Jeugddiabetes, een toenemend probleem

Jeugddiabetes, een toenemend probleem Het aantal kinderen in de wereld dat geconfronteerd wordt met de ongeneeslijke ziekte diabetes neemt sterk toe. Naast astma is diabetes onder kinderen de meest voorkomende chronische ziekte. Elke vijfentwintig jaar is er een verdubbeling van het aantal kinderen met diabetes. De toename van diabetes onder zeer jonge kinderen is daarbij opvallend. Diabetesonderzoekers, verenigingen en betrokkenen luiden wereldwijd de alarmklok. Wat betekent het voor een kind om zichzelf ineens levenslang te moeten injecteren met insuline?

De eerste schok

Op het moment dat de diagnose duidelijk is gemaakt en de ouders en het kind de eerste klap te verwerken hebben gekregen volgt er altijd een periode van crisis in het gezin. De gezinsleden gaan diverse kenmerkende fases door en gevoelens van angst, verwarring, shock en ontkenning zijn heel gewoon. Het kind voelt zich door de directe behandeling met insuline al snel lichamelijk beter, maar moet opeens een gedisciplineerd leven gaan leiden, meerdere malen per dag het bloedsuikergehalte meten door middel van vingerprikken, en elke dag meerdere malen insuline spuiten. Dit is zeer ingrijpend voor het kind en de ouders, en is aanvankelijk een zware belasting in het gezin.

Van groot belang is de leeftijd van het kind als suikerziekte wordt vastgesteld. Als het kind een baby, peuter of kleuter is, zullen de ouders de taak op zich moeten nemen om het kind diverse malen per dag te prikken, in het begin een vrijwel onmogelijke opdracht en later een akelige routine, mits het kind meewerkt. Omdat het kind uiteraard niet geprikt wil worden wordt achter hem of haar aanhollen met een injectiespuit helaas een feit, een dagelijkse opgave waar de ouders niet om hebben gevraagd. De band met het kind kan hierdoor tijdelijk en soms blijvend verstoord raken.

Diabetes, een auto-immuun ziekte

Virussen zouden een rol spelen bij het ontstaan van diabetes bij kinderen. Het immuunsysteem van de diabetespatiënt zou op volle toeren hebben gedraaid op het moment dat een virus moest worden bestreden. Er zou zelfs een soort overreactie hebben plaatsgevonden waardoor het immuunsysteem zich ook tegen de eigen eilandjes van Langerhans in de alvleesklier richt met als gevolg dat de nodige insulineproductie wordt stilgelegd. Resultaat: diabetes type 1, een ziekte met dodelijke afloop tenzij er vanaf dat moment insuline van buitenaf in het lichaam wordt gebracht om het bloedsuikerpeil in het bloed op aanvaardbare niveaus te houden. Bij het overgrote deel van de kinderen met diabetes is er sprake van deze vorm. Slechts bij een zeer klein percentage gaat het om type 2, een type waarbij de alvleesklier nog wel wat insuline produceert, hoewel te weinig. Deze vorm kan voorkomen bij kinderen met een veel te zwaar gewicht.

Een baby met diabetes

Deze kinderen begrijpen niets van diabetes en ervaren alles als bedreigend. Baby's gaan huilen en schreeuwen bij de prikjes en dit is voor de ouders erg moeilijk. De kindjes kunnen niets aangeven over wat ze precies voelen en daarom moeten de ouders de baby eigenlijk voortdurend in de gaten houden. De hechting tussen ouder en baby wordt steeds weer verstoord op het moment dat de injectiespuit op tafel komt, en dat in een periode dat het opbouwen van veiligheid voor de baby prioriteit is. De behoefte aan lotgenotencontact is in deze groep daarom erg groot, tevens is de ondersteunende functie van hulpverleners in deze groep zeer belangrijk.

Een peuter of kleuter met diabetes

Deze fase is zo nodig nog moeilijker. Het kind ontwikkelt het ik-besef en maakt duidelijk wat hij wel en niet wil, met als gevolg dat er een sterk verzet volgt tegen de diabetes-behandeling. Peuters willen bijvoorbeeld niet meer meten, niet meer prikken of niet meer eten. Het kind ziet de prikken als een straf en de ouders zijn degenen die het kind die straf geven. Peuters leggen de link van het ontstaan van hun diabetes bij totaal andere gebeurtenissen, bijvoorbeeld: 'Ik kreeg diabetes omdat ik mijn bal was kwijtgeraakt'. Het beste is het kind mee te laten delen in kleine besluiten omtrent de diabetes, bijv. het kind de keus te laten op welke plek er mag worden gespoten, of het kind te laten kiezen uit soorten broodbeleg. Een beloningssysteem werkt ook: bij elke prik mag het kind een stickertje kiezen dat wordt opgeplakt in een schriftje of boekje. Als dat boekje vol is, mag het kind een cadeautje uitzoeken uit de speelgoedwinkel. Op deze manier linken de ouders de diabetes met iets positiefs waardoor het kind zal meewerken.

Diabetes op de basisschoolleeftijd

In deze periode is het van belang er achter te komen wat het kind heeft begrepen van de kinderarts en ouders over zijn diabetes. Deze kinderen zijn vaak verbluffend goed in het weergeven van de opgedane kennis maar zijn nog niet volledig in staat de opgedane kennis te plaatsen in hun eigen lichaam. Dit heeft invloed op het gedrag van het kind. Het speelt bijvoorbeeld verder met een zeer lage bloedglucose in het bloed en vergeet te eten. Stukje bij beetje moet duidelijk worden wat je van het kind kunt verwachten, kennis over de ziekte moet gedoseerd worden aangereikt en de ouders moeten blijvend alert blijven of de kennis ook in praktijk wordt gebracht. Ook de leraren moeten worden geïnstrueerd over wat te doen bij hypo's, de traktaties in de klas als er iemand jarig is, en overige bijzonderheden. Ditzelfde geldt voor elke andere situatie waarbij het kind tijdelijk onder de hoede van anderen is. Dit is belastend voor de ouders om telkens weer uitleg te geven over de ziekte en hun kind te zien als iemand met een gebruiksaanwijzing maar het geeft ook rust als het kind daadwerkelijk in goede handen is.

Jongeren met diabetes

Het krijgen van diabetes in deze leeftijdsfase is zeer aangrijpend. De drang naar zelfstandigheid is meestal zo groot dat de confrontatie afhankelijk te zijn van hulpverleners en ouders als een bedreiging wordt ervaren. Een kind in deze categorie stelt zich vragen over de toekomst en zoekt naar de eigen identiteit. Ze kunnen gedisciplineerd met hun diabetes omgaan maar kunnen eveneens een fase ingaan waarbij ze net als bij peuters en kleuters, niet meer willen prikken en meten en van hun diabetesregulatie een rommeltje maken. Dit als verzet tegen de ouders en de dokters, en vooral om niet als 'anders' bestempeld te worden door hun vrienden en klasgenoten. Vanuit de redenering van het kind is het net doen alsof de diabetes er niet is een manier om niet uit de toon te vallen, maar het kind loopt bij de controles in het ziekenhuis tegen de lamp en vele moeilijkheden volgen. Om dit voor te zijn is het belangrijk dat het kind een duidelijk besef heeft dat de behandeling van levensbelang is, nog voordat de puberteit zijn intrede doet. Dit ook om de kans op complicaties van nieren en ogen op jongere leeftijd te verminderen.

Een aanzienlijk deel van de meisjes met diabetes krijgt te maken met eetproblemen, meer dan leeftijdsgenoten zonder diabetes. Sommige jongeren met diabetes lijnen op een ongezonde en gevaarlijke manier door simpelweg bewust geen insuline te spuiten. Dat dit een ongewenste ontwikkeling is, mag duidelijk zijn. Stress, zoals bij proefwerken en examens kan zorgen voor ontregeling van de bloedglucosespiegel en samenhangende verschijnselen. Toegenomen groeihormonen kunnen op zich al voor ontregelingen zorgen: sterke schommelingen in de bloedsuikerwaarden die moeheid en depressiviteit veroorzaken. Het aangaan van relaties is een apart probleem, omdat de diabetes onder deze groep soms maar liever wordt verzwegen uit angst de vriend(in) te verliezen.

Cijfers jeugddiabetes

In Nederland zijn er ongeveer 12.000 kinderen en jongvolwassenen in de leeftijd tot 20 jaar met diabetes (DVN, 2017). Elk jaar groeit de groep kinderen met diabetes. Uit verschillende rapporten blijkt dat de grootste stijging plaats vindt in de groep van 0 tot 5 jaar, maar men weet nog niet exact waarom dat is. Naast astma is de kans op het krijgen van type 1 diabetes tijdens de kindertijd groter dan vrijwel alle andere ernstige chronische ziekten die je op jonge leeftijd kunt krijgen. Bijna alle kinderen met diabetes in Nederland hebben type 1: een auto-immuunaandoening waarbij het afweersysteem van het lichaam zelf de insulineproducerende cellen in de alvleesklier kapot heeft gemaakt.

Schrikbarende toename suikerziekte

Diabetes neemt over de hele wereld schrikbarend toe. Het gaat om 422 miljoen mensen wereldwijd (WHO Global report 2016) en in Nederland om ruim 1,2 miljoen mensen (2019). Een groot deel hiervan weet niet eens dat hij het heeft. Het gaat dan om de sluimerende type 2 diabetes. Negen procent (2015) van de diabetesgevallen in Nederland heeft type 1 en moet dagelijks insuline spuiten. Als de huidige trend zich voortzet en er niets wordt gedaan, zal de groei van het aantal gevallen verder stijgen. De oplossingen voor diabetes zijn nog niet in zicht, wel wordt er over de hele wereld onderzoek gedaan. Transplantatie van de eilandjes van Langerhans, de insuline producerende cellen, wordt soms toegepast maar is ongeschikt voor grote groepen patiënten. Hetzelfde geldt voor alvleeskliertransplantaties. Het vaccineren van kinderen op jonge leeftijd is een optie om jeugddiabetes eventueel in de toekomst te kunnen bestrijden, maar is nog in studie. Er wordt gewerkt aan de mogelijkheid van afremmen van diabetes in de beginfase bij risicogroepen.

Onderzoek is in elk geval hoopgevend als het gaat om de leefbaarheid van de diabetes door middel van betere meet- en priksystemen. Deze worden steeds vernuftiger, sneller en handiger. Naar de eigenlijke oorzaak van de sterke toename van diabetes onder kinderen wordt nog steeds naarstig gezocht. Twee zaken zijn duidelijk, de toename komt ook voor bij andere auto-immuun ziekten en de forse toename komt met name voor in de westerse wereld. Wetenschappelijk onderzoek naar de oorzaken van diabetes en de te nemen stappen om miljoenen mensen te bevrijden van de dagelijkse prikken is een uitdaging waar gelukkig wereldwijd gehoor aan wordt gegeven.

“Diabetes is passed that way -- over and down, like a knight in chess.” ~ Maile Meloy
© 2007 - 2024 Astrid-d-g, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Suikerziekte - DiabetesSuikerziekte. Een veel voorkomende ziekte in Nederland. Niet alleen oudere mensen hebben er mee te maken, maar ook bij d…
Welvaartsziekte diabetesMet tegenwoordig heel veel patiënten is diabetes een volksziekte geworden. Doordat de ziekte langzaam oprukt en de sympt…
Suikerziekte of diabetes: symptomen & behandelingSuikerziekte of diabetes: symptomen & behandelingSuikerziekte of diabetes heeft - zoals de naam al zegt - te maken met een probleem van de bloedsuikerspiegel in het lich…
Diabetes type 2: inhoud, risico en behandelingDiabetes type 2: inhoud, risico en behandelingDiabetes mellitus type 2, ofwel (ouderdoms)suikerziekte, is een toenemend voorkomende ziekte in vele landen, en zo ook i…

EDS; Ehlers Danlos Syndroom artikel IIEDS; Ehlers Danlos Syndroom artikel IIHet Ehlers-Danlos Syndroom is een heterogene aandoening van het bindweefsel, met name van het collageen. Ze zou bij onge…
Leukemie ofwel bloedkankerLeukemie ofwel bloedkankerLeukemie is een verzamelterm van bloedziekten. Leukemie kan acuut zijn of chronisch. ALL en AML zijn de acute vorm van l…
Bronnen en referenties
  • Boek "Kindergeneeskunde", P.J.E. Bindels, C.M.F. Kneepkens
  • Diabetes Vereniging Nederland
  • World Health Organization
  • https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3028358/ (Thirty Years of Prospective Nationwide Incidence of Childhood Type 1 Diabetes)
Reacties

Anna, 03-10-2010
Voor mijn opleiding moet ik een voorlichtingsbijeenkomst houden voor ouders van kinderen met diabetes. Het gaat hierbij specifiek om kinderen van 0-4 jaar. Ik wil daarbij vooral ingaan op het begeleiden van de ouders en het omgaan met de diabetes. (Therapietrouw/leefregels etc. gericht op deze leeftijdscategorie). Kunt u mij hierover informeren of weet u geschikte bronnen? Bij voorbaat dank. Reactie infoteur, 04-10-2010
Hi Anna, zie het antwoord hieronder. Succes, A.

Maarten Janssen, 16-05-2009
Ik wil voor mijn opleiding een presentatie geven over diabetes aan een groepje jongeren met een verstandelijke beperking (verstandelijk niveau 4-10 jaar) kunt u mij aan geschikte info helpen
groetjes maarten Reactie infoteur, 17-05-2009
Hi Maarten, je kunt je het best wenden tot de DVN (Diabetes Vereniging Nederland) en het Diabetes Fonds. Succes, A.

Rosita, 15-10-2007
Ik heb nu 36,5 jaar diabetes en ik kan nu zeggen heb het liever dan een andere ziekte.
Het is al kind puber soms best moeilijk maar ik kan wel zeggen dat het nu veel beter is geregeld in mijn tijd moest je de spuiten nog uit koken en er vielen echt gaten in je been, gelukkig is nu niet meer echt pijnlijk en omdat er veel meer bekend is is er nu veel beter om er mee om te gaan vroeger als je diabetes had mocht je als vrouw geen kinderen krijgen gelukkig mocht dat in mijn tijd wel ik heb 3 gezonde dochters en mijn hele zwangerschap heb ik heel weinig insuline te hoeven spuiten het was heerlijk.
Ik kan alleen maar zeggen probeer er zo goed mogelijk mee om te gaan en af en toe zondigen kan best. Reactie infoteur, 29-12-2007
Hi Rosita. Dank voor je reactie. Ja, de vooruitgang zit vooral in de verbetering van hulpmiddelen en grotere vrijheid van dieet. Zondigen kan nu officieel eigenlijk steeds, mits je maar voldoende spuit. Vroeger ging het er veel strenger aan toe en zat je vast aan strikte schema's. Helaas is de ziekte ondanks alle verbeteringen niet minder ernstig geworden en is het risico op complicaties nog steeds aanwezig. Groet, A.

Astrid-d-g (270 artikelen)
Laatste update: 26-06-2019
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Ziekten
Bronnen en referenties: 4
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.