Wat zijn fytochemicaliën?

Onze voeding bestaat niet alleen uit eiwitten, koolhydraten, vetten vitamines en mineralen. In werkelijkheid zijn er veel meer stoffen die zich in onze voeding bevinden. Zo zijn er fytochemicaliën: dit zijn bestanddelen van plantaardige voedingsmiddelen. Deze stoffen hebben een positieve werking op de werking van het menselijk lichaam. Er zijn vele soorten, en allemaal hebben ze hun eigen werking en functie. De fytochemicaliën zijn verspreid over alle soorten groente en fruit en andere plantaardige voedingsmiddelen. Van vele nieuwe soorten die er worden ontdekt zijn nog niet alle functies bekend. Door de vele gezondheidsbevorderende effecten bij het menselijk lichaam kan kennis over dit stofje een belangrijke rol spelen.

Wat zijn fytochemicaliën?

Fytochemicaliën zijn stoffen die in bestanddelen van plantaardige voedingsmiddelen zitten. Het woord ‘fyto’ is dan ook afgeleid van ‘plant’. Deze stoffen hebben een positieve uitwerking op de gezondheid van het menselijk lichaam door de biologische activiteit. Over fytochemicaliën is nog niet veel bekend, hoewel onderzoek hiernaar nog dagelijks wordt ontvouwd. Er worden regelmatig nieuw ontdekte soorten fytochemicaliën aan de nu al ellenlange lijst toegevoegd. Er wordt geschat dat er wereldwijd honderdduizenden fytochemicaliën in verschillende soorten planten voorkomen. In levensmiddelen geven fytochemicaliën smaak, geur en kleur. Voorbeelden van levensmiddelen waar fytochemicaliën in zitten zijn: aardbeien, cacao, knoflook, bloemkool, bleekselderij en frambozen. Fytochemicaliën zijn ‘functional foods’. Dit zijn voedingsmiddelen die fysiologische actieve bindingen bevatten die voordelen voor de gezondheid hebben, buiten de gezondheidsvoordelen die deze producten al hebben.

Functies

De functies van fytochemicaliën verschillen per voedingsmiddel. Omdat voedingsmiddelen duizenden fytochemicaliën bevatten die biologisch actief zijn in het lichaam, hebben bijna allen van hen een aantal bijzondere waarden in het ondersteunen van de gezondheid van de mens. De meest voorkomende en grootste functies worden hieronder vermeld.

• Beschermen van schade aan het DNA
• Verdedigen het lichaam tegen kanker
• Voorkomen van urineweginfecties
• Verlagen het cholesterolgehalte
• Anti-oxidatieve werking
• Vermindering van ontstekingsprocessen
• Stimuleren van immuunsysteem
• Antibacteriële en antivirale effecten
• Preventie maagzweer infecties
• Herstellende werking voor lichaamscellen
• Beschermen van het hart

Een paar voorbeelden van fytochemicaliën in voedsel:

• Broccoli en taugé: helpen met het vechten van kanker
• Appel: beschermt tegen longkanker
• Druiven en noten: beschermt tegen kanker door het remmen van celgroei en beschermd tegen hartziekten door het beperken van stolselvorming en ontsteking
• Cacao: beschermt tegen oxidatie en bloedstolling
• Lijnzaad: preventie van kanker
• Blauwe bessen: verbetert het geheugen
• Knoflook: verlaagt cholesterol
• Cranberries: voorkomen van urinewegeninfecties
• Groene thee: remmen infecties

Dit zijn nog maar een aantal gezondheid bevorderende effecten. Omdat er zoveel soorten fytochemicaliën en voedingsmiddelen zijn is het onmogelijk om afzonderlijk van elke soort de effecten te benoemen. Omdat voedingsmiddelen duizenden fytochemicaliën kunnen bevatten naast andere nutriënten, moeten onderzoekers voorzichtig zijn met het trekken van conclusies over de effecten van fytochemicaliën en welke soorten hiervan.

Soorten fytochemicaliën

Fytochemicaliën zijn onderverdeeld in verschillende categorieën (afbeelding 1). Ook vitamines en voedingsvezels zijn fytochemicaliën. Mineralen niet, want die worden niet door planten aangemaakt. Carotenoïden en fenolen komen het meeste voor. Hoewel de effecten van fytochemicaliën gezondheidsbevorderend zijn, is het geen essentiële voedingsstof. Dit betekent dat er geen negatieve effecten zijn als de inname laag is. Daarom is er ook geen voedingsnorm, in tegenstelling tot macronutriënten en micronutriënten.

Broccoli bevat bijvoorbeeld circa 10.000 soorten fytochemicaliën, waarvan elke soort een actie in het lichaam vormt. Dranken zoals wijn, kruiden en oliën zoals olijfolie bevatten veel fytochemicaliën. Dit kan verklaren waarom het mensen die Mediterraan eten een verminderde kans op hart- en vaatziekten en kanker hebben. In dit voedingspatroon komen zeer veel verschillende fytochemicaliën voor. Steeds meer worden mensen met een aandoening of ziekte aangeraden om gezond te eten, met veel groente en fruit. Dit is mede door de goede invloed van fytochemicaliën. Ook het Voedingscentrum raadt ons daarom aan om minstens twee stuks fruit en tweehonderd gram groente per dag te eten. Omdat fytochemicaliën (en vitamines en mineralen) verspreid zitten over vele verschillende voedingsmiddelen, is het belangrijk om zo gevarieerd mogelijk te eten. Fytochemicaliën zitten echter niet in blikjes en potten. Alleen verse plantaardige producten bevatten deze stoffen.