Darmkanker: symptomen, behandeling, bevolkingsonderzoek

Bij darmkanker is er sprake van een kwaadaardig gezwel in de darm. Kanker van de dunne darm is zeldzaam, kanker van de dikke darm en van de endeldarm komt in West-Europa vaak voor. Endeldarmkanker komt vaker voor bij mannen, kanker bij de dikke darm meer bij vrouwen. Wat zijn de oorzaken en symptomen van darmkanker, hoe kan de kanker behandeld worden en hoe is de prognose? Vanaf 2014 werd het bevolkingsonderzoek darmkanker ingevoerd, uitgebreide informatie kun je vinden op de site van het RIVM.

Inhoud artikel

• Darm
• Darmkanker
• Oorzaken darmkanker
• Symptomen darmkanker
• Complicaties darmkanker
• Diagnose darmkanker
• Mensen met een familielid met darmkanker
• Behandeling darmkanker
• Prognose darmkanker
• Erfelijke dikke-darmkanker
• Bevolkingsonderzoek darmkanker vanaf 2014

Darm

Het is het deel van het spijsverteringsstelsel dat ligt tussen de ingang van de maag tot aan de anus. De darm bestaat uit drie delen: dunne darm, dikke darm en endeldarm. De dunne darm ligt midden in de buik, de dikke darm eromheen. De dunne darm is het langst en bestaat uit: duodenum (twaalfvingerige darm), jejunum en ileum. De dikke darm bestaat uit: blindedarm (hieraan vast zit de appendix vermiformis of wormvormig aanhangsel) en de eigenlijke dikke darm.

Darmkanker

Darmkanker is een kwaadaardig gezwel in de wand van de dikke darm of van de endeldarm. Darmkanker komt bijna nooit voor onder de veertig jaar en boven de veertig neemt de kans toe met het ouder worden. Endeldarmkanker komt meer voor bij mannen, dikke-darmkanker meer bij vrouwen. In sommige gevallen is de aandoening erfelijk. Als je kijkt naar de meest voorkomende oorzaak van overlijden aan kanker in Nederland dan staat kanker van dikke darm en endeldarm op de tweede plaats. Het is een van de weinige soorten kanker die in een vroeg stadium kunnen worden ontdekt door het onderzoeken van mensen die behoren tot een groep die meer risico loopt. Darmkanker kan zich in de hele dikke darm voordoen maar zes van de tien tumoren ontwikkelen zich in het gebied van de darm dat dicht bij de endeldarm.

Oorzaken darmkanker

Ons voedsel is vaak vezelarm en bevat veel vlees en dierlijke vetten, dit lijkt het risico op kanker van de dikke darm te vergroten. In landen die minder ontwikkeld zijn en mensen meer vezels tot zich nemen (granen, fruit, groenten), komt darmkanker weinig voor. Het is niet helemaal duidelijk hoe vezels in het eten het risico op darmkanker kunnen laten afnemen. Het zou kunnen zijn dat de voedingsvezels ervoor zorgen dat afvalstoffen minder tijd doorbrengen in de darmen. Stoffen die schade zouden kunnen toebrengen aan het lichaam worden eerder verwijderd. Andere risicofactoren zijn: overmatig gebruik van alcohol, roken, weinig beweging van het lichaam en overgewicht. Ontstekingen aan de dikke darm zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn geven op den duur een verhoogd risico op kanker.

Een op de twintig gevallen van dikke-darmkanker en endeldarmkanker is het gevolg van aanleg voor een erfelijke vorm van kanker: hereditair non-polyposis colorectaal carcinoom of HNPCC. Hereditair betekent erfelijk, non-polyposis staat voor niet veel poliepen, colorectaal slaat op dikke darm en endeldarm, carcinoom betekent kanker.

Darmkanker kan ook veroorzaakt worden door familiale adenomateuze polyposis (FAP), maar dit komt bijna nooit voor. Bij deze darmkanker ontstaan heel veel poliepen in de dikke darm en endeldarm. Bij FAP is er een kans van negentig procent dat enkele poliepen in de loop van de tijd kwaadaardig worden.

Symptomen darmkanker

De klachten die iemand krijgt hangen af van de plaats van de tumor.
Verschijnselen kunnen zijn:

• Het aantal malen dat iemand ontlasting loost kan veranderen;
• De vorm van de ontlasting kan veranderen;
• Er kan bloed te zien zijn in de ontlasting;
• De eetlust kan minder worden;
• Pijn in de buik, klachten van pijn bij de endeldarm;
• Het idee hebben dat de darm niet helemaal leeg is.

Complicaties darmkanker

Als er te veel bloed wordt verloren dan kan bloedarmoede (anemie) door ijzergebrek het gevolg zijn. Iemand heeft dan vaak een bleke huid, hoofdpijn en is snel vermoeid. Als de tumor steeds groter wordt dan kan deze een darmafsluiting veroorzaken. Dikke-darmkanker en endeldarmkanker kunnen zich via het bloed verspreiden naar lymfklieren, lever en andere organen. Ga direct naar de huisarts als er bloed bij de ontlasting zit!

Diagnose darmkanker

Als er gedacht wordt aan darmkanker dan kan er rectaal onderzoek worden gedaan. De tumor kan dan te voelen zijn. Verder kan er gekeken worden naar bloed in de ontlasting. Bloed kan worden onderzocht op bloedarmoede. Je kunt door de huisarts verwezen worden voor een coloscopie. Bij dit onderzoek wordt een flexibele slang naar binnen gebracht om de dikke darm te observeren. Er kunnen dan ook biopten worden genomen voor microscopisch onderzoek. Een ander onderzoek: röntgencontrastfoto’s. Hierbij wordt bariumpap ingebracht om afwijkingen aan de dikke darm te vinden. Mocht er een kwaadaardige tumor worden gevonden dan volgt er vaak een echografie of een CT-scan om te zien of de kanker zich heeft uitgebreid naar de lever.

Mensen met een familielid met darmkanker

Mensen die een naast familielid hebben met darmkanker voor het vijftigste jaar of met twee familieleden met darmkanker krijgen iedere drie tot zes jaar een coloscopie aangeboden. Ben je een naast familielid van iemand met HNPCC dan wordt geadviseerd om iedere twee jaar een coloscopie te laten doen.

Behandeling darmkanker

De behandeling hangt af van de plaats waar de tumor zich bevindt. Wordt de tumor vroeg ontdekt, dan kan in de meeste gevallen het aangedane deel van de darm worden weggehaald en worden de delen die overblijven aan elkaar verbonden. Als het grootste gedeelte van de endeldarm is verwijderd, dan kan een colostomie nodig zijn. Er wordt dan een opening in de buik gemaakt (stoma), waardoor de ontlasting naar buiten kan komen. Is de kanker niet te genezen dan is de behandeling erop gericht om de (pijn)klachten te verlichten. Een gezwel wat de darm afsluit kan middels een operatie verwijderd worden. Als de kanker zich uitgebreid heeft naar andere delen van het lichaam dan kunnen chemotherapie, bestraling, of een combinatie nodig zijn.

Prognose darmkanker

De meeste mensen bij wie in een vroeg stadium wordt ingegrepen leven langer dan vijf jaar. Als er aangetast weefsel is verwijderd in een vergevorderd stadium dan heeft dat succes bij vier van de vijf mensen. Bij uitbreiding van de kanker naar andere delen van het lichaam (metastasen) is de prognose niet goed. Maar de ontwikkelingen gaan snel, wie weet wat de toekomst ons brengt.

Erfelijke dikke-darmkanker

Er zijn verschillende soorten bekend, het Lynch syndroom (voorheen HNPCC) en Familiaire Adenomateuze Polyposis (FAP) komen het meest voor. Als twee van de volgende verschijnselen zich voordoen dan is de kans dat er sprake is van het Lynch syndroom (HNPCC) groter:

• Als drie of meer verwanten in opeenvolgende generaties dikke-darmkanker hebben (gehad), van wie minaal twee eerstegraads familieleden.
• Als dikke-darmkanker of baarmoederkanker wordt ontdekt voor het vijftigste jaar.
• Als er naast familieleden met dikke-darmkanker ook een vrouwelijk familielid is dat baarmoederkanker heeft (gehad).
• Als er een darmpoliep (een goedaardig gezwel)wordt ontdekt voor het veertigste jaar.

Bevolkingsonderzoek darmkanker vanaf 2014

Vanaf 2014 werd het bevolkingsonderzoek darmkanker ingevoerd. Het is een van de meest voorkomende soorten kanker en met het bevolkingsonderzoek kunnen op langere termijn ongeveer 2400 sterfgevallen per jaar worden voorkomen. Als darmkanker vroeg wordt opgespoord is de behandeling vaak minder zwaar. Het bevolkingsonderzoek is bedoeld voor alle mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar. Op termijn zijn dat meer dan 4 miljoen mensen. Op de website van het RIVM kun je vinden wanneer personen uit een bepaald geboortejaar worden opgeroepen en wat het onderzoek precies inhoudt. Je mag natuurlijk zelf beslissen of je wel of niet mee wilt doen aan het onderzoek.

Lees verder

• Voorgoed anders, over een onvermijdelijk afscheid