Autisme versus (verschillende soorten) depressies

Wordt autisme soms voor een depressie aangezien? Dat is de vraag die je jezelf kunt stellen, wanneer je de titel van dit artikel ziet. Als het gaat om andere aandoeningen, zoals borderline en OCS, wordt deze diagnose vaak abusievelijk gesteld als het om autisme gaat. Wanneer we het hebben over een depressie, is deze meestal wel degelijk aanwezig, maar wordt niet altijd gezien dat de patiënt daarnaast ook autisme heeft. Soms vloeien de depressieve gevoelens zelfs daaruit voort; wanneer het door autisme bijvoorbeeld moeilijk is om werk te vinden, of een relatie aan te gaan, kun je daar immers best somber door worden. Hoewel hier dus meer sprake is van comorbiditeit dan diagnoseverwarring, blijft het heel belangrijk het autisme te onderkennen, juist omdat je als arts, daar de gegeven hulp op kan/moet afstemmen.

Wat is een depressie?

Een depressie kenmerkt zich door een sombere stemming, die langer dan twee weken aanhoudt. Het is niet zomaar even een dipdagje omdat het regent, maar een doorlopend gevoel van somberheid. Mensen die dit hebben, hebben nergens meer plezier in en vinden het vaak lastig hun bed uit te komen.
Soms lijkt het gevoel van somberheid niet op de voorgrond te treden, maar voelt de patiënt zich erg angstig, of hij voelt juist helemaal niets meer. Zijn gevoelens zijn afgevlakt. Hij voelt geen verdriet, maar ook geen blijdschap. Het lijkt soms net of hij vanaf een afstand naar zichzelf kijkt. Hij kan ook bang worden om de straat op te gaan. Een een klein percentage van de mensen met een depressie krijgt daarbij ook last van psychoses.

Post Partum Depressie

Sommige moeders voelen zich na de geboorte van hun baby moe en lusteloos. Waar iedereen van hen verwacht dat ze blij zijn na een heuglijke gebeurtenis (de geboorte van hun kindje), voelen ze zich juist somber. Of ze voelen helemaal niets meer. Ze ervaren geen liefde voor hun baby of vragen zich af 'of dit nu alles is'. Soms denken ze zelfs dat ze maar beter helemaal geen moeder hadden kunnen worden. De baby interesseert hen niet; ze willen alleen maar slapen, of doen juist geen oog dicht. Soms hebben ze ook last van angst en paniekaanvallen. Ze piekeren veel.

Een Post Partum Depressie kan erg heftig en verwarrend zijn voor de moeder in kwestie. Soms kan ze in een isolement terecht komen, omdat de omgeving van haar verwacht dat ze blij is met de geboorte van haar kindje en ze voor haar gevoel deze gedachten niet mag hebben. Ze zal er misschien niet snel over praten en juist dat is belangrijk omdat een onbehandelde Post Partum Depressie kan uitmonden in een Post Partum Psychose en dan ben je veel verder van huis.

Is iemand met autisme vatbaarder voor depressies?

Veel mensen met autisme krijgen ooit in hun leven een depressie. Wanneer je meer verdiept in autisme, lijkt dit niet meer dan logisch. Autisme is kort gezegd een contactstoornis; mensen met autisme missen op sommige punten het vermogen om goed te communiceren met anderen. Waar de gemiddelde mens ervaart dat 'contact soms vanzelf gaat', moet de mens met autisme alles beredeneren.

Iemand zonder autisme doet veel op zijn intuïtie. Als vanzelf weet je wat er van je verwacht wordt in sociale situaties, wat je wel en niet kunt zeggen. Iemand met autisme mist die intuïtie. Hij is voortdurend aan het leren hoe hij zich moet gedragen en kopieert als het ware gedrag van anderen, in de hoop het goed te doen. Dat dit een hoop energie kost, laat zich raden en als je slecht non-verbale communicatie kunt lezen, sla je nog weleens de plank mis. Mensen met autisme vinden het moeilijk om vriendschappen te sluiten. Ook kost het vaak moeite om passend werk te vinden. Daarbij hebben ze door hun afwijkende gedrag nog weleens negatieve feedback gekregen.

Logisch?

Wanneer het jezelf handhaven in de maatschappij je enorm veel moeite kost, als je vaak gepest wordt op school omdat je 'anders' bent. Als het je niet lukt een baan langer dan een half jaar te houden en je steeds te horen krijgt dat je 'dom en onaangepast bent', is het logisch dat dit je zelfvertrouwen geen goed doet.

Wanneer de persoon met autisme zijn eigen leven moet gaan inrichten, een relatie aangaat, werk moet vinden enz, kan dit voor de nodige spanningen zorgen. Daarbij zijn en blijven mensen met autisme heel gevoelig voor zintuiglijke prikkels, zoals licht, geluid en geur. Het gewone leven met alles erop en eraan kan voor zo iemand heel vermoeiend zijn en omdat het hem vaak niet zo goed afgaat, kan dit een depressie in de hand werken. Als je voortdurend overvraagd wordt omdat je dingen moet doen die eigenlijk te moeilijk voor je zijn en je overprikkeld raakt door alle indrukken, die je niet kunt verwerken, is het niet meer dan logisch dat een depressie op de loer ligt. Gevoelens van somberheid en inadequaat zijn (Ik kan het toch niet), in combinatie met een negatief zelfbeeld en een loodzware vermoeidheid (omdat iemand doorlopend meer moet doen dan hij eigenlijk kan) werken een depressie in de hand. Het is dus helemaal niet raar dat iemand met autisme op een gegeven ook depressief wordt.

Post Partum Depressie in combinatie met autisme

Voor vrouwen die een baby krijgen, verandert er enorm veel. Voor vrouwen met autisme, die graag gestructureerd leven, kan het voelen als een aardverschuiving. Waar de dagindeling eerst duidelijk was (op vaste tijden eten en je huishouden doen), komt er opeens een nieuw gezinslid bij, dat de hele dag door, op de meest onmogelijke momenten zorg nodig heeft en daarbij (soms) veel geluid produceert. Er zijn verhalen bekend van autistische vrouwen, die helemaal vastliepen, omdat ze naast het verzorgen van de baby, hun huishouden net zo wilden regelen als voor die tijd. Dat lukte hen natuurlijk niet: een baby verzorgen, zeker als je dit niet gewend bent, kan immers bijna een dagtaak zijn. Daarbij moet je flexibel kunnen zijn. Je hebt immers met een mens te maken, die honger of pijn heeft op momenten, die jou niet uitkomen. Ook wil het op een vast tijdstip eten er nog weleens bij inschieten, omdat net op dat moment de baby borstvoeding moet hebben.

Dit alles kan voor stress zorgen bij de autistische moeder, die graag wil vasthouden aan haar vaste structuur. Haar vermoeidheid neemt toe en daarmee wordt ze ook vatbaarder voor sombere gevoelens. En daarmee voor een depressie. Gestructureerde hulp in de huishouding of een gespecialiseerde kraamhulp, met kennis van autisme, kan hier uitkomst bieden. De autistische moeder heeft tijd nodig om aan de veranderde situatie te wennen en haar ritme weer te vinden. Iemand die haar huishoudelijk werk uit handen neemt, zodat zij zich geheel op de baby kan richten, kan daarbij al behulpzaam zijn. Langzaamaan kunnen haar taken weer uitgebouwd worden, zodat er een nieuw ritme ontstaat.

Een veel ernstiger probleem

Er zijn moeders met autisme die het vermogen missen, non-verbaal te communiceren met hun baby. Concreet betekent dit dat ze voor hun gevoel 'maar wat doen', omdat ze niet de non-verbale feedback zien, die hun kindje hen geeft. Hierdoor kunnen ze zich enorm onzeker voelen. Het is voor hen net alsof ze doof en/of als blinde zonder begeleiding, hun baby moeten verzorgen. Wanneer je naast autistisch ook nog perfectionistisch bent en angst hebt, het niet goed te doen met je baby, kun je in toenemende mate vastlopen.

Soms gebeurt het dat deze vrouwen het niet meer zien zitten en zelfs worden opgenomen. De diagnose wordt snel gesteld: Post Partum Depressie. In dit geval ligt er een veel dieper probleem aan ten grondslag, namelijk autisme met een (gedeeltelijk) onvermogen non verbaal te communiceren. De begeleiding zou hierin moeten bestaan, dat de vrouw geleerd wordt hoe haar baby communiceert en hoe zij de signalen van haar baby kan herkennen. Wat vaak gebeurt is dat de depressie behandeld wordt, maar niet de onderliggende problematiek, zodat de vrouw in kwestie niet reageert op medicatie en somber blijft of vaak zelfs wanhopig wordt omdat ze het voor haar gevoel 'nog steeds niet kan'.

Het kardinale verschil

Bij een klassieke Post Partum Depressie komt de depressie 'eerst'. Door een veranderde hormoonhuishouding of andere factoren voelt de moeder zich somber en vermoeid. Vanuit deze depressie heeft ze weinig interesse in haar omgeving en haar baby. Ze voelt niets voor haar kind, wat haar bang maakt of doet wensen dat ze nooit moeder was geworden. Ze weet prima hoe ze haar baby moet verzorgen, maar is al het plezier erin verloren.

De autistische moeder kan in eerste instantie heel blij zijn met haar baby, maar toenemend onzeker worden. Steeds meer krijgt ze het idee 'dat ze het niet kan' omdat ze haar kindje niet begrijpt (het moet immers eerst leren praten). Verzorgen gaat prima zolang duidelijk is wat ze wanneer moet doen (zoals eten geven). Moeilijker heeft ze het met de niet ingevulde tijd. De momenten waarop andere moeders intuïtief aanvoelen hoelang het kind in de box moet. Die moeders zien namelijk dat hun kind moe wordt en naar bed gebracht moet worden. De autistische moeder, die dit niet opmerkt, moet beredeneren wanneer dit het geval is. En dat is haast ondoenlijk omdat een baby zich razendsnel ontwikkelt. De verzorging verandert immers met de week.

Vanuit een gevoel te falen, kan een autistische moeder een depressie ontwikkelen. Deze lijkt in uitingsvorm op de klassieke Post Partum Depressie, maar heeft een totaal andere bron. In haar geval komt de depressie niet 'eerst', maar pas nadat ze vastloopt in de verzorging van haar baby. De volgorde is dus precies omgekeerd! Bij een vrouw met een 'gewone' Post Partum Depressie komt het onvermogen voor haar baby te zorgen voort uit de depressie. Bij een vrouw met autisme komt de depressie voort uit het onvermogen voor haar baby te zorgen.
Een hele andere benadering, die dus ook een andere behandeling behoeft.

Comorbiditeit

De conclusie kan zijn dat in geval van depressie, deze diagnose vaak wel op waarheid berust. Anders dan bij bijvoorbeeld borderline (je krijgt abusievelijk als diagnose borderline, terwijl je autistisch bent) kan depressie niet zo gemakkelijk verward worden met autisme. Je bent immers depressief of niet. Wel is het zo dat de onderliggende oorzaak van de depressie, het autisme, door hulpverleners soms niet gezien wordt. Er is dan sprake van comorbiditeit. Iemand heeft naast autisme, ook een depressie.
Wanneer het autisme als diagnose 'gemist' wordt, kan het zijn dat de depressie moeilijk te behandelen blijft. Wanneer iemand inzicht krijgt in zijn/haar autisme, hierdoor leert e.e.a. een plekje te geven en daarbij goede begeleiding krijgt, kan het zijn dat de sombere gevoelens afnemen en de depressie verdwijnt.