Pijnlijk rood been - Oorzaken, diagnostiek en behandeling

Een pijnlijk, rood been is een aandoening die verschillende oorzaken kan hebben. De meest voorkomende zijn een trombosebeen, een ontsteking van de huid (erysipelas) en gewrichtsontsteking (artritis). Op basis van de klachten, de leeftijd, de medische achtergrond en risicofactoren is met gerichte diagnostiek vaak een oorzaak te vinden. In dit artikel worden de meest voorkomende oorzaken, de bijpassende diagnostiek en hun behandeling beschreven.

Inhoudsopgave

• Anatomie
• Trombosebeen
• Erysipelas
• Artritis

Anatomie

Het menselijk been wordt onderverdeeld in het bovenbeen, de knie, het onderbeen, de enkel en de voet. Het heeft een aantal gewrichten (scharnierpunten), bestaande uit de heup, de knie, het bovenste en onderste spronggewricht en de gewrichten van de voet. Het wordt van zuurstofrijk bloed voorzien door arteriën, dat na verbruik zuurstofarm wordt teruggevoerd door de venen. De voetzool en kuitspieren functioneren tijdens het lopen als een mechanische pomp om het zuurstofarme bloed tegen de zwaartekracht in omhoog te pompen. De veneuze vaten bevatten klepjes die het tegen de zwaartekracht instromen voorkomen.

Trombosebeen

Oorzaak en klachten

Bij een trombosebeen is er door langdurige stilstand van het bloed een bloedprop ontstaan. Deze groeit meestal in de loop van de tijd, met als gevolg het afsluiten van het veneuze vat. De normale functie van de stolling is om te voorkomen dat het bloed uit de vaten stroomt na een wond. Echter bij een trombosebeen is deze functie ontregelt en heeft zich een stolsel gevormd in het vat zelf. De klachten van een trombosebeen bestaan uit een pijnlijk, warm, rood en/of gezwollen been.

Risicofactoren

Er zijn een aantal risicofactoren die de kans op het ontstaan van een trombosebeen verhogen, deze bestaan onder meer uit:

• Een botbreuk of een operatie aan het been
• Een recente operatie op welk gebied dan ook
• Een recente zwangerschap of een kraamperiode
• Langdurige immobilisatie van het been (bijvoorbeeld een auto of vliegreis langer dan 6 uur of gips)
• Bepaalde soorten orale anticonceptie (‘de pil’)
• Ernstige ziektes die de stolling beïnvloeden zoals kanker
• Overgewicht
• Stollingsstoornissen (bijvoorbeeld factor V Leiden)
• Naarmate de leeftijd vordert verhoogt de kans op het ontstaan

Diagnostiek

Een van de meest voorkomende vormen van diagnostiek is het verrichten van een echo van het veneuze vaatsysteem van het been. Hiermee kan een stolsel vaak goed in kaart worden gebracht. Een andere vorm van diagnostiek is een zogenaamd d-dimeer. Deze waarde wordt in het bloed bepaald en is met name van toepassing bij een relatief lage verdenking op een trombosebeen.

Preventie

Preventie vormt een belangrijk onderdeel bij een trombosebeen. Het is verstandig tijdens langdurige stilzitten het been toch zo frequent mogelijk te gebruiken, bijvoorbeeld door tijdens een pauze een stukje te lopen. Tevens helpt het om voldoende te drinken. Bij immobilisatie door gips kan een milde vorm van bloedverdunning worden voorgeschreven, bijvoorbeeld fraxiparine.

Behandeling

De standaard behandeling van een trombosebeen bestaan uit zogenaamde anticoagulantia (‘bloedverdunnende middelen’), het voor zover mogelijk voorkomen van oorzaken (bijvoorbeeld het stoppen met orale anticonceptie) en het voorschrijven van een elastische kous om de zwelling te behandelen. Frequent duur het zeker enkele maanden voordat het stolsel is opgelost. De anticoagulantia bestaan uit subcutane injecties met een vorm van heparine. Tegelijkertijd wordt gestart met tabletten (bijvoorbeeld Sintrom of Marcoumar). De injecties werken zeer snel, de tabletten hebben dagen nodig op te laden. Zodra het bloed voldoende ontstolt is kunnen de injecties worden gestaakt. De behandelingsduur is meestal tussen de drie en de zes maanden.

Complicatie

Een van de complicaties van een trombosebeen is het vormen van een stolsel dat in de longcirculatie vast komt te zitten. Het deel van het stolsel raakt dan los in het beenvat, vervolgt dan zijn weg naar de bovenste holle ader en de rechterboezem en raakt vervolgens verstopt in de arteriële longcirculatie. Dit kan kortademigheid en pijn op de borst veroorzaken en is absoluut een reden voor urgent contact met een arts.

Erysipelas

Oorzaak en klachten

Erysipelas (andere termen: belroos of wondroos) is een acute, bacteriële infectie van de huid die zich via de lymfebanen verder verspreidt. Er ontstaan klachten van een warm, rood en pijnlijk been. Daarnaast heeft men last van algehele malaise en koorts. Het kenmerkt zich door een zogenaamd lymfangitis beeld, het vormen van streepvormige roodheid in de richting van de lymfebanen. Er is sprake van een zogenaamde porte d’entree, de plek waar de bacterie het lichaam is binnengedrongen. Vaak is dit een wondje. Mensen met diabetes mellitus, hogere leeftijd en vocht in de benen (oedeem) hebben een verhoogd risico op een gecompliceerd beloop.

Diagnostiek

In het algemeen volstaat de klinische blik van de arts voldoende om de diagnose te stellen. Bloedonderzoek waaronder ontstekingswaarden kunnen een beeld geven van het beloop van de ziekte. Bloedkweken kunnen van meerwaarde zijn indien een atypische verwekker wordt verwacht.

Behandeling

De standaardbehandeling het geven van antibiotica, meestal flucloxacilline. Frequent wordt deze in het ziekenhuis via het infuus gegeven, er bestaan echter ook tabletten. Een kuur duurt meestal 7 tot 10 dagen. Het kan twee weken duren voordat de huid weer normaal wordt. Toename van de roodheid of steeds zieker worden tijdens de antibiotica kuur zijn geen goed teken. Het is dan belangrijk om contact met een arts te zoeken.

Artritis

Artritis (gewrichtsontsteking) kan een oorzaak zijn van een rood, gezwollen en pijnlijk been. De oorzaken zijn divers en bestaan ondermeer uit een auto-immuunstoornis waardoor er antilichamen worden gevormd tegen het eigen weefsel, het geïnfecteerd raken van een (kunst) gewricht en artrose. De behandeling is even divers als het aantal oorzaken. Pijnstilling met name middels paracetamol en NSAID’s kunnen de symptomen verlichten. Bij een ontsteking van één gewricht (mono-artritis) is een infectieuze oorzaak (bijvoorbeeld met een bacterie) waarschijnlijk, terwijl meerdere gewrichten kunnen wijzen op een andere oorzaak.
Samenvattend zijn er dus een aantal verschillende oorzaken die een pijnlijk en rood been kunnen veroorzaken. In het algemeen is het verstandig tijdig een arts te raadplegen bij deze aandoening, onder andere omdat met adequaat behandelen van een bepaalde oorzaak (bijvoorbeeld antibiotica bij wondroos) verdere problemen en kunnen worden voorkomen.