Voetbalquiz voor (dementerende) ouderen: vragen & antwoorden

Een voetbalquiz voor ouderen met dementie? Ja! Veel van deze oudere heren hebben in hun jeugd gevoetbald en later voetbal gekeken. Langs de lijn en voor de tv. Dames met bijvoorbeeld Alzheimer, keken vaak mee, als hun echtgenoten naar een voetbalwedstrijd keken. Echtgenoten die voetbalden, zoons die voetbal speelden, opa's die naar de voetbalwedstrijd van kleinzoon of kleindochter gingen kijken. Daarom kan een voetbalquiz tijdens een EK of WK veel leuk herinneringen oproepen. Reminiscentie, heet dat in vaktermen: positieve herinneringen ophalen. Via een quiz herinneren deze ouderen zich hun sportieve heldendaden!

Dementie en bij de tijd blijven

Als ouderen een beginnende dementie hebben, dan is het voor hen zelf en de mantelzorgers vaak nog fijn om een beetje 'bij de tijd te blijven'. Daarmee bedoelen wij eigenlijk: bij onze tijd. In de ouderenzorg, op bijvoorbeeld een dagbehandeling of ontmoetingscentrum dementie (OCD), wordt geprobeerd deze senioren te betrekken bij de actualiteit. Als onze straten weer oranje kleuren door de oranje vlaggetjes, als het journaal oranje kleurt door van alle EK- of WK-voetbalwedstrijden de uitslagen te melden, als de kranten een speciale korting op een abonnement aanbieden voor de tijd van een EK of WK- voetbal, dan is dat zo'n periode, waarin u oudere heren én dames met een vorm van dementie bij de dagelijkse gebeurtenissen kunt betrekken. Zeker diegenen onder de ouderen met een vorm van dementie, die altijd al van voetbal hielden!

Bijblijven door de krant voor te lezen

Een manier om senioren die een lichte vorm van dementie hebben (opnieuw) bij de actualiteit te betrekken, is hen voor te lezen uit de krant. Dit is een activiteit die in veel zorgcentra, ontmoetingscentra en verpleeghuizen door activiteitenbegeleiders of gastvrouwen, welzijnsmedewerkers of vrijwilligers wordt gedaan. Maar dit is natuurlijk niet de enige bezigheid waarmee deze senioren bij kunnen blijven.

Betrekken op de actualiteit met een quiz

Een andere methode om deze bejaarden bij te laten blijven, ook al is dat vaak alleen voor dat moment, is een vraag- en antwoordspel. Voorwaarde is wel dat u een quiz uitkiest die goed op de actualiteit aansluit, bij de interesse en het niveau van de deelnemers past en u van de quiz geen test of echte wedstrijd maakt. Een voorbeeld van zo'n vragenspel is een voetbalquiz, die u ten tijde van WK- of EK-gekte, zou kunnen spelen... Iets dergelijks geldt natuurlijk voor allerlei andere sporten. Alleen speelt u het wel zo dat er geen echte verliezers zijn!

De Voetbalquiz voor mensen die dementeren t.g.v. bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer

Voor ouderen die aan het dementeren zijn is het fijn als u een activiteit in leidt. Met een praatje over voetballen, met een bericht uit de krant, met een fotoboek met duidelijke foto's op tafel. Desnoods met oranje T-shirt aan. Of met oranje vlaggetjes in de zaal. Maar zorgt u er wel voor dat de entourage niet te druk versierd is. Ouderen met dementie hebben 'prikkels' nodig, maar wel goed gedoseerd. Prikkels zijn signalen die via de zintuigen de hersenen van mensen binnen komen. Onvoldoende prikkels is niet goed, te veel prikkels ook niet. En het kan voor iedere deelnemer weer een beetje anders liggen.

De aftrap van de quiz over voetbal en voetballers

1. Hoeveel spelers zitten er in één voetbalploeg? Elf.
2. Hoeveel spelers zijn er in het veld, als alle voetballers van beide voetbalteams meedoen? 22.
3. Wat is de aftrap? Het eerste schot van de wedstrijd of de 1e schop na de rust.
4. Hoe lang duurt een voetbalwedstrijd? Anderhalf uur.
5. Na hoeveel tijd wordt er pauze gehouden in de voetbalwedstrijd? Na 45 minuten.
6. Op welke plek op het voetbalveld wordt de aftrap genomen? Vanaf de (midden)stip.
7. Kunt u een ander woord voor doelman noemen? Keeper.
8. Kent u een ander voetbalterm voor goal? Doelpunt.
9. Weet u het Engelse woord voor hoekschop? Corner.
10. Kent u de Nederlandse term voor penalty? Strafschop.
11. Waar is ‘scheids’ een afkorting van? Van scheidsrechter.

Rust: pauze in het voetbal-vragenspel

Oranje lekkers
De rust in deze 'wedstrijd' kunt u gebruiken voor een hapje en een sapje of een kop koffie of thee met iets lekkers. Het kan leuk zijn iets lekkers in stijl te presenteren. Zo krijgen deze ouderen ook iets mee van de oranje-rage in de winkels ten tijde van een EK of WK. Oranje chocolade of koekjes, een oranje sapje (sinaasappelsap dus deze keer), een 'voetbal chocolaatje'. Het is er vast!
Of: in samenwerking met het restaurant, de kok, de kooksters van het kleinschalig wonen. Denk aan bijvoorbeeld sinaasappelvla met een schijfje sinaasappel.

Reminiscentie: even 'een op een'
Deze pauze kunt u ook gebruiken om nog wat herinneringen met sommige cliënten op te halen. Dat kan natuurlijk ook tijdens het vragen stellen en beantwoorden, maar sommige cliënten komen meer tot hun recht als ze 'een op een' worden benaderd.

• Vraag de heren of ze zelf gevoetbald hebben.
• Zo ja, bij welke (lokale) voetbalclub.
• Op welke positie speelden zij?
• Vraag de dames of ze wel eens bij een voetbalwedstrijd gingen kijken.
• Of ze meekeken naar voetbal op de tv met hun man en hun zoons.
• Of er al damesvoetbal bestond in hun tijd.
• Of ze zelf wel eens een balletje getrapt hebben...

U ziet het: gespreksvragen genoeg.

De tweede helft: vervolg van de voetbalquiz

In tegenstelling tot een voetbalwedstrijd, is een tweede helft in een quiz natuurlijk niet per se nodig. U kunt de quiz indelen zoals u wilt. Maar even pauzeren is natuurlijk wel handig: vanwege het o zo noodzakelijke voldoende drinken en voor kleine gesprekjes.

1. Wat gebeurt er bij gelijk spel? De voetbalwedstrijd wordt verlengd.
2. Hoe heet het als een voetballer met zijn handen de bal aanraakt? ‘Hands’.
3. Welk lied wordt er gezongen als een Nederlands voetbalteam wint? Het Wilhelmus; ons volkslied.
4. Welke kleur heeft een Nederlands shirt, als Nederland in het buitenland voetbalt? Oranje.
5. Kent u een ander woord voor voetbalfan? Supporter.
6. Hoe heten de rijen stoelen waarop de voetbalsupporters zitten? De tribune.
7. Wat betekent EK? Europese kampioenschappen.
8. Hoe wordt een competitie genoemd waarin elftallen uit de hele wereld mee kunnen doen? WK.
9. Hoe heet het gebouw om het voetbalveld heen? Een voetbalstadion.
10. Welk instrument 'bespeelt' een scheidsrechter? Een (voetbal)fluitje, scheidsrechtersfluit.
11. Wat is een ‘muurtje’? Een rij voetballers naast elkaar als er een vrije trap genomen wordt.
12. Kunt u een voetbalclub noemen met een F? Feijenoord.

Verlenging: van de voetbalquiz

Als het gelijk spel geworden is, bij een voetbalwedstrijd, dan is een verlenging noodzakelijk. Als u met ouderen met dementie een quiz doet, is het handig om een paar vragen achter de hand te hebben. Want u weet nooit precies hoe snel u door de vragen heen bent of hoeveel er tussendoor geanimeerd wordt gesproken over de eigen ervaringen van vroeger.

1. Hoe heet een bal die met het hoofd wordt gespeeld? Een kopbal.
2. Wat is een hakje? Een bal die met de hak van de voet wordt genomen.
3. Mogen voetballers elkaar ‘tackelen’? Nee, tackelen is een overtreding van de voetbalregels.
4. Wat zit er onder de voetbalschoenen van de voetballers? Noppen.
5. Kunt u een voetbalclub noemen met een A? Ajax.
6. Waarom ruilen voetbal-tegenstanders soms sportshirts na een wedstrijd? Uit vriendschap.

Een prijs uitreiken na een quiz?

Hoewel een quiz geen echte wedstrijd mag zijn en al helemaal geen geheugentest, wordt er toch wel eens een prijsje uitgereikt na een activiteit met ouderen met dementie. Dat mag best. Dat kan ook best, als het maar duidelijk is dat het maar een spel is... Misschien wist er iemand heel veel antwoorden... Misschien heeft u de deelnemers in twee groepen verdeeld... Misschien krijgt iedereen wel een prijsje, voor zijn deelname... Iets lekkers? Een aardigheidje in elk geval. Per slot: voetballers worden ook beloond: met een salaris voor hun inzet. Met een voetbalbeker, als ze kampioen geworden zijn. Ook ouderen met dementie hebben gevoel voor humor!

Lees verder

• Herinneringen ophalen / reminisceren bij dementie: Thema's
• Quizvragen over bier voor demente man: prikkel het geheugen
• Koffiequiz prikkelt geheugen en zintuigen van dementerenden
• Werk met dementerenden in gezondheidszorg: maatwerk! Waarom?