Helpt zingen echt tegen COPD?

Zingen is gezond, zo zegt men. Geldt dat ook als je last hebt van longemfyseem, chronische bronchitis of een andere vorm van COPD? Onlangs is er wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Met een verrassende uitkomst. Doorgaans wordt de longfunctie van COPD-patiënten jaar na jaar iets slechter. De onderzoekers hadden gehoopt dat de longfunctie bij de deelnemers aan dit tien maanden lange onderzoek naar de effecten van het zingen in een koor stabiel zou blijven. Tot hun blijde verrassing bleek de longfunctie van de COPD-patiënten zelfs iets verbeterd (met 30 ml). Ook al gaat het om een relatief kleine verbetering, toch is dit goed nieuws. Heb je last van chronische bronchitis of longemfyseem? Of van een andere vorm van COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease)? Als je aan een van deze chronische longziekten lijdt, dan heb je vaak last van kortademigheid. Ook heb je het misschien geregeld benauwd, ondanks dat je trouw je longmedicijnen slikt of bij een benauwdheidsaanval een pufje neemt. Na een korte wandeling of nadat je een trap hebt opgelopen, ben je mogelijk helemaal buiten adem. Mogelijk moet je ook veel hoesten, waarbij je al dan niet ook slijm opgeeft. Tot nu toe is er helaas geen genezing mogelijk.

Hoe loop je COPD op?

Rokers lopen het grootste risico op het oplopen van deze chronische longziekte. Ongeveer 80% van alle COPD-gevallen wordt namelijk veroorzaakt door het roken. Maar er zijn nog meer belangrijke oorzaken. Denk aan verontreinigde lucht binnenshuis als er slecht wordt gelucht en geventileerd. De verontreiniging wordt nog erger als er in huis wordt gerookt of als de rook van de open haard slecht wordt afgevoerd. Maar denk vooral ook aan luchtvervuiling door industrie of verkeer waaronder hoge concentraties fijnstof. Of aan werkomstandigheden waarbij sprake is van stof in de lucht of bepaalde chemicaliën. Ook erfelijke factoren kunnen een rol spelen.

Wat kun je doen tegen COPD?

Bij COPD raken de longblaasjes steeds meer beschadigd en tot nu toe is er geen genezing van deze voortschrijdende ziekte mogelijk. De behandeling tegen COPD is gericht op het tegengaan dat de ziekte voortschrijdt, op het verlichten van de symptomen, op het verbeteren van de inspanningstolerantie en de algemene gezondheidssituatie, op het voorkomen en behandelen van irritaties en complicaties en op het verlagen van het sterftecijfer.

Van COPD krijg je gevoelige longen. Daarom doe je er goed aan zoveel mogelijk uit de buurt te blijven van rook, parfum, hairspray en grote temperatuurverschillen. Een gezond binnenklimaat helpt je symptomen hanteerbaar te houden. Wat het buitenklimaat betreft: probeer luchtverontreiniging en smog wanneer mogelijk te ontlopen. Misschien heb je ook baat bij het gaan zingen bij een koor. Dat is althans de conclusie van een recent wetenschappelijk onderzoek naar COPD en koorzang.

Zingen helpt daadwerkelijk tegen COPD

Tot voor kort was het een vooral volkswijsheid dat zingen helpt bij aandoeningen van de luchtwegen. Weliswaar waren er al wat eerdere kleinschalige en kortdurende wetenschappelijke onderzoeken naar zingen bij longaandoeningen verricht, maar nu zijn er ook de resultaten van een wat groter en langer durend onderzoek gepubliceerd in juni 2013 in het onderzoeksrapport An Evaluation of Community Singing for People with COPD; (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) uitgevoerd aan de Canterbury Christ Church University (in Kent) door onder meer de onderzoekers Stephen Clift en Ian Morrison. Zij hebben tien maanden lang (van september 2011 tot juni 2012) onderzoek verricht naar COPD en zingen in een koor.

Ook mensen die zich anders voortdurend bewust zijn van hun moeizame ademhaling, blijken baat te hebben bij zingen.
Volgens dr. Ian Morrison, senior onderzoeker en betrokken bij het onderzoeksproject, is de longfunctie na vijf maanden spectaculair verbeterd nadat de mensen die aan het onderzoek meededen gewend waren geraakt aan het zingen en hun ademgewoonten hadden aangepast. Een dergelijke verbetering is heel opvallend.

Mensen met ademhalingsproblemen worstelen vaak met het inademen. Ze happen dan naar lucht. Maar door deze korte inademingen worden de longen wel met lucht gevuld, maar niet goed gereinigd, waardoor het in- en uitademen nog moeilijker wordt. Door het happen naar adem, hoopt het CO2 in het bloed zich op met alle schadelijke gevolgen van dien.

Wat maakt zingen heilzaam?

Geschoolde zangers hebben geleerd hoe ze hun longcapaciteit optimaal kunnen benutten. Daarom kunnen ze noten langer aanhouden dan de meeste andere mensen. Door zangtechnieken aan te leren, gaan mensen op een beheerste manier veel dieper adem te halen.

Volgens dr. Morrison treden in de loop van de tijd gunstige effecten op in het gehele spierstelsel rond de longen, keel en de bovenste luchtwegen. COPD-patiënten gaan dan hun ademcapaciteit veel effectiever gebruiken.

Onderzoek naar de heilzaamheid van zingen voor COPD-patiënten

Het onderzoek had tot doel informatie te krijgen over:

• Het effect van regelmatig zingen op de klinische uitkomsten van COPD
• Het effect ervan op de kwaliteit van leven die samenhangt met de gezondheid
• De manier van werving. (Deelnemers aan het onderzoek werden geworven via huisartsen, advertenties in de krant en drie plaatselijke supportgroepen; sommige vormen van werving bleken effectiever dan andere)
• De retentiegraad (in dit geval het percentage patiënten dat therapietrouw is met betrekking tot het zingen)
• De mate van tevredenheid van de patiënten met de behandeling (dit werd gemeten door een vragenlijst en onderzocht door een analyse van schriftelijke opmerkingen.

De wetenschappers lieten in het kader van een haalbaarheidsonderzoek ruim honderd COPD-patiënten, met milde tot zware ademhalingsaandoeningen tien maanden lang elke week zingen in een koor. Hun longcapaciteit werd met een spirometer gemeten. De deelnemers moesten een vragenlijst invullen om aan te geven hoe ze zich voelden. Gemiddeld beschikten de deelnemers over de helft van de normale longfunctie. Dat houdt in dat ze 1,5 liter lucht in 1 seconde konden uitademen. Bij gezonde mensen ligt dat rond de 3 liter. Zonder behandeling vermindert bij COPD-patiënten de omvang van hun uitademing in 1 seconde doorgaans met ongeveer 40 ml per jaar.

Bijna alle deelnemers rapporteerden dat ze gemakkelijker konden ademhalen. Een aantal van hen meldde bovendien dat zingen:

• Helpt om goed te ademen (met inbegrip van adembeheersing, technieken voor dagelijkse activiteiten, spiercontrole en een beter begrip en inzicht in het ademen)
• Verbetert de lichaamshouding
• Helpt bij het ontspannen
• Draagt bij aan concentratie en verschaft afleiding
• Is een goede workout / geeft meer energie
• Opent de longen / verbetert de longcapaciteit
• Vergemakkelijkt fysiotherapie
• Helpt om paniekaanvallen of hyperventilatie te voorkomen.

Volgens hoogleraar Stephen Clift, de hoofdauteur van het onderzoek, had het onderzoeksteam gehoopt dat door het een jaar lang regelmatig zingen de ademcapaciteit van de deelnemers niet achteruit zou gaan, maar stabiel zou blijven. Tot hun grote vreugde verbeterde de ademcapaciteit met 30 ml. Ook al is dat op zich slechts een kleine verbetering, toch is dat gezien de doorgaans jaar na jaar optredende verslechtering, significant.

Verder heeft het zingen in een koor in sociaal en psychologisch opzicht gunstige kanten, aangezien het een doorbreking is van het isolement wat zo veel mensen met een chronische ziekte treft. Mensen gaan hun huis uit voor de koorrepetities en ondernemen activiteiten en kunnen elkaar steunen en daarmee elkaars welbevinden vergroten.

Volgens de onderzoekers is er géén sprake van dat zingen COPD kan genezen en evenmin dat dit in de plaats van andere behandelingsmethoden kan komen. Het belangrijkste wat een COPD-patiënt voor zijn gezondheid kan doen, is nog altijd te stoppen met roken.

Dr. Morrison gelooft dat zingen een geschikt middel kan zijn om mensen te helpen met de aandoening om te gaan. De hoop is dat zingen 'op voorschrift' gunstig kan werken op uiteenlopende chronische ziekten.

Het onderzoek was niet gerandomiseerd en evenmin was er een controlegroep. Maar gezien de gunstige uitkomsten zijn de wetenschappers nu van plan om een vergelijkend onderzoek op te zetten waarbij een aantal deelnemers gaat zingen en andere deelnemers niet. De uitkomsten van dat onderzoek zullen wetenschappelijk gezien een krachtiger signaal vormen over de gunstige werking van het zingen in koor op COPD.

Zangtips

Om baat te hebben bij het zingen, hoef je geen mooie stem te hebben. Je hoeft zelfs niet zuiver te kunnen zingen. Al is dat natuurlijk wel een vereiste voor het zingen in een koor. In andere gevallen kun je bijvoorbeeld ook denken aan thuis zingen onder de douche of in de keuken bij de afwas.

Stemcoach Claire Alsop heeft de volgende tips voor het zingen. Visualiseer dat je longen zich uitzetten. Dit doe je bijvoorbeeld door je armen net als een ballerina voor je te houden en ze dan, terwijl je uitademt, ze naar buiten te bewegen. Houd je schouders daarbij laag en je knieën licht gebogen (dus niet 'op slot'). Zorg ervoor dat je voeten een klein stukje uit elkaar staan, als het ware in een 'tien voor twee'-stand (zoals de wijzers van de klok). Adem nu uit met 'tffff'-geluid. Voel daarbij hoe je middenrif de lucht eruit duwt.

Met zangles of een cursus stemvorming (vaak extra voordelig als je al lid bent van een koor) kun je de belangrijkste technieken van het zingen onder de knie krijgen. Zingen is niet alleen een leuke hobby, het bevordert kennelijk ook je gezondheid.