Het behandelen van leerstoornissen met Piracetam

Een leerstoornis is een aandoening die een kenmerk is van de persoon zelf. Dit in plaats van een leerprobleem, dat meestal veroorzaakt wordt door omgevingskenmerken. Personen met een leerstoornis scoren op één of een aantal specifieke leervaardigheden slecht, maar hebben meestal wel een gemiddelde tot hoge intelligentie. De behandeladviezen zijn over het algemeen gericht op het verbeteren van de minder ontwikkelde vaardigheden en het compenseren met vaardigheden die wel goed ontwikkeld zijn. Aangezien een leerstoornis vaak een neurologische basis (afwijking in de hersenen) heeft, zijn er vele onderzoeken gedaan naar het effect van medicijnen die mogelijk een gunstige invloed zouden hebben op de hersenen. Eén van de bekendste daarvan is Piracetam.

Wat is Piracetam?

Piracetam is één van de medicijnen die vallen in de categorie noötropica, dat vrij vertaald "op de hersenen werken" betekent. Het is uitgevonden door USB Labaratories in België. Daarnaast valt Piracetam in de bredere categorie "Racetams". Het is een medicijn dat normaal gesproken wordt voorgeschreven tegen de hik en tegen draaiduizeligheid, maar het staat beter bekend als "cognitive enhancer" (vrij vertaald "cognitie verbeteraar"), omdat het volgens sommige onderzoeken onder andere de samenwerking tussen de linker- en rechterhersenhelft, het concentratievermogen, het geheugen en het leervermogen verbetert. Er zijn echter ook genoeg onderzoeken die deze effecten tegenspreken.

Wat is het hoofdbestanddeel van Piracetam?

Piracetam is een afgeleide van de neurotransmitter y-aminoboterzuur (ook wel GABA genoemd). Een neurotransmitter is simpel gezegd een stof die ervoor zorgt dat zenuwcellen in de hersenen signalen kunnen uitwisselen. GABA heeft een grote invloed op angstgevoelens die mensen ervaren. Het heeft een remmende werking op de amygdala, die verantwoordelijk is voor de emotionele reactie op situaties. Daarnaast heeft GABA een grote invloed op de corpus callosum. De corpus callosum, beter bekend als de hersenbalk, regelt de samenwerking tussen de linker- en rechterhersenhelft. GABA kent verschillende receptoren, waarvan de vijfde wordt gebruikt in Piracetam.

Behandeling van leerstoornissen

Dyslexie

Bij kinderen met dyslexie zijn verschillende studies met Piracetam gedaan. Uit één van de onderzoeken kwam als resultaat naar voren dat er vergeleken met de controlegroep die een placebo kreeg geen grote verschillen te vinden waren, maar toen ze de onderlinge resultaten van proefpersonen die behandeld waren met Piracetam vergeleken, vonden de onderzoekers wel degelijk significante verbeteringen in de snelheid en zorgvuldigheid van lezen. Andere onderzoeken vonden ook een toename van de leessnelheid, maar weerspreken de verbetering in de zorgvuldigheid van lezen. Een variant van dyslexie waarbij mensen alleen problemen met spellen ondervinden, is dysorthografie. Naar het effect van Piracetam op deze specifieke variant is (anno 2016) nog geen onderzoek gedaan.

In het Nederlandse protocol dat anno 2016 gebruikt wordt voor de diagnosestelling en behandeling van dyslexie, wordt expliciet genoemd dat behandelingen die erop gericht zijn de hersenhelften te beïnvloeden (wat Piracetam doet), onvoldoende effect hebben. Wel is het zo dat in de inleiding genoemd wordt dat het protocol af is gestemd op de "gemiddelde" cliënt en dat een behandelaar, mits goed onderbouwd, de vrijheid heeft om ervan af te wijken.

Non Verbal Learning Disorder

Uit de onderzoeken naar het effect van Piracetam op kinderen en adolescenten met dyslexie kwam vooral naar voren dat het middel het meeste effect heeft op de linkerhersenhelft, terwijl het de rechterhersenhelft is die bij Non Verbal Learning Disorder minder ontwikkeld is. Echter beïnvloedt Piracetam ook de samenwerking tussen de hersenhelften, een proces dat bij mensen met NLD minder goed verloopt. Het is dus de vraag of mensen die last van deze stoornis ondervinden baat zouden kunnen hebben bij Piracetam, maar helaas is er nog geen onderzoek naar gedaan – dus daar zijn geen duidelijke uitspraken over te doen.

Dyscalculie

In het protocol voor het behandelen van dyscalculie komt het gebruik van "cognitive" enhancers niet voor. Er zijn geen onderzoeken gedaan naar het effect van Piracetam op mensen met deze stoornis.

Bijwerkingen

Helaas kent Piracetam, net als (bijna) alle medicijnen en veel voedingssupplementen, ook bijwerkingen. Mensen die last hebben van ernstige nierfunctiestoornissen mogen dit medicijn sowieso niet gebruiken. Pas ook vooral op wanneer je al medicijnen slikt die invloed hebben op neurotransmitters. Voorbeelden van dergelijke medicijnen zijn antidepressiva en ADHD-medicatie. Daarnaast worden de volgende bijwerkingen aan Piracetam toegeschreven:

• Gewichtstoename
• Hoewel GABA een positieve invloed op de angstbeleving kan hebben, kan dit middel ook angst, depressie en nervositeit als bijwerking hebben
• Bewegingsstoornissen
• Maag- en darmklachten
• Slaperigheid
• Bloedingen
• Overgevoeligheidsreacties
• Hoofdpijn

Verkrijgbaarheid

Piracetam is een medicijn dat voorgeschreven wordt door de (neuro)psychiater of huisarts. Zoals eerder genoemd wordt het over het algemeen voorgeschreven voor de hik of draaiduizeligheid. De vraag is dus, gezien de elkaar tegensprekende onderzoeksresultaten, of je het kunt krijgen wanneer je een leerstoornis hebt. Dit zal verschillen per arts en met name te maken hebben met welk standpunt diegene inneemt ten opzichte van medicatie waarvan geen (onomstotelijk) bewijs is dat het werkt.