Hoe ervaart een autist de wereld?

Hoe beleven mensen met een autistische stoornis de wereld? Ziet de wereld er hetzelfde uit als voor ieder ander of is hun ervaring heel anders? Is het mogelijk je te verplaatsen in de wereld van een autist? Om hier inzicht in te krijgen is het belangrijk te weten wat een autistische stoornis inhoudt.

Wat is autisme?

Autisme kenmerkt zich door problemen in de sociale interactie, behoefte aan structuur, moeite met veranderingen, andere zintuiglijke waarneming, overprikkeling en soms ook stereotiepe bewegingen en agressie of automutilatie (zelfbeschadiging).
Het moeilijke van autisme is, dat iedere autist anders is. Niet alle kenmerken zijn op iedere autist van toepassing. Er zijn verschillende vormen van autisme. De meest voorkomende zijn klassiek autisme, PDD NOS en Asperger.

Toch kun je een aantal algemene kenmerken van autisme benoemen in gedrag, denken en voelen:

Gedrag

Autisten vertonen afwijkend gedrag met problemen in de sociale interactie. Sommige autisten zijn sociaal actief, anderen juist zeer passief en sommigen weren alle vorm van contact. Zij hebben verbale en non-verbale beperkingen. Dit kan zich uiten in een afwijkende of beperkte lichaamstaal en afwijkingen in prikkelverwerking. Verbaal kunnen autisten heel zwak zijn, ze praten niet of vatten alles letterlijk op. Daarentegen kunnen autisten ook verbaal heel sterk zijn, het zijn dan vlotte praters met een enorme woordenschat. Wel is de communicatie oppervlakkig en is er weinig sprake van wederkerigheid in het gesprek. Duidelijke afwijkingen in het gedrag kunnen zich uiten in stereotype en dwangmatige bezigheden. Het aanpassen aan nieuwe situaties is voor autisten erg moeilijk.

Denken

Autisten denken vanuit details naar het geheel. Bij andere mensen werkt dit andersom. Mensen met een autistische stoornis raken gauw overprikkeld. Dit komt doordat prikkels via hun zintuigen heftiger binnen komen en deze geen logisch geheel vormen in de hersenen. Autisten ervaren dit als een warboel in hun hoofd.

Autisten missen verbeelding. Dit betekent dat zij moeite hebben zich nieuwe situaties, voorwerpen of abstracte begrippen voor te stellen. Alles wat niet in een beeld is opgeslagen kunnen mensen met een autistische stoornis niet of moeilijk uit de context halen.

Communicatie met anderen is voor autisten moeilijk, omdat zij taal veelal letterlijk opvatten en hierdoor gesproken tekst niet begrijpen of verkeerd interpreteren. Gezichtsuitdrukkingen, humor of cynisme wordt door hen niet gezien of begrepen.

In hoeverre deze beperkingen bij personen aanwezig zijn, hangt in sterke mate af van de vorm van autisme waar hij/of zij aan lijdt.
Ook binnen het spectrum van elke autistische stoornis zijn per persoon heel veel verschillen in de mate van problemen die zij ervaren in hun denken.

Voelen

Autisten vinden het moeilijk hun gevoelens onder controle te houden. Zij kunnen worden overspoeld door gevoelens en hierdoor overreageren. Hierdoor zijn zij te veel gericht op details en komt de reactie bij anderen ongepast over. Doordat het denkproces anders verloopt kunnen autisten soms verlaat reageren op gevoelens. Zij lijken in eerste instantie apathisch, maar dan komt de reactie op emoties pas later, voor anderen vaak heel onverwacht. Soms weten zij zich met heftige emoties helemaal geen raad en reageren hierop door hevige angst, weglopen of juist door aan te vallen.

Hoe ervaart een autist de wereld?

Beperkingen waar een persoon met een autistische stoornis mee te maken heeft:

• Behoefte aan structuur
  
• Moeite met veranderingen
  
• Overprikkeling
  
• Andere zintuiglijke waarneming
  
• Speciale interesses
  

Behoefte aan structuur

Autisten zijn altijd op zoek naar houvast in hun leven. Als er weinig structuur is in hun leven, dan raken ze in paniek. Als ouder van een kind met autisme kun je je kind helpen door veel structuur aan te brengen in het leven van het kind. Je merkt dat volwassenen zelf, als ze hiertoe in staat zijn, structuur proberen aan te brengen in hun leven. Dit kan bijvoorbeeld door een duidelijke dag- of weekplanning te maken. Zonder structuur ziet de wereld er voor mensen met een autistische stoornis erg bedreigend en angstig uit. Zij missen houvast en kunnen hierdoor regelmatig in paniek raken.

Moeite met veranderingen

Samenhangend met de structuur heeft een autist ook moeite met veranderingen in zijn/haar leven. Veranderingen halen de dagelijkse gang van zaken overhoop en zorgen voor minder houvast. Zij reageren hier vaak heel heftig op, door heel druk, agressief of juist apathisch gedrag. Neem je iemand met een autistische stoornis mee op vakantie, dan zal hij/zij de eerste dagen van slag zijn. Als er na een aantal dagen gewenning optreedt zal het wat beter gaan, maar zodra de vakantie is afgelopen, zal dit proces zich weer herhalen. Hierdoor kan een autist, in tegenstelling tot andere mensen, niet genieten van onverwachte gebeurtenissen in zijn/haar leven.

Overprikkeling

Autisten kunnen snel overprikkeld raken. Prikkels die op hun afkomen kunnen zij dan niet verwerken. Dit kunnen prikkels zijn in de vorm van licht, geluid, gevoel of geur, zintuiglijke prikkels, maar ook prikkels ontstaan door sociale interactie. Overgevoeligheid voor licht of geluid kunnen het leven van een autist erg moeilijk maken. Er is een verschil tussen hyper- en hypogevoeligheid. Bij hypergevoeligheid vermijdt de autist geluid of licht, bij hypogevoeligheid voelt hij/zij zich juist heel erg aangetrokken tot geluid of licht.

In de sociale interactie met andere mensen kan ook veel mis gaan, waardoor een autist overprikkeld raakt. Het leven van een autist moet voorspelbaar zijn, maar andere mensen doen en zeggen vaak veel minder voorspelbare dingen. Hierdoor raken zij erg van slag en dit kan resulteren in ongepast gedrag, agressiviteit, boosheid, maar ook apatisch of teruggetrokken gedrag. De autist voelt zich onrustig en niet op zijn gemak. Hij/zij snapt niets van de wereld.

Andere zintuiglijke waarneming

Mensen met een autistische stoornis kunnen overgevoelig zijn voor bepaalde zintuiglijke indrukken. Dit is al benoemd bij de overprikkeling en staat hier ook duidelijk mee in verbinding. Het gaat bij zintuiglijke overgevoeligheid dan meestal om geluid, licht, geuren of aanraken. Is een autist gevoelig voor geluid, dan is hij/zij vaak angstig voor onverwachte of harde geluiden. Een plotseling knallende ballon, harde muziek of vuurwerk zijn geluiden waar zij erg angstig van kunnen worden. Ook kunnen zij juist geobsedeerd worden door geluid en dit steeds opzoeken. Dit geldt voor alle zintuiglijke indrukken. Deze zintuiglijke overgevoeligheid kan een belemmering in functioneren betekenen voor mensen met een autistische stoornis.

Speciale interesses

Autisten kunnen een, in onze ogen, extreme interesse hebben voor bepaalde onderwerpen. Dit kan van alles zijn. Treinen, tijgers, computerspellen of schepen, zij hebben alleen oog voor hun interesse. Zij willen er alles over weten en verzamelen van alles over dit onderwerp. Zo'n speciale interesse bij een autist wordt een "fiep" genoemd. Andere mensen zullen die obsessie voor een bepaald onderwerp niet begrijpen en dat maakt de sociale interactie met een autist erg moeilijk. Zij zullen weinig interesse en aandacht hebben voor jou onderwerpen. Gesprekken zullen hierdoor erg eenzijdig verlopen. Autisten snappen niet dat hun interesse niet door iedereen wordt gedeeld.

Alle beperkingen en problemen waar een autist mee te maken krijgt zijn nauw met elkaar verbonden. Zo veel verschil er zit in de vorm en mate van de autistische stoornis, zoveel verscheidenheid zit er in de beperkingen die autisten ervaren. Het is dan ook heel moeilijk om een uitspraak te doen hoe autisten de wereld ervaren, want dat is voor ieder met een autistische stoornis verschillend. De wereld ziet er voor autisten wel anders uit dan voor andere mensen en om je hier een beetje in te kunnen verplaatsen is het belangrijk goed te observeren met welke beperkingen je in een specifiek geval te maken hebt.