Slaan, schoppen en schreeuwen tijdens de slaap: RBD

Parasomnieën zijn ongebruikelijke en vaak niet gewenste verschijnselen die optreden en erger worden in de slaap. Slaapwandelen en slaapangst treden op in de non-remslaap, maar je kunt ook problemen krijgen in de REM-slaap zoals REM Sleep behavior Disorder of RBD. Wat iemand kan doen tijdens de slaap: stompen, slaan, schoppen, krachttermen gebruiken. Het is belangrijk om bij deze verschijnselen een bezoek te brengen aan de huisarts zodat er gekeken kan worden wat de oorzaak is. RBD kan een voorbode zijn van een medische aandoening maar er kan ook iets anders aan ten grondslag liggen.

Inhoud artikel

• Slaap
• Slaapcyclus
• Kenmerken REM-slaap
• Kenmerken NREM-slaap
• RBD
• Bij wie komt RBD voor?
• Oorzaak RBD
• Symptomen RBD
• Andere kenmerken RBD
• Is iemand met RBD moe en slaperig na een nacht?
• Verschillen tussen slaapwandelen, aanvallen van paniek in de nachtelijke uren en RBD
• Diagnose RBD
• Behandeling RBD
• Naar de huisarts bij symptomen RBD
• Is iemand met RBD ook agressief als hij of zij niet slaapt, droomt?

Slaap

Lichaam en geest hebben tijd nodig om uit te rusten van alles wat we overdag hebben gedaan en hebben meegemaakt. De spieren die we overdag hebben gebruikt kunnen ontspannen tijdens de slaap. Nieuwe cellen en afweerstoffen worden tijdens het slapen meer aangemaakt dan in de uren die iemand wakker is. Slaap bestaat uit REM-slaap (Rapid Eye Movement) en NREM-slaap (non-remslaap).

Slaapcyclus

Vier fasen van slaap vormen samen een slaapcyclus. Ongeveer wordt een slaapcyclus drie tot vijf keer doorlopen in een nacht. Iedere cyclus neemt ongeveer negentig tot honderdtwintig minuten in beslag. Een gezonde slaap doorloopt vier fasen. De NON-rem slaap bestaat uit de sluimerfase, de lichte slaap en de diepe slaap. De REM-slaap bestaat uit de droomslaap. De diepe slaap en de droomslaap zijn het meest belangrijk. De diepe slaap zorgt ervoor dat het lichaam kan bijkomen, de droomslaap voor het geestelijk herstel.

Kenmerken REM-slaap

• De werkzaamheid van de hersenen neemt toe
• Er wordt gedroomd
• Hartritme en ademhaling worden onregelmatig
• Informatie wordt verwerkt, waardoor het geheugen en het leren versterkt worden
• De ogen bewegen waarneembaar heen en weer onder de oogleden die dicht zijn, de rest van het lichaam is als het ware 'verlamd'

Kenmerken NREM-slaap

• Weinig elektrische activiteit in de hersenen
• De stofwisseling neemt af
• De bloeddruk wordt lager
• De ademhalingsfrequentie neemt af
• De persoon in slaap ligt stil en ontspannen

RBD

RBD treedt op tijdens de REM-slaap. De eerste REM-slaap treedt ongeveer anderhalf tot twee uur op nadat iemand in slaap is gevallen, dus dan kan de eerste RPD-episode optreden. RBD is een parasomnie. Parasomnieën hebben als kenmerk: het gedrag wat vertoond wordt is niet gewenst tijdens het slapen. Wat beleefd wordt tijdens de droom wordt daadwerkelijk uitgevoerd en de 'verlamming' van de spieren ontbreekt deels of volledig. Het is mogelijk dat het gaat om dromen waarin agressief gedrag voorkomt. In het begin van de nacht gaat het meestal om lichte activiteiten, later in de nacht kan het omslaan in agressieve acties. De persoon die droomt kan zichzelf verwonden maar ook de persoon die eventueel naast hem of haar in bed ligt. Actieve periodes van RBD kunnen meerdere keren in een nacht voorkomen, maar het kan ook gaan om één keer per week of één keer per maand. Tijdens een middagslaapje heeft iemand meestal geen last van RBD. RBD is geen psychiatrische stoornis. Pas in 1982 verscheen er een wetenschappelijk publicatie en een nieuw beschreven slaapstoornis: RBD.

Bij wie komt RBD voor?

RBD treft meestal mannen. Je kunt er last van krijgen op iedere leeftijd, maar meestal treedt het op als iemand ouder is dan vijftig jaar. Vrouwen en kinderen worden er bijna nooit door getroffen. RBD komt vaker voor bij mensen die lijden aan een neurologische aandoening zoals de ziekte van Parkinson, Multiple Systeem Atrofie (MSA). Bij personen bij wie de diagnose RBD is gesteld kan jaren later de ziekte van Parkinson worden vastgesteld. Alert zijn op verschijnselen zoals onwillekeurige trillingen is dus belangrijk.

Oorzaak RBD

De exacte oorzaak van RBD is niet bekend. Het komt in vijfenveertig procent van de gevallen voor als verschijnsel bij bepaalde neurologische ziektebeelden zoals de ziekte van Parkinson, als bijwerking van bepaalde antidepressiva of bij ontwenning van drugs of alcohol. Er is tot op heden nog niets in ons erfelijk materiaal gevonden wat zou zorgen voor het ontstaan van RBD.

Symptomen RBD

In de REM-slaap kan optreden:

• Tekeer gaan
• Roepen, schreeuwen
• Krachttermen gebruiken
• Slaan
• Trappen
• Springen
• Fladderen
• Recht op gaan zitten

Andere kenmerken RBD

• De persoon loopt bijna nooit rond in het slaapvertrek
• Loopt iemand wel rond dan wordt het slaapvertrek zelden verlaten
• De ogen zijn nagenoeg nooit open
• Iemand gaat niet eten of drinken
• Iemand is niet met seks bezig
• Iemand gaat niet naar de wc

Is iemand met RBD moe en slaperig na een nacht?

Nee, in principe voelt iemand zich overdag niet moe of slaperig. Slaperigheid kan echter wel optreden als RBD samengaat met een andere stoornis bij het slapen (en dit gebeurt regelmatig) zoals slaapapneusyndroom, narcolepsie.

Verschillen tussen slaapwandelen, aanvallen van paniek in de nachtelijke uren en RBD

Bij slaapwandelen en aanvallen van paniek in de nacht is de persoon meestal wat in de war bij het wakker worden en zal niet heel adequaat reageren. Iemand met RBD kun je vrij gemakkelijk wakker krijgen en de persoon zal de bijzonderheden van de droom goed na kunnen vertellen. Hoe iemand zich gedraagt tijdens een droom past bij de inhoud van de droom.

Diagnose RBD

Een slaapspecialist kan onderzoeken of er sprake is van RBD.

Behandeling RBD

Medicatie kan worden voorgeschreven en heeft vaak goed resultaat. Veelal wordt Clonazepam gebruikt. Iemand kan zich zo wild gedragen dat hij of zij zichzelf kan beschadigen. Het is dus belangrijk om het slaapvertrek zo in te richten dat beschadigen niet gemakkelijk kan gebeuren. Voorwerpen waaraan iemand zich bijvoorbeeld kan bezeren: nachtkastjes, lampen. Iemand zal niet snel uit het raam gaan, maar zet er voor de zekerheid iets voor zoals een robuuste ladenkast. Slaaptekort is uit den boze, het maakt RBD erger. Bespreek goed met apotheek en huisarts wat je aan medicatie gebruikt. Alcohol kan RBD erger maken, vermijd daarom alcohol. RBD kan te maken hebben met ernstige zaken, neurologische aandoeningen. Het is zaak om je regelmatig te laten checken.

Naar de huisarts bij symptomen RBD

Merk je verschijnselen op die passen bij RBD bezoek dan altijd een huisarts. RBD is een aandoening die kan toenemen in ernst na een tijdje. De verschijnselen kunnen ertoe leiden dat je jezelf steeds meer beschadigd, maar je kunt ook ongewild lichamelijke schade toebrengen aan je partner die naast je ligt in bed. RBD kan ook een voorbode zijn van medische aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson.

Is iemand met RBD ook agressief als hij of zij niet slaapt, droomt?

Een persoon met RBD is niet agressiever of meer gewelddadig dan andere mensen wanneer ze wakker zijn. Iemand die lijdt aan RBD kan zich vreselijk schamen over het gedrag dat 's nachts optreedt, maar laat de schaamte varen en ga naar de huisarts. Je hebt geen schuld aan het gedrag en er kan iets aan gedaan worden!