Is onverklaarbare jeuk genetisch?
Hoe ontstaat jeuk, en welk lichaamsmechanisme zit erachter? Wat kan de reden zijn voor onverklaarbare jeuk of zenuwpijn? Over jeuk weten we helaas nog lang niet alles. Wel blijken bepaalde zenuwaandoeningen voor onverklaarbare jeuk en pijn te kunnen zorgen. Wetenschappers van Maastricht UMC+ hebben het raadsel weer wat verder ontrafeld. Hier hun ontdekkingen.
Talloze mensen kennen het probleem: een plotseling opkomende jeuk, waar geen verklaring voor te vinden is. Uit onderzoek van onder andere het Maastrichtse UMC+ komt een aanwijzing voort dat zowel onbegrijpelijke jeuk als onbegrepen zenuwpijn, een genetische bron kan hebben.
Natriumkanalen en hun rol bij jeuk
Wie jeuk of onverklaarbare pijn heeft, wil er vooral vanaf. Heel begrijpelijk. Maar om bij een oplossing te komen, is het ook nodig de oorzaken beter te kennen. Voor onbegrepen jeuk en zenuwpijn kan de oorzaak liggen bij een zenuwaandoening. Maar waarom die zenuwaandoening voorkomt en last veroorzaakt, is nog een raadsel. De onderzoekers van Maastricht UMC+ en hun collega's brengen de oplossing weer een stap dichterbij. Zij hebben via twee onderzoeken aangetoond dat erfelijke afwijkingen de oorzaak kunnen vormen voor plotselinge jeuk of zenuwpijn. Het zijn met name de neurologen Karin Faber en Ingemar Merkies van Maastricht UMC+ die onderzoek doen naar zogenaamde natriumkanalen. Zij stelden genetische afwijkingen vast bij patiënten die van bepaalde zenuwaandoeningen te lijden hebben.
Jeuk en behandeling
Bij ernstige onverklaarbare jeuk of pijn is de huisarts het eerste aanspreekpunt. Dan volgt eventueel verwijzing naar een specialist, zoals de neuroloog. Deze kan medicijnen voorschrijven en eventuele verdere behandeling opstarten. Een minder bekend maar zeker waardevol middel bij onverklaarbare jeuk of pijn, zeker als medicijnen niet toereikend blijken, is de zogenaamde mindfulnesstraining. Tijdens deze training leert men om beter in het 'nu' te blijven, en met meer acceptatie te kijken naar het ongemak dat het lichaam en de geest bezighoudt. Mindfulnesstraining wordt onder andere aangeboden door psychologen en/of geestelijke verzorgers in instellingen. Ook zijn er diverse zelfstandige aanbieders. In dat laatste geval, is het belangrijk om een aanbieder te kiezen die gecertificeerd is door een erkende instelling.
Beschadiging van zenuwvezels leidt tot andere beleving van pijn
Het blijkt dat jeuk en pijn sterk met elkaar verbonden zijn, ook binnen kenmerkende patronen die bij een aandoening of ziekte horen. Een van dergelijke ziektes is zogenaamde dunnevezelneuropathie, ook een ziekte waarop de onderzoekers gefocust hebben. In geval van deze ziekte is sprake van beschadiging van de zenuwvezels die zich vlak onder de huid bevinden. Door die beschadiging is de beleving van temperatuur of pijnprikkels anders dan gebruikelijk. Helaas kan dit tot pijn leiden die zo sterk is dat mensen zich voelen alsof ze over glasscherven lopen, of met een priem tot op het bot worden geprikt. De beschadiging die tot deze narigheid leidt, blijkt zich te bevinden op het niveau van de zogeheten natriumkanalen in de zenuwcellen.
Een slecht functionerend natriumkanaal: jeuk of pijn
In elke zenuwcel zitten duizenden natriumkanalen. Dit zijn kanalen die natriumdeeltjes doorlaten, of juist tegenhouden. Het kanaal kan open zijn of dicht. Is het nu zo dat in meerdere zenuwcellen kanalen open staan, dan ontstaat een signaal dat we ervaren als een lichamelijke sensatie. Denk aan kou, warmte of jeuk. Het bleek uit het bewuste onderzoek dat patiënten met dunnevezelneuropathie een genetische afwijking hebben, waardoor het natriumkanaal niet meer optimaal werkt. Dan worden onregelmatige signalen afgegeven die de normale ervaring verstoren. Dit kan leiden tot ernstige pijn, maar ook tot het tegengestelde: gevoelloosheid.
Onbegrijpelijke jeuk: erfelijke factoren
De onderzoekers kwamen tot een andere ontdekking tijdens een tweede onderzoek, deze keer gericht op onverklaarbare jeuk. Namelijk dat een andere erfelijke afwijking aan het natriumkanaal tot onbegrijpelijke ofwel ongecontroleerde jeuk leidt. Er was sprake van deze genetische 'weeffout' bij meerdere patiënten uit één familie, die allemaal lijden aan onverklaarbare aanvallen van jeuk. Dit is mogelijk nog maar het begin van het ontdekken van de rol die genetische afwijkingen spelen bij onverklaarbare jeuk. Het kan immers zo zijn dat ook andere aandoeningen waarbij onbegrijpelijke jeuk een symptoom is, tot de genen terug te voeren zijn.
Het onderzoeksresultaat vertalen naar medicijnen
Helaas leidt onderzoek niet meteen tot het ontwikkelen van bijbehorende medicijnen en behandelingen. De nieuwe informatie moet neurologen wel kunnen helpen in hun zoektocht naar een behandeling die het beste helpt. Specifiek moet het dan gaan om de natriumkanalen, die immers zo'n duidelijke rol blijken te spelen bij een aantal zenuwaandoeningen. Onderzoeker Faber: “Doordat we dat steeds beter begrijpen, kunnen we de aandoeningen in de toekomst mogelijk ook gaan bestrijden met medicatie die specifiek op de natriumkanalen is gericht.”