Geheugenverlies en dementie op oudere leeftijd

Iedereen vergeet wel eens iets of komt wel eens niet zo snel op een naam. Bij het ouder worden kan dan de gedachte aan dementie naar boven komen. Maar ook bij regelmatig iets vergeten hoeft er nog lang geen sprake te zijn van dementie en is de kans dat het bij vergeetachtigheid blijft zeer groot. Hoewel vergeetachtigheid niet specifiek bij ouderen hoort zijn het wel de ouderen die er het meest mee te maken krijgen. Ook dementie is aan een hogere leeftijd gebonden.

Geheugenverlies op oudere leeftijd

Vergeten is het proces waarbij dingen die ooit in het geheugen opgeslagen waren langzaamaan verdwijnen. Naarmate het opslagmoment verder weg ligt wordt dikwijls steeds meer vergeten. Geheugenverlies is een normaal verschijnsel bij het ouder worden. Het verlies kan ernstige vormen aannemen bij ziektes als het syndroom van Korsakov en de ziekte van Alzheimer. Ook kan hersenletsel oorzaak zijn van geheugenverlies dat dan tijdelijk of blijvend kan zijn. Een andere oorzaak kan extreem gebruik van alcohol zijn.

Aspecten van geheugen

Het menselijk geheugen omvat drie aspecten namelijk opslag, vasthouden of bewaren en terugzoeken.

Opslag

Door de informatie lang genoeg te herhalen wordt die vanzelf in het geheugen opgeslagen. Aanvankelijk gebeurt dat in het kortetermijngeheugen maar na voldoende herhaling wordt de informatie in het langetermijngeheugen opgeslagen. Tot het opslaan in het kortetermijngeheugen hoort bijvoorbeeld het onthouden van een boodschappenlijstje. Die vorm van geheugen heeft een kleine capaciteit in tegenstelling tot het langetermijngeheugen. Een voorbeeld van opslaan in het langetermijngeheugen is het van buiten leren van een gedicht. Opslaan geldt niet alleen voor teksten maar ook voor beelden, geluiden, geuren, gevoelens en kleuren. Sommigen van die zaken slaan we slechts voor korte tijd op maar anderen kunnen we zeer lang onthouden.

Vasthouden of bewaren

Informatie die in het langetermijngeheugen is opgeslagen kan zeer lang bewaard blijven. Met het ouder worden kan de informatie soms wel moeilijkere bereikt worden. Ook kan oude informatie overschreven worden door nieuwe.

Terugzoeken

Bij het terugvinden gaat het er om dat de aanwezige kennis wordt geactualiseerd. Het terugvinden kan ook met een bepaald aspect te maken hebben zoals bijvoorbeeld wel een foto van iemand herkennen maar niet meer de naam van die persoon. Overigens is het geheugen lang niet altijd betrouwbaar en kan iemand zich iets menen te herinneren dat nooit heeft plaatsgevonden.

Dementie

Dementie zijn stoornissen in de verstandelijke vermogens van onder andere het geheugen en worden veroorzaakt door afwijkingen in de hersenen. Tegenwoordig wordt het woord dementie meestal uitgesproken met de klemtoon op de laatste lettergreep zoals ook epilepsie. Maar het woord epilepsie komt uit het Grieks en dementie is afgeleid van het Latijnse deméntia met de klemtoon op de tweede lettergreep. De juiste uitspraak van het woord dementie is daarom eigenlijk ook met de klemtoon op de tweede lettergreep.

Meer vrouwen dan mannen

Naast het geheugen worden bij dementie ook aangetast: het oriëntatievermogen, het probleemoplossend denken en het plannen. Omdat dementie zich vooral op latere leeftijd openbaart en er in de westerse landen steeds meer ouderen komen neemt ook het aantal gevallen van dementie toe. Met name is dat het geval bij vrouwen omdat er meer vrouwen zijn op hoge leeftijd dan mannen. Uit onderzoek in de Verenigde Staten is ook gebleken dat hoog opgeleide mannen en vrouwen later met dementie te maken kunnen krijgen omdat de hersenen actiever blijven waardoor het afsterven van de hersencellen wordt afgeremd.

Kinderen niet meer herkennen

De meest voorkomende vorm van dementie is de ziekte van Alzheimer waarbij het kortetermijngeheugen minder goed functioneert, terwijl het langetermijngeheugen nog volledig intact is. Herinneringen aan vroeger blijven dus bestaan maar gebeurtenissen van nu worden niet meer opgeslagen. Iemand van tachtig jaar die lijdt aan dementie kan denken dat hij zestien jaar is. Veelvoorkomend is ook dat door het gebrek aan geheugen de eigen kinderen niet meer herkend worden.