Achillespeesruptuur - Symptomen en behandeling

De achillespees ruptuur is een aandoening waarbij er een (gedeeltelijk of volledige) gescheurde achillespees is ontstaan. De achillespees verbindt de kuitspieren met de hiel, waardoor de zool van de voet dichterbij de achterkant van de benen kan worden gebracht (zoals bijvoorbeeld bij op de tenen staan). De aandoening komt met name bij sportieve mannen en vrouwen voor, rond het 30-40e levensjaar. In dit artikel worden de geschiedenis van de achillespees en de klachten, diagnostiek en behandeling van een ruptuur besproken.

Inhoudsopgave

• Geschiedenis en anatomie
• Klachten en verhoogd risico
• Diagnostiek
• Conservatie behandeling
• Chirurgische behandeling

Geschiedenis en anatomie

De achillespees (Lat: ‘tendo calcaneus’) vormt de verbinding tussen de kuitspieren (bestaande uit de musculus gastrocnemius en de musculus soleus) en de hiel (Lat: ‘calcaneus’). Hij is ongeveer 15 cm in lengte, begint halverwege het onderbeen en wordt steeds smaller naarmate de hiel dichterbij komt. De pees werd voor het eerst beschreven door de Vlaams/ Nederlandse patholoog anatoom Philip Verheyen in 1693.

De naam ontleent zich van een mythe over een held genaamd Achilles, uit de Griekse mythologie. Hij werd volgens deze mythe onschendbaar door onder te worden gedompeld in de rivier de Styx, tijdens deze gebeurtenis hield zijn moeder hem bij zijn achilleshiel vast. Uiteindelijk werd hij tijdens een oorlog door een pijl op deze enige kwetsbare plek geraakt.

Klachten en verhoogd risico

Een scheur in de achillespees ontstaat het vaakst bij een plotselinge, heftige belasting van deze pees. Dit is bijvoorbeeld bij het plotseling opstaan vanaf een zittende houding of het plotseling springen tijdens een sport. Op dat moment is deze kracht groter dan de sterkte van de pees. Klachten op het moment van ontstaan worden vaak beschreven alsof iemand een mes in de hak steekt, of dat er een schop van achter wordt gegeven. Hierna lukt lopen vrijwel niet meer en is er geen kracht meer aanwezig om op te tenen te staan.

Risicofactoren op ontstaan zijn:

• Mannen hebben een 4 tot 7 maal verhoogde kans op ontstaan ten opzichte van vrouwen. Onduidelijk is of dit door een andere vorm van sportbeoefening of een primair geslachtsafhankelijke oorzaak komt.
• Bepaalde aandoeningen waarbij er sprake is van verminderde sterkte van bindweefsel verhogen de kans van ontstaan.
• Gebruik bepaalde antibiotica (met name fluoroquinolonen zoals ciprofloxacine)
• Een doorgemaakte achillespees ruptuur geeft een verhoogde kans op een recidief

Diagnostiek

Het belangrijkste zijn het lichamelijk onderzoek en het verhaal van ontstaan, meestal kan op basis hiervan de diagnose worden gesteld. Er is sprake van een onvermogen om op de tenen van het aangedane been te staan. Vaak is er een 'delle' voelbaar (indeuking ter plekke van de onderbreking van de pees). Bij de zogenaamde Thompson test wordt middels het knijpen in de kuitspier deze kunstmatig verkort. Bij een normaal functionerende achillespees resulteert dit in een beweging van de zool richting de achterkant van het onderbeen. Bij een onderbreking van de achillespees reageert de zool niet. De achillespees kan ook partieel zijn gescheurd. Hierbij is vaak nog enige functie mogelijk.

Een tweede vorm van diagnostiek is de beeldvorming. Middels een echo of een MRI kan een beeld worden gevormd van het beloop van de spier en de pees. Hierop kan een onderbreking zichtbaar worden gemaakt. Dit is met name van meerwaarde bij een incomplete ruptuur.

Conservatie behandeling

Deze wordt met name uitgevoerd bij een partieel gescheurde achillespees of bij patiënten waarbij een operatie een minder aantrekkelijke optie vormt, zoals bijvoorbeeld hogere leeftijd of comorbiditeit. Er wordt gips geplaatst voor een duur van 6 tot 8 weken waarbij de voet naar beneden wijst (spitsstand), dit om de peesdelen zo dicht mogelijk bij elkaar te brengen. Het duurt ongeveer 10-12 weken voor normale activiteiten kunnen worden ondernomen, begeleiding kan plaatsvinden door een fysiotherapeut. Een complicatie kan zijn dat de pees zich in een verlengde positie hersteld, hierdoor heeft hij geen functie meer.

Chirurgische behandeling

Deze ingreep geeft een sterk verminderde kans op een nieuwe scheur (ongeveer 3% versus 12% bij een conservatieve behandeling). De peesuiteinden worden middels hechtingen aan elkaar verbonden, het vormt een relatief kleine ingreep. De methode van herstel en het verdere beleid verschilt sterk per chirurg, over het algemeen wordt gips gedurende 6 weken in spitsstand gegeven. Na twee tot drie maanden is het been normaal belastbaar. Het is belangrijk om het stretchen van de pees te vermijden tijdens de herstel periode.