Aardappel als geneeskruid

Nachtschaden of Solanacaea. Een intrigerende naam voor een plantenfamilie. En dat is niet toevallig, want tot deze familie behoren zowel goed eetbare als zwaar giftige soorten. Het leeuwendeel van die planten behoort tot het geslacht Solanum met meer dan 1500 soorten. Het woord Solanum zou terug te voeren zijn op solari (Lat.), dat troosten betekent, 'soelaas' gevend. Er zijn inder­daad Solanumsoorten, die een pijnstillende, narcotische werking hebben. Tot die Solanumsoorten behoort een der allerbelangrijkste voedselgewassen ter wereld, Solanum tuberosum L., de aardappel. Deze plant is een goed voorbeeld van de eigenaardige manier, waarop giftigheid in dit plantengeslacht voorkomt. Er zijn giftige soorten maar ook totaal onschadelijke en ten slotte, die deels giftig, deels uitstekend voedsel zijn. De aardappel, een voorbeeld van de laatstgenoemde situatie, draagt kleine, tomaatachtige vruchten, die gevaarlijk en schadelijk zijn als ze gegeten zouden worden, maar de onderaards knolvormig gezwollen stengelstukken zijn de fameuze aardappels. Alle groene delen van de aardappel-plant zijn overigens verdacht en niet zelden schadelijk voor de gezondheid. De plant komt in het wild in de Andes voor, waar de Zuid-Amerikaanse bevolking op de gematigd warme berghellingen van oudsher aardappels kweekte. Spanjaarden maakten er, vrij lang na Columbus, kennis mee (± 1530) en probeerden de knollen als scheepsproviand. Op thuisreis werd dit schip door Britten onderschept en men plantte de knollen in Ierland. Als voedsel hadden zij succes, al at men eigenlijk de aardappel meer als noodrantsoen dan als voedsel geschikt voor tijden van voorspoed. Ongeveer 150 jaar geleden was het zover, dat aardappels een in Europa algemeen aanvaarde kost vormden, want zowel in Europa als overal elders ter wereld bleek, dat de be­volking de aardappel als voedsel zonder enthousiasme ont­ving.

Omstreeks 1835 brak in België een aardappelziekte uit, een schimmel, die binnen 10 jaar de Europese aardappelcultuur vrijwel vernietigd had, maar door wetenschappelijk onder­zoek (kruising, selectie, ziektebestrijding, chemisch en bio­logisch) kwam men deze, en andere aardappelteeltproblemen, te boven. Dozijnen produkten worden industrieel uit aardappels gemaakt (meel, alcohol, etc), tientallen spijzen met behulp ervan bereid.

Medische geschiedenis van de aardappel

De bekende Clusius, tijdgenoot van Dodoens ontving knollen en zaden van de aardappelplant op 26 januari 1588 van Philippe de Sivry, heer van Walhain. Een jaar tevoren had De Sivry deze nieuwe plant gekregen onder de naam Taratoufli. Clusius maakte de eerste wetenschappelijke beschrijving van de aardappel in zijn Rariorum Plantarum Historia in 1601 onder de naam Arachidna; in de inventaris van 1594 wordt ze Papas Americanorum genoemd.

In Artsenijgewassen 18de eeuw, wordt de aardappel nog Knobbelige nachtschade genoemd en goed bevonden om stijfsel, jenever, haarpoeder en brood te maken.

De aardappel stond in die tijd ook bekend om zijn gas- en windvormende eigenschappen, net zoals vele andere eetbare knollen, maar ook als lustopwekkend middel werd het onder andere beschreven door Abraham Munting. Hij schreef 'ze zijn zeer gezond voor elk, inzonderheid voor oude manspersonen, versterken de maag en het gehele lichaam, maken goed bloed en verwekken lust tot 't echte werk.'

In de volkse natuurgeneeskunde van zowat 60 jaar geleden is de aardappel volop aanwezig Bijvoorbeeld Heer Oom in zijn 'geneeskundige planten' beschouwt zelfs de gewone gekookte aardappelen als goed tegen suikerzieke, reuma en jicht. ' De aardappel vermindert immers het suikergehalte in de urine, evenals de zurigheid en dienvolgens de pijnen in de vleesweefsels van de jicht- en reumalijders.' beweert hij. Het rauwe sap wordt nog altijd geadviseerd ook als zuurbindend middel bij maagpijn en maagontsteking. Al zou ik dat toch maar kortstondig gebruiken, bijvoorbeeld 3 maal daags een eetlepel gedurende 2 dagen.

Uitwendig als compres lijkt het mij nuttiger en ook veiliger. Geraspte rauwe aardappel als pleister op lichte brandwonden, bedaart vlug de pijn, schrijft Heer Oom en vers sap zou ekterogen en wratten doen verdwijnen, volgens dezelfde bron. Tegen wratten snij je een aardappel middendoor en wrijft met het sappige snijvlak enkele dagen over die huidverhardingen. 'Om de wortel te doen verdrogen en daarna te kunnen uithalen met de vingers.' dixit onze Heer.

Ook ons aller Mellie Uyldert gebruikt de aardappel maar nu de schil om wratten op te lossen. Verder adviseert ook zij, rauwe aardappel tegen spit, isschias en pijnlijke gezwollen gewrichten. Wel in schijfjes gesneden en in zakjes op de pijnlijke plaatsen gelegd.

Het is duidelijk dat vooral de anti-inflammatoire werking op de gewrichten goed bekend was. Wetenschappelijk is dat, voor zover ik weet, niet goed onderbouwd, dus bij deze weer een advies aan de wetenschappers om dit eens verder uit te zoeken.

Toch een wetenschappelijk onderzoekje

ACE-inhibitory and antioxidant properties of potato (Solanum tuberosum) Anne Pihlanto, a, , Sari Akkanena and Hannu J. Korhonena. Agrifood Research Finland, Biotechnology and Food Research, Et Building, FIN-31600 Jokioinen, Finland. 13 December 2007.