Het stresshormoon cortisol

Problemen op het werk, burnout, relatieproblemen: wanneer er langdurig sprake is van spanning, angst en stress, krijgt met te maken met de slopende effecten van het hormoon cortisol. Cortisol maakt de energie vrij om het lichaam in staat te stellen te vechten om te vluchten, wat in deze tijd vrijwel geen functie meer heeft. Op lange termijn heeft cortisol een negatief effect op de gezondheid.

Stress, angst en spanning: wat doet het met je lijf

Stress is vaak het gevolg van langdurige spanning of angst. Spanning en angst zorgt ervoor dat je lichaam in een staat van alertheid komt. Het is een ingewikkeld systeem wat al in de oertijd ervoor zorgde dat we lange tijd onszelf kunnen beschermen tegen gevaar door te vluchten. Inmiddels hoeven we niet meer letterlijk te vluchten, maar de stoffen die daarbij vrijkomen en de lichamelijke reactie als gevolg zijn nog steeds hetzelfde: alertheid, verhoogde hartslag, diepere ademhaling, opgejaagd gevoel en het immuunsysteem dat onderdrukt wordt.

Adrenaline en noradrenaline verhogen de hartslag

Door angst of spanning worden de zogenaamde stresshormonen getriggerd. Adrenaline en noradrenaline zijn verantwoordelijk voor de verhoogde hartslag en de diepere ademhaling. Het lichaam is in een staat om te kunnen vechten of te vluchten: er wordt meer zuurstof rondgepompt naar de spieren die betrokken zijn voor dergelijke handelingen, het bloed gaat sneller stromen, het lichaam zorgt bij voorbaat voor voldoende afkoeling door te gaan zweten.

Cortisol: spierafbraak en onderdrukking van het immuunsysteem

Daarnaast komt er een ander stresshormoon vrij uit de bijnierschors: cortisol. Dit hormoon zorgt ervoor dat dat de bloedsuikerspiegel omhoog gaat, met andere woorden: er komt meer glucose in het bloed. Zo is er voldoende energie paraat om weerstand te bieden tegen gevaar. De glucose wordt vrijgemaakt door eiwitten uit spierweefsel af te breken. Voor sporters is dit een zeer nadelig effect.

Cortisol heeft nog een andere functie: Het onderdrukt het immuunsysteem. Het immuunsysteem is van groot belang bij het remmen van ontstekingen en het bevorderen van herstel. Maar wanneer er direct gevaar zorgt het lichaam ervoor dat alle energie paraat is om zichzelf tegen het directe gevaar te beschermen: de functie van het immuunsysteem wordt als het ware uitgesteld om ook hierop energie te besparen.

Dagelijkse stress

Natuurlijk komen we in deze moderne tijd nauwelijks meer in aanraking met dat soort gevaar waardoor we letterlijk moeten kiezen tussen vechten of vluchten. We leven niet in de natuur, we zijn niet omringd door wilde beesten en we zijn ook niet in oorlog. Toch zijn er nog wel degelijk dingen die ons op psychologisch en sociaal niveau bang maken of stress opleveren. En dit activeert net zo goed de stresshormonen, en de lichamelijke reactie blijft hetzelfde - ook al is er dus geen letterlijke noodzaak om te vechten of te vluchten. Wanneer de factoren die stress en spanning veroorzaken, zich oplossen zal ook het lichaam zich herstellen. Maar wanneer de oorzaak niet weggaat, of iemand is niet in staat om zich te herstellen, dan blijft het lichaam in een staat van stress. De stresshormonen kunnen dan op korte en lange termijn negatieve effecten hebben.

Gevolgen van langdurige stress door cortisol, het sloophormoon

Naast het opgejaagde gevoel van stress en spanning, heeft cortisol in geval van langdurige stress een aantal negatieve effecten op het lichaam (zowel op korte als lange termijn):

• diabetes en overgewicht
• vermoeidheid en slapeloosheid
• depressie
• versnelling van veroudering
• negatieve effecten op de spijsvertering
• verminderde werking van het imuunsysteem: ontstekingen, oa verminderde werking tegen kanker
• Spierafbraak
• verminderd libido
• hart- en vaatziekten

Cortisolgehalte verlagen

Natuurlijk is het logisch dat wanneer je de oorzaak van de stress wegneemt, ook de gevolgen zullen verdwijnen. Maar het wegnemen van de stress (een burnout, problemen op het werk of in de relatie bijvoorbeeld) is vaak niet zo snel gedaan. Toch zijn er mogelijkheden om de gevolgen van cortisol enigszins te verlichten, zoals: verminder het gebruik van alcohol en koffie, voldoende water drinken en gezond en gevarieerd eten.