Neurofeedback bij kinderen met ADHD

Neurofeedback is een relatief nieuwe behandelmethode voor kinderen met ADHD. Kinderen met ADHD blijken soms een afwijkende hersenactiviteit te laten zien op een EEG. Bij neurofeedback wordt er naar gestreefd deze hersenactiviteit te normaliseren, zodat de ADHD klachten afnemen.

Hersengolven

Onze hersenen bestaan uit een aantal verschillende gebieden, welke met elkaar communiceren door als het ware kleine stroompjes elektriciteit naar elkaar te sturen. Deze elektrische signalen worden vaak hersengolven genoemd. Zonder deze hersengolven is er geen hersenactiviteit en is er sprake van hersendood. De hersenactiviteit kan in kaart gebracht worden met behulp van een EEG, een elektro-encefalogram.

Hersengolven zijn niet allemaal hetzelfde, er zijn meerdere soorten hersengolven. Deze soorten worden vaak van elkaar onderscheiden op basis van het aantal trillingen per seconde, ook wel bekend als de frequentie van de hersengolven, uitgedrukt in Hertz (Hz). Naar zes van deze hersengolven is het meeste onderzoek gedaan.

Hersengolf	Frequentiebereik (Hz)	Eigenschap
Deltagolf	0-4	Diepe slaap
Thetagolf	4-8	(dag)dromen, fase rondom ontwaken en in slaap vallen
Alfagolf	8-12	Ontspannen maar alerte toestand
SMR golf	12-16	Fysieke rust
Beta golf	16-30	Geconcentreerde toestand
Gamma golf	30-80	Sterke mentale activiteit, zoals diep nadenken en stress situaties

Op basis van bovenstaande tabel zul je verwachten dat het maken van huiswerk geassocieerd is met vele beta golven. En dat het slapen geassocieerd is met vele deltagolven. Bij "normale" kinderen is dit inderdaad het geval. Kinderen met ADHD blijken bij bestudering van het EEG regelmatig afwijkingen te laten zien, waaronder:

Minder SMR golven, mogelijk samenhangend met de bewegingsonrust en hyperactiviteit
Minder beta golven, mogelijk samenhangend met een verminderd vermogen tot concentreren
Meer theta golven, mogelijk samenhangend met vaker dagdromen

Neurofeedback

Het was de onderzoeker Hans Berger die aan het begin van de vorige eeuw ontdekte dat hersengolven te maken hebben met verschillende eigenschappen, zoals in bovenstaande tabel beschreven is. Dit vormde de basis voor vele onderzoeken naar hersengolven die sindsdien gedaan zijn. De wetenschapper Sterman experimenteerde met het manipuleren van hersengolven. Hij had ontdekt dat katten die meer SMR golven lieten zien op EEG, minder epileptische aanvallen hadden dan soortgenoten met minder SMR golven. Hij besloot daarom de katten steeds wat melk te geven wanneer hij deze hersengolven op het EEG zag. Deze beloning werkte, de aanwezigheid van SMR golven werd inderdaad vergroot! Ook bij mensen bleken deze effecten te creëren. Sterman vormde de inspiratiebron van onder andere Lubar, een van zijn leerlingen. Deze zag dat mensen rustiger konden worden wanneer zij een EEG-training volgden. Zou dit ook effect hebben bij drukke kinderen?

Neurofeedback bij kinderen met ADHD

De eerste onderzoeken naar de effecten van neurofeedback bij kinderen met ADHD waren helaas nogal teleurstellend. De onderzoeken waren echter vaak van matige kwaliteit. Zo waren er meestal weinig deelnemers aan de onderzoeken en waren de groepen die met elkaar vergeleken werden niet representatief. Twee meer recente en kwalitatief betere onderzoeken naar de effectiviteit van neurofeedback bij ADHD zijn positiever. Er wordt zelfs gesteld dat neurofeedback even goed werkt als behandeling met psychostimulantia zoals Ritalin en Concerta. Voor zover nu bekend heeft neurofeedback geen bijwerkingen. Mogelijk vormt neurofeedback een goed alternatief voor behandeling van ADHD met medicijnen. Meer onderzoek moet hier meer duidelijkheid over geven.

Neurofeedback in de praktijk

Voordat men de hersengolven wil manipuleren, is het noodzakelijk om te weten of de hersengolven wel afwijkend zijn van het normale. Wanneer de hersengolven immers vergelijkbaar zijn als bij een kind zonder ADHD, is zeer waarschijnlijk geen afname van klachten te verwachten met neurofeedback. Wanneer de hersenactiviteit wel afwijkt, kan men via neurofeedback proberen te hersenactiviteit te normaliseren. Hiervoor moet het kind vaak naar een speciaal behandelcentrum komen, waar men 'live' een EEG maakt. Wanneer op het EEG de gewenste hersenactiviteit te zien is, wordt het kind beloond met een muziekje of een kort filmpje. Uit gedragsonderzoeken is namelijk gebleken dat gedrag vaker plaatsvindt wanneer het beloond wordt. Het uitgangspunt van neurofeedback is dat dit met hersenactiviteit net zo werkt. Een gemiddelde neurofeedback behandeling duurt ongeveer 45 minuten. Tijdens het behandelproces leert het kind hoe het voelt wanneer zich bepaalde hersenactiviteit voordoet en hoe het dit zelf op kan roepen.