Opgepast met opioïden bij fibromyalgie!

Fibromyalgie is een chronische pijnstoornis die veel mensen treft. Kenmerkend voor mensen met fibromyalgie is dat het zogenaamde pijnsysteem ontregeld lijkt, deze mensen zijn als het ware overgevoelig voor (pijn)prikkels. Veel mensen proberen op een gegeven moment pijnstillers. Een bepaalde soort pijnstillers, de opioïden (waaronder morfine, tramadol en codeïne) lijken de prikkelgevoeligheid echter te verhogen en hebben dus een averechts effect.

Pijnklachten en fibromyalgie

Fibromyalgie valt onder de chronische pijnstoornissen en wordt gekenmerkt door over het gehele lichaam verspreide pijn. Veel mensen met fibromyalgie klagen daarnaast over vermoeidheid en over overmatige drukpijn op tenminste 11 van de 18 zogenaamde drukpunten. Mensen met fibromyalgie lijken als het ware overgevoelig voor normale sensorische prikkels. Zo kunnen douchestralen al pijnklachten veroorzaken. Veel mensen met fibromyalgie proberen hun pijnklachten te verminderen met uiteenlopende vormen van therapie, zoals fysiotherapie, ontspanningsoefeningen en voedingssupplementen. Ook wordt er vaak geprobeerd met pijnstillers de pijn te dempen. De effecten op langere termijn zijn vaak echter onbevredigend. Een bepaalde medicijnklasse, opioïden, kunnen de pijnklachten zelfs verergeren.

De gevaren van opioïden bij fibromyalgie

Opioïden zijn matige tot sterke pijnstillers zoals tramadol, morfine, fentanyl en codeïne. Het is al langer bekend dat bepaalde medicijnen effecten hebben die vergelijkbaar zijn met een verslaving. Ook bij opioïden kan zogenaamde tolerantie optreden: mensen hebben steeds meer van het middel nodig om dezelfde resultaten te bereiken. Dit werkt bij alcohol zo, maar ook bij medicijnen als morfine. Mensen moeten een steeds hogere dosis morfine gebruiken om de pijnklachten onder controle te krijgen. Het lichaam raakt als het ware gewend aan de morfine.

Er blijkt echter ook nog een ander fenomeen op te treden bij langdurig gebruik van opioïden: centrale sensitisatie. Sensitisatie betekent dat pijnreceptoren gevoeliger worden voor prikkels. De pijndrempel wordt als het ware verlaagd en zelfs onschuldige prikkels kunnen pijn veroorzaken. Een groot verschil met afhankelijkheid of tolerantie is dat de pijn zonder medicijnen nog steeds hetzelfde is, men heeft alleen meer medicijnen nodig om de pijn onder controle te krijgen. Bij centrale sensitisatie is er echter ook meer pijn an sich. Door de medicijnen vinden er veranderingen plaats in de hersenen, waardoor men gevoeliger is geworden voor pijn.

Maar wat moet je dan?

Als opioïden geen optie zijn, welke medicijnen voor fibromyalgie helpen dan wel? Veel medicijnen blijken slechts een beperkt effect te hebben, zoals SSRI's.

Het tricyclische antidepressivum amitriptyline en de spierontspanner cyclobenzaprine blijken behoorlijk effectief. Amitriptyline lijkt zowel de pijnklachten, vermoeidheid als slaapproblemen te verminderen. Medicijnen die door de FDA (Food and Drug Administration) goedgekeurd zijn voor de behandeling van fibromyalgie zijn pregabaline, duloxetine en milnacipran.

Pregabaline vermindert de prikkelbaarheid van de zenuwen, waardoor er minder pijnprikkels naar de hersenen gestuurd worden. Pregabaline kan pijnklachten en vermoeidheid verminderen en de kwaliteit van de slaap verbeteren. Pregabaline werkt helaas niet bij iedereen, bij circa 1 op de 3 mensen vermindert de pijn in flinke mate.

Duloxetine is van oorsprong een antidepressivum, net als amitriptyline. Dit medicijn is betrokken bij de hoeveelheid natuurlijk voorkomende stoffen in de hersenen die een rol spelen bij pijn. Het kan even duren voor de pijnklachten verminderen wanneer men start met duloxetine, zo'n 1 tot 2 weken.

Milnacipran wordt in Nederland niet voorgeschreven.