Vernauwing van de halsslagader (arteria carotis stenose)

In de medische wereld wordt een vernauwing van de halsslagader ook wel een stenose van de arteria carotis genoemd. Het is een progressieve aandoening die bij een ernstige vernauwing kan resulteren in zuurstofgebrek van de hersenen. Aandoeningen die als gevolg hiervan kunnen ontstaan zijn een TIA (‘transient ischemic attack’) en een herseninfarct. Na het doormaken van een soortgelijke episode wordt vaak onderzoek gedaan in de vorm van een duplex van de halsslagaders. Een vernauwing kan behandeld worden met medicijnen of een interventie zoals een operatie of stentplaatsing.

Inhoudsopgave

• Wat is de arteria carotis?
• Hoe ontstaat een vernauwing?
• Wat voor klachten ontstaan er door een halsslagadervernauwing?
• TIA/ herseninfarct
• Diagnostiek
• Wat is de behandeling?

Wat is de arteria carotis?

Vanuit het hart stroomt het bloed de levensslagader (‘aorta’) in, van waaruit het via vertakkingen ondermeer naar de hersenen stroomt. Vanuit de aorta ontspringen vrijwel direct, of via een grote tak, de linker en rechter gemeenschappelijke halsslagader (‘arteria carotis communis’). Deze takken splitsen zich vervolgens ter hoogte van de kaakhoek op in de buitenste (‘a. carotis externa’) en de binnenste (‘a. carotis interna’) variant. De buitenste halsslagader verzorgt ondermeer de schildklier, de tong en de gelaatsspieren van zuurstofrijk bloed. De binnenste loopt verder omhoog richting de schedel en voorziet uiteindelijk de hersenen van bloed. De twee binnenste halsslagaders komen samen in de zogenaamde 'cirkel van Willis', een circulair bloedsysteem waardoor bijvoorbeeld een afsluiting van één zijde niet direct tot een infarct (schade door zuurstofgebrek) hoeft te leiden.

Hoe ontstaat een vernauwing?

Een vernauwing van een slagader ontstaat door het langzaam dicht slibben. Hierdoor ontstaat zeer geleidelijk een steeds kleinere diameter waar het bloed door heen stroomt. Een belangrijke factor hierbij speelt aderverkalking (‘atherosclerose’). De schade van de cellen die de binnenzijde van de vaatwand bekleden resulteert in het vorming van een bloedstolling en vetopslag ter plaatse. De door celschade ontstane krater die zich vult met prut wordt ook wel 'plaque' genoemd.Hierbij ontstaat een zogenaamde trombus (stolsel). Dit stolsel kan op twee verschillende manieren zorgen voor zuurstofgebrek van organen, namelijk door los te schieten (het ontstaan van een trombo-embolie) en door in de loop van de tijd de bloedvoorziening te belemmeren.
Risicofactoren die een belangrijke rol spelen bij een halsslagadervernauwing zijn logischerwijze dezelfde als voor andere hart- en vaatziekten en bestaan uit:

• Roken
• Hoge bloeddruk
• Verhoogd cholesterol

Wat voor klachten ontstaan er door een halsslagadervernauwing?

De klachten die wijzen op een halsslagadervernauwing worden hoofdzakelijk veroorzaakt door het zuurstofgebrek van de organen die door de halsslagader van bloed worden voorzien. Hierbij dient het onderscheid te worden gemaakt tussen een eenmalige gebeurtenis door een eenzijdige vernauwing (met als gevolg een trombo-embolie) en tussen een continue aanwezig zuurstofgebrek van de hersenen door een ernstige vernauwing aan beide halsslagaders. Deze verschillende oorzaken hebben ook verschillende soorten klachten tot gevolg.

TIA/ herseninfarct

Een trombo-embolie kan kortdurende of langerdurende zuurstofgebrek van de hersenen tot gevolg hebben. Het stolsel schiet los, waarna het vast komt te zitten in het steeds smaller wordende slagadersysteem. Een kortdurende episode wordt een TIA genoemd, hierbij is zeer waarschijnlijk het trombus opgelost voordat er langdurige schade heeft kunnen ontstaan. Ondanks het snel verdwijnen van de klachten is dit een klacht die men zeker serieus dient te nemen, mede omdat de behandeling ervan zorgt voor een kleinere recidiefkans. Bekende klachten die wijzen op een TIA zijn ondermeer:

• Asymmetrisch gelaat
• Verminderde kracht van een arm of been
• Blindheid aan één of beide ogen
• Gestoord taalbegrip (bijvoorbeeld niet bestaande woorden gebruiken, of andere mensen niet kunnen begrijpen)
• Verstoorde coördinatie en duizeligheid
• Gevoelsstoornissen, zoals bijvoorbeeld tintelingen aan één zijde

Dezelfde klachten kunnen ook ontstaan bij een herseninfarct, echter zijn zij dan permanent van aard.

Diagnostiek

Het grootste deel van de vernauwingen wordt bevestigd middels echografisch onderzoek. Hierbij gebruikt men ultrasone geluidsgolven om een beeld te vormen van de locatie en de ernst van de vernauwing, deze factoren worden berekend op basis van de stroomsnelheid ter plekke. Om een compleet beeld te vormen wordt ook de andere zijde in kaart gebracht. De locatie kan onder (‘proximaal’) van de splitsing (‘bifurcatie’) van de externa zitten, er boven zitten of juist ter plekke van de bifurcatie. Dit heeft belangrijke gevolgen voor een eventuele behandeling.

Wat is de behandeling?

Preventie

Voorkomen van verdere schade is vaak nuttiger dan genezen. Het stoppen met roken is van evident belang, hetzelfde geldt voor een goede controle van de eventueel aanwezige hoge bloeddruk en verhoogd cholesterol.

Medicatie

Er zijn verschillende soorten medicijnen beschikbaar voor de behandeling van een halsslagadervernauwing. Met name medicijnen die een kans op het ontstaan en de progressie van het atherosclerotisch proces beïnvloeden spelen een belangrijke rol. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld ‘Aspirine’ (acetylsalicylzuur) en cholesterolverlagende medicijnen zoals simvastatine en pravastatine.

Operatie
Een operatie van een vernauwde halsslagader wordt een carotisendartiëctomie genoemd. Deze procedure wordt meestal door een vaatchirurg en soms door een neurochirurg uitgevoerd. Hierbij wordt de beschadigde binnenzijde van de arteria carotis onder strenge bewaking verwijderd. Complicaties bestaan ondermeer uit het losschieten van een stolsel waardoor een herseninfarct kan ontstaan, een wondinfectie en een hersenbloeding die ontstaat door de antistolling die gedurende de procedure wordt gegeven.

Dotterprocedure/ stentplaatsing

Een alternatieve behandeling voor een aanwezige vernauwing bestaat uit een zogenaamde dotterprocedure. Hierbij wordt middels een katheter (een dun slangetje) bijvoorbeeld via de liesslagader de halsslagader bereikt. Terplekke kan een ballonnetje worden opgeblazen waarna een stent zich aldaar ontvouwt. Door het ballonnetje wordt de vaatwand opgerekt, de stent zorgt voor het intact houden van deze oprekking. De complicaties zijn vergelijkbaar met de chirurgische procedure. Deze procedure wordt met name uitgevoerd op het moment dat een operatief ingrijpen te hoge risico’s met zich meebrengt, bijvoorbeeld door de leeftijd en overige aandoeningen van een patiënt. Een andere reden bestaat uit de locatie van de vernauwing.

Meer informatie?

Meer medisch inhoudelijke informatie is vindbaar via de site van neurochirurgie te Zwolle.