Omgaan met Dementie

Dementie is een veel voorkomende aandoening bij ouderen. Het is zowel voor de oudere zelf, als voor de omgeving vaak moeilijk om hier mee om te gaan. In dit artikel tips en ideeën over hoe iemand met dementie te benaderen. Hoe kunt u het beste communiceren met iemand die begint te dementeren, hoe gaat u met zijn/haar emoties om?

Omgaan met Dementie

Het belangrijkste voor iemand die geconfronteerd wordt met een partner of ouder met dementie is misschien wel: doe het niet alleen. Zoek hulp in de omgeving, andere familieleden of professionele hulp, beiden kunnen hulp bieden. Wanneer de dementie zich verder ontwikkelt zal professionele hulp vaak onvermijdelijk worden, maar het belangrijkste is dat er mensen in de omgeving zijn die meehelpen of in elk geval een luisterend oor bieden aan de mantelzorger. Het tweede zeer belangrijke punt is dat de dementerende met respect behandeld wil worden. Het feit dat iemand steeds meer hulp nodig heeft, betekent niet dat dit geen volwassen persoon met een eigen geschiedenis en achtergrond is. Behandel iemand dus niet 'als een kind'!

Dementie en de Praktijk

Actief blijven is zeer belangrijk voor iemand met dementie, al zal dat misschien steeds moeilijker worden. Probeer hierbij geduld te hebben met het feit dat dingen langzaam gaan of misschien niet op de gewenste manier. Uiteraard dient gevaar voorkomen te worden, maar neem iemand de dingen die hij/zij nog kan niet uit handen. Ook is het beter wanneer de fatsoensnormen wat soepeler genomen worden, dit voorkomt veel frustratie. De patiënt heeft deze dingen vaak zelf nog maar deels in de hand en het helpt meestal niet om iemand 'een standje te geven. Probeer om dingen aan te passen aan het niveau van de oudere en hem/haar te betrekken bij wat er gebeurt, dit voorkomt dat iemand zich geïsoleerd gaat voelen en zich nog verder terugtrekt. Het is af te raden om mensen te testen, om te kijken wat iemand nog kan of weet. Mensen raken hier onzeker van. Het is belangrijk om dingen overzichtelijk te houden, steeds dezelfde volgorde aan te houden. Regelmaat is een sleutelwoord, vaste gewoonten worden extra belangrijk en het is belangrijk om daar in mee te gaan.

Communiceren

Communicatie met iemand met dementie vraagt extra geduld. Praat langzaam en duidelijk in korte zinnen, zodat de oudere begrijpt wat er bedoeld wordt. Stel niet meer dan één vraag tegelijk, om verwarring te voorkomen. Probeer zo veel mogelijk onmiddellijk te doen wat u zegt, omdat dingen weer snel vergeten worden. Als u vertelt dat iemand op bezoek komt, zeg dat dan vlak voor iemand langs komt. Maak eventueel gebruik van foto's als u praat over bekenden, waarvan de dementerende de naam is ontschoten. Geduld is een kernwoord hier, omdat het vaak langzaam gaat en misschien niet duidelijk is wat de persoon bedoelt. Lichaamstaal kan helpen om te weten te komen wat de oudere bedoelt. Ook uw eigen lichaamstaal is belangrijk, oogcontact en met handen praten werkt vaak goed. Als iemand voortdurend dezelfde opmerkingen blijft maken of dezelfde vragen blijft stellen kan het helpen om iemand af te leiden, dit gedrag is vaak te wijten aan onrust. Wanneer het moeilijk is om met een dementerende te praten, omdat zoveel dingen inmiddels niet meer bespreekbaar zijn, kan het helpen om over het verleden te praten. Dit is meestal de periode die de oudere zich het beste herinnert en daarom vaak goede 'gespreksstof'. Zo'n gesprek over vroeger wat goed verloopt doet het vertrouwen van de dementerende ook goed. Praat verder veel over duidelijke dingen, zoals de zaken die iemand op dat moment hoort of ziet. Het eten wat iemand eet, hetgeen er toevallig op televisie is, zijn een paar voorbeelden van gespreksonderwerpen.

Emoties

Een oudere die in het dementie-proces zit heeft vaak last van emotionele buien en is labiel. Wanneer u merkt dat de dementerende gefrustreerd raakt probeer hem/haar dan uit die situatie te halen of hem/haar af te leiden. Ga geen discussies aan, dat leidt tot spanningen en nog meer frustraties. Als u ziet dat er sprake is van verdriet probeer de oudere dan te troosten, ook al gaat het om iets wat voor u misschien niet te begrijpen is. De emotie is namelijk wel echt. Ook beschuldigingen kunnen deel uitmaken van het proces, probeer het te zien als iets wat niet tegen u gericht is en ga geen discussie aan. De dementerende kan hiernaast worstelen met angst en depressie en willen sterven. Poets dat niet weg, probeer begrip op te brengen en laat merken dat u het gehoord heeft. Over deze gevoelens praten is meestal onmogelijk, maar probeer klaar te staan met een arm of een troostend woord. Soms is er sprake van hallucinaties, ontken die niet, maar zeg dat u de dingen niet ziet. Probeer kalmte uit te stralen en iemand een arm te bieden, dat helpt vaak tegen angstige gevoelens.

Agressie

Hoewel ook agressie uiteraard een emotie is, hier speciaal aandacht voor, omdat het vaak zeer schokkend is voor de verzorger. Ook agressie kan deel uitmaken van de emoties waar de dementerende mee worstelt. Probeer kalm te blijven (hoe moeilijk ook misschien), de woede is vaak niet juist gericht en kan ontstaan doordat iemand zich overvraagt voelt. Boos reageren kan tot nog meer onrust of angst leiden. Soms ligt het probleem ook in schaamte en frustratie, zeker wanneer iemand veel lichamelijke verzorging nodig heeft. Soms uit agressie zich in schreeuwen en bedreigen, maar soms is er ook sprake van fysiek geweld zoals slaan of schoppen. Dit is erg moeilijk om mee om te gaan. Probeer uit te vinden (desnoods met deskundige hulp zoals een huisarts) wat de reden was voor de escalatie. Soms is die niet duidelijk, maar vaak treedt agressie op tijdens lichamelijke verzorging. Wanneer u weet wat de 'trigger' was, kunt u die misschien een volgende keer voorkomen.

Dementie en Rouw

Dementie is niet alleen zwaar voor een mantelzorgende vanwege de manier waarop de dementerende zich gedraagt, er is daarnaast meestal sprake van verdriet. Verdriet wat nog het meeste lijkt op een rouwproces. De persoon die we kenden bestaat steeds minder. Daarbij is er vaak verwarring, zowel voor onszelf als voor onze omgeving, omdat de persoon toch nog bij ons is. Zeker in het begin van het dementie-proces is er vaak de hoop dat het 'nog wel beter wordt' of proberen we de werkelijkheid te ontkennen. De tweede fase gaat vaak gepaard met woede en schuldgevoelens, want doen we wel genoeg voor de dementerende? Het is belangrijk dat we het proces herkennen, hiermee verdwijnen de gevoelens niet, maar het kan helpen de situatie te accepteren.

Hoe verder iemand is in het dementie-proces, hoe meer er verdwijnt, zoals:

• de persoon zoals we hem/haar kenden
• sociale contacten, die vaak verloren gaan
• wanneer het om een partner gaat, gaat de gelijkwaardigheid in de relatie verloren
• wanneer het om een partner gaat, verdwijnt vaak ook een gezamelijke toekomst

Omdat het rouwproces vanwege dementie vaak niet duidelijk is voor de omgeving is het belangrijk om er met anderen over te praten. Of het daarbij nou om een hulpverlener of een familielid of vriend(in) gaat.

De Mantelzorger

Als mantelzorger is het belangrijk dat u goed voor zichzelf zorgt. En dat u om hulp vraagt als u die nodig heeft, van familie of van hulpverleners. Laat weten hoe het met u gaat. Zorg voor goed eten, voldoende slaap en lichaamsbeweging. Dit is zeker van belang als u de fulltime zorg van een dementerende heeft. Zorg voor een uitlaatklep, om op die manier stress te voorkomen. Het dementie-proces is erg frustrerend en zwaar en daarom is het van belang dat u er met anderen over praat. In sommige plaatsen zijn lokale partnergroepen en lotgenotencontacten te vinden. Het helpt vaak om er met mensen die hetzelfde meemaken over te spreken.