Keelpijn: komt het door een virus of door streptokokken?

Keelpijn. Het treft bijna iedereen, en sommige pechvogels zelfs meermalen per jaar. Hoe verloopt het infectieproces bij keelpijn eigenlijk? Welke symptomen passen bij keelpijn door een virus, en welke bij keelpijn door een streptokokkenbacterie? En wat helpt of juist niet? Lees verder voor feiten, cijfers, onderzoek en deskundig advies van A. Vogel, de Harvard Universiteit en de Mayo Kliniek. Van onschuldige dropjes sabbelen tot het paardenmiddel antibiotica, er is een heel scala aan verhoopte remedies voor keelpijn. Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat de grote meerderheid van mensen die met keelpijn veroorzaakt door een infectie bij de huisarts komen, met een recept voor antibiotica naar huis mogen. Het probleem is niet alleen dat antibiotica weliswaar de ene kwaal kunnen verhelpen maar de weerstand zodanig aantasten dat een andere kwaal eerder op de loer ligt. Nee, erger is dat keelpijn veelal wordt veroorzaakt door een virus. Omdat antibiotica zich richten op infectie door een bacterie, helpen ze vaak niet. Conclusie: antibiotica zou maar in zo'n een op de tien gevallen moeten worden voorgeschreven bij keelpijn. In realiteit is dat volgens onderzoekers van de Harvard Universiteit echter bij zes op de tien mensen het geval...

"Je stopt iets in je lijf dat je niet nodig hebt"

Nu is dit onderzoeksresultaat niet per se helemaal representatief voor de Nederlandse situatie. Het zijn namelijk niet altijd de artsen die spontaan met antibiotica aan komen. Vaak zijn het de mensen zelf die vinden dat de arts tegen hun keelpijn maar eens iets stevigs in moet zetten. En een blik op Amerikaanse magazines of in de schappen van Amerikaanse supermarkten leert al snel, dat medicijnen daar soms nog gemakkelijker worden genomen dan snoepjes. Dan nog tiert het antibioticagebruik in ons land ook welig. Volgens Harvard-onderzoeker Jeffrey Linder moeten we toch echt voorzichtiger worden met ons antibioticagebruik. "Als je een antibioticum gebruikt bij een virusinfectie, stop je iets in je lijf dat je helemaal niet nodig hebt," zegt hij fijntjes. Alleen als keelpijn wordt veroorzaakt door een streptokokken-bacterie, is behandeling met antibiotica effectief. En dat is dus maar in 10% van de gevallen zo. Komt de keelpijn door een bronchitis, dan is de oorzaak meestal een virus.

Wat helpt wel?

Zelfs als de keelpijn wordt veroorzaakt door bronchitis, is 'oma's recept' nog het meest effectief volgens doktoren. Rust nemen, drinken, op een snoepje sabbelen en eventueel een onschuldige pijnstiller nemen is het devies. De gerenommeerde Mayo Clinic raadt ook aan om met zout water te gorgelen (water met opgelost keukenzout). Ook een oplossing van warm water met citroensap en honing kan helpen. Overigens is het ook bij keelpijn door een streptokokkenbacterie niet altijd nodig om een antibioticum te nemen, behalve als de weerstand erg laag is. Raadpleeg echter wel een dokter.

Zuigtabletten en snoepjes: wat is de beste keuze?

Het zuigen op een snoepje en daardoor frequent slikken helpt bij keelpijn. De vuistregel is dat een dropje of zuurtje geen bijwerkingen heeft (behalve dat het slecht is voor het gebit, dus poets goed en neem het niet na het poetsen en net voor het slapengaan) maar ook geen extra werkstoffen bevat. Zuigtabletten voor de keel bevatten vaak wel extra (medicinale) werkstoffen, maar dat betekent wel dat bijwerkingen mogelijk zijn. Is een zuigtablet of snoepje suikervrij, dan kan het bij overmatig gebruik mogelijk laxeren.

Man en paard

Er is ook een tablet of pastille die de combinatie biedt van acute verlichting, werkstoffen én/of mogelijke weerstandsverbeteraars. Daarbij echter is enige voorzichtigheid geboden in die zin dat er vaak een maximum dosering is en doktersadvies raadzaam is wanneer u zwanger bent of borstvoeding geeft. Een combinatiemiddel voor (verhoopte) preventie of genezing én verlichting is bijvoorbeeld Strepsils Orange. Deze zuigtablet werkt niet alleen als 'smeermiddel' voor de keel maar bevat naast bacteriedodende bestanddelen ook een dosis vitamine C. Volgens deskundigen van de Mayo Kliniek kan vitamine C helpen om de duur van symptomen van kou en verkoudheid te verkorten, maar dan moet iemand wel aan het slikken gaan voordat de kou zich heeft kunnen ontwikkelen. Van A. Vogel is er dan weer een keeltablet met Echinea en de nieuwe zoetstof Stevia ofwel honingkruid, dus gewonnen uit planten. Over Echinea zegt de ene studie dat het plantje symptomen van kou en verkoudheid significant vermindert, en de andere studie is minder positief. Echter, bij een gezond immuunsysteem én bij het vermijden van eventuele ongelukkige combinaties met medicijnen, kan Echinea volgens de Mayo Kliniek geen kwaad.

Hoe ontwikkelt zich de ziekte bij keelpijn door een virusinfectie?

A. Vogel vertelt hoe het ziekteverloop is bij keelpijn door een virusinfectie. Eerst is er het moment waarop we de infectie oplopen, dat noemen we dag 1. Enkele dagen later, op dag 3 geteld vanaf het moment van infectie, volgt keelpijn. Vanaf dag 5 bereiken eventuele grieperigheid en neusverkoudheid en/of bijholte-ontsteking hun hoogtepunt. Rond dag 8 kunnen we komen te kampen met een vastzittende hoest. Al rond dag 9 van de infectie, ontwikkelt zich hieruit mogelijk een droge kriebelhoest.

Verschil keelpijn door streptokokkenbacterie of virus

Bij keelpijn kunnen diverse symptomen horen, zoals pijn bij het slikken, gezwollen lymfeklieren in de hals en koorts. Bij tamelijk hoge koorts, boven de 38 graden, is de oorzaak waarschijnlijk een streptokokkenbacterie. Bij lagere koorts is dit minder waarschijnlijk. Dit geldt ook bij het voorkomen van verkoudheidssymptomen. Is de oorzaak een streptokokkenbacterie, dan ontwikkelt zich mogelijk ook huiduitslag.