Gezondheid en gewicht op middelbare leeftijd

Iedereen, dik of dun, heeft de neiging om op middelbare leeftijd in gewicht toe te nemen. Bij vrouwen van begin twintig, is slechts één op de tien te zwaar volgens de normen van verzekeringstabellen. Bij vrouwen ouder dan 40, is een dat één op de drie. Maar in termen van lichamelijke gezondheid zijn dikke mensen op middelbare leeftijd kennelijk niet slechter af dan mensen met een gemiddeld gewicht.

Vanaf de geboorte voorbestemd om dik of dun te zijn

Bij ouderen is het interessant om te weten of ze al in hun kindertijd dikker waren of dat ze eerst in de loop van hun leven zijn aangekomen. Want mensen die als kind slank waren en pas op latere leeftijd dik werden, kennen doorgaans meer gezondheidsproblemen. De beste verklaring daarvoor is dat bepaalde mensen zogezegd biologisch geprogrammeerd zijn om dik te worden. En mensen die vanaf hun geboorte voorbestemd zijn om “dik te zijn", bezitten meestal een goede gezondheid, ondanks hun gewicht. Een andere categorie wordt gevormd door mensen die vanaf hun geboorte voorbestemd zijn om slank te zijn, maar die als reactie op stress of door hun manier van leven, in gewicht zijn toegenomen. Deze "dikke dunne mensen", hebben zoals gezegd doorgaans meer gezondheidsproblemen.

Hoe werkt deze geprogrammeerde gewichtstoename?

Hoewel daar al veel onderzoek naar is gedaan, is er opmerkelijk genoeg nog te weinig bekend over hoe deze “geprogrammeerde gewichtstoename” tot stand komt en hoe veranderingen worden aangestuurd. De biologische programmering van gewichtstoename vindt vermoedelijk plaats tijdens verschillende momenten in de levenscyclus:

• De hoofdfase beslaat de kindertijd en puberteit, waarin de meeste “van nature” dikke mensen in ieder geval al iets molliger zijn geworden.
• Bij de meeste vrouwen speelt ook de zwangerschap een rol bij geprogrammeerde gewichtstoename.
• En tenslotte valt er ook een natuurlijke tendens waar te nemen om in gewicht toe te nemen naarmate we ouder worden, vooral tussen veertig en zestig.
• En ongeveer vanaf hun zestigste beginnen veel mensen weer af te vallen, eventueel als onderdeel van het verouderingsproces.

Matige gewichtstoename op middelbare leeftijd goed voor de gezondheid

Dokter Reubin Andres van het National Institute on Aging (USA) kwam tot de conclusie dat een matige gewichtstoename op middelbare leeftijd niet alleen natuurlijk is, maar ook goed voor de gezondheid. Hij constateerde dat het optimale gewicht voor een lange levensduur vanaf de leeftijd van pakweg veertig jaar verhoogt. Blijkbaar zijn ouderen beter af als ze een beetje dikker zijn dan het gewicht dat verzekeringstabellen "toestaan".

Dik zijn niet per definitie ongunstig op middelbare leeftijd

Hoewel dik zijn dus niet bijzonder ongunstig lijkt te zijn voor kinderen of mensen op middelbare leeftijd, hebben dikke jongvolwassenen meer gezondheidsrisico's dan magere leeftijdsgenoten. Tussen de twintig en veertig hebben dikke mensen vaker een hogere bloeddruk en een hoog cholesterolgehalte. En ongeveer vanaf het veertigste levensjaar vermindert deze ongelijkheid en hebben dikke mensen weer een relatief normaal risico op het krijgen van dit soort gezondheidsproblemen.

Problemen van 'dik zijn' anders bij mannen dan bij vrouwen

Bij mannen, evenals bij vrouwen, nemen de gezondheidsproblemen die verband houden met dik zijn, bij het stijgen der jaren af. Maar kennelijk is de schadelijkheid van overgewicht bij mannen groter dan bij vrouwen, en dat in alle leeftijdsgroepen. Hormonale verschillen spelen daarbij ongetwijfeld een grote rol.