier volgen praktische tips om met oogbolletsel om te gaan en de best mogelijke zorg te bieden.Direct handelen bij een oogbolletsel
Als je een oogbolletsel oploopt, raak je oog niet aan of wrijf er niet in, zelfs niet als het jeukt of pijnlijk is. Dit kan verdere schade veroorzaken. Probeer rustig te blijven en je oog gesloten te houden totdat je de ernst van de verwonding kunt beoordelen.Spoel je oog met schoon, lauw water als er een vreemd voorwerp of chemische stof in zit. Gebruik hiervoor een steriele oogspoeling of een zachte stroom water, bij voorkeur uit een fles of kraan. Zorg dat je je hoofd naar de aangedane kant kantelt om te voorkomen dat de stof zich verspreidt naar het andere oog.
Het beoordelen van de ernst van de verwonding
Bij lichte irritaties, zoals stofdeeltjes of een klein krasje op het hoornvlies, kun je vaak thuiszorg toepassen. Als je echter last hebt van symptomen zoals hevige pijn, wazig zicht, bloeding in het oog, zwelling, of lichtgevoeligheid, zoek dan direct medische hulp.Probeer bij penetrerend oogletsel (zoals een scherp voorwerp in het oog) het oog zo min mogelijk te bewegen. Dek het lichtjes af met een schone, droge doek of een kartonnen kegel om het te beschermen terwijl je op medische hulp wacht.
Het toepassen van oogverbanden of bescherming
Bij een oppervlakkig oogletsel kan je arts aanraden een oogverband of beschermkap te dragen. Volg deze instructie nauwkeurig op en draag de bescherming zolang als aanbevolen. Dit voorkomt verdere irritatie en bevordert genezing.Als je een beschermkap gebruikt, zorg er dan voor dat deze niet te strak zit, zodat de bloedsomloop naar het oog niet wordt beperkt. Reinig en vervang verbanden regelmatig om infecties te voorkomen.
Voorkomen van infecties na oogbolletsel
Was je handen altijd grondig voordat je je oog aanraakt of medicatie aanbrengt. Als je oogdruppels of zalf hebt voorgeschreven gekregen, gebruik deze dan precies zoals voorgeschreven door je arts.Houd de huid rondom je oog schoon. Gebruik hiervoor een zachte, vochtige doek en lauw water. Vermijd make-up totdat je oog volledig is genezen om het risico op infectie te minimaliseren.
Het ondersteunen van herstel met rust en bescherming
Rust is essentieel voor het herstel van oogbolletsel. Vermijd activiteiten die je ogen belasten, zoals langdurig lezen, werken op een scherm of blootstelling aan fel licht. Draag een zonnebril als je buiten bent om je ogen te beschermen tegen licht en wind.Probeer fysieke inspanningen, zoals zwaar tillen of sporten, tijdelijk te vermijden. Deze activiteiten kunnen de druk in je oog verhogen en het genezingsproces verstoren.
Preventieve maatregelen om herhaling te voorkomen
Draag altijd een beschermende bril tijdens werkzaamheden die risico's met zich meebrengen, zoals zagen, slijpen of het werken met chemicaliën. Zorg dat kinderen en anderen in de omgeving ook beschermd zijn.Als je contactlenzen draagt, houd deze schoon en vervang ze zoals voorgeschreven. Gebruik een goede techniek bij het inbrengen en verwijderen van de lenzen om het risico op beschadiging van je hoornvlies te verkleinen.
Wanneer medische hulp essentieel is
Zoek onmiddellijk medische hulp als je symptomen ervaart zoals verlies van zicht, intense pijn, dubbel zicht of bloeding in het oog. Dit kan wijzen op ernstige schade die onmiddellijke behandeling vereist.Blijf in nauw contact met je arts tijdens het herstelproces. Plan eventuele opvolging om te controleren of je oog goed geneest en om blijvende problemen te voorkomen.
