Kwikvergiftiging, oorzaak en symptomen

Kwik is een zilverwit metaal dat kan zorgen voor een acute of een chronische kwikvergiftiging. Kwik komt vooral voor in batterijen, amalgaamvullingen, kwikthermometers, staal en gietijzer en in voeding. Van dit laatste schrikken mensen wel, want onbewust eten en drinken we heel wat kwik. Vis is een belangrijke bron van kwik, omdat vissen de kwikvervuiling in hun omgeving in zich opnemen. Maar ook in bijvoorbeeld cola wordt gebruik gemaakt van kwik. Een kwikvergiftiging brengt symptomen met zich mee als schade aan het centraal zenuwstelsel en ernstige nierschade. Behandeling is dan ook nodig. Soms is een kwikvergiftiging dodelijk.

Wat is kwik?

De meeste oudere mensen kennen kwik van de kwikthermometer, en hebben geleerd dat kwik een schadelijke stof is. Kwik wordt ook wel hydrargyrum of kwikzilver genoemd. Het is een wit metaal dat, in tegenstelling tot andere metalen, bij kamertemperatuur vloeibaar is. In thermometers werd kwik tot het einde van de 20e eeuw veel gebruikt. Bij koude temperaturen heeft kwik de eigenschappen bij warmte uit te zetten, waardoor het kwik in het glazen buisje steeg. De thermometers wilden nogal eens breken, waarbij het kwik vrijkwam. Dit zorgde voor giftige dampen.

Kwik is sterk geleidend en wordt daarom ook toegepast in spaarlampen, kwikbatterijen en kwikschakelaars. Ook werden in de 20e eeuw veel vullingen in kiezen en tanden gezet van kwikamalgamen. Ook wel bekend als de grijze vullingen. Later bleek dit ook schadelijk voor de gezondheid te zijn.

Kwikvergiftiging, wat is dat?

Een kwikvergiftiging is een vergiftiging die ontstaan is door het innemen van een anorganische kwikverbinding. Een chronische kwikvergiftiging ontstaat door het inademen van kwikdampen gedurende een langere periode. Een kwikvergiftiging wordt ook wel hydrargyria genoemd. Dit kan ernstige gevolgen voor de gezondheid hebben.

Oorzaken

De vergiftiging wordt veroorzaakt door kwikdampen, kwikverbinding of kwik zelf. In Japan ontstond er in een kwikvergiftiging in 1956, die werd veroorzaakt door een chemische fabriek die afvalwater loosde. Hierin zat methylkwik, een kwikverbinding. Het gevolg was schade bij veel mensen en baby's. Zo werden er baby's geboren met aangeboren afwijkingen en veroorzaakt het bij kinderen en ouderen gehoor verlies, gezichtsstoornis en spierverzwakking. Ook de spraak en het evenwicht werd aangetast.

Vervuilde lucht is ook een oorzaak. Vaak zien we dit in gebieden waar fabrieken met kwik werken. Kwik wordt verwerkt in staal en gietijzer, productie van cement, het verwijderen van afval en voor de productie van batterijen en lampen. Ook kan er kwik vrijkomen bij kwikamalgaanvullingen. Dit werd veel gebruikt voor het vullen van gaatjes in kiezen en tanden. De hoeveelheid kwik in de vullingen ligt hoger dan voor gezond mag worden aanschouwd. Toch is er nog steeds twijfel over het wel of niet schadelijk zijn van kwikamalgaanvullingen. Mensen die gevoelig zijn voor kwik kunnen hier wel gevolgen van ondervinden.

Daarnaast bevat sommig voedsel kwik. Het gaat hier om de natuurlijke zoetstof HFCS of maisstroop. Dit staat ook wel bekend als glucose-fructosestroop en wordt in bijvoorbeeld cola verwerkt.

De meest belangrijke oorzaak van het binnenkrijgen van kwik is het eten van vis. Ruim 90 procent van de aanwezige kwik in vis bestaat uit methylkwik. Het kwik komt in de vissen terecht door toedien van de mens. De vissen nemen het kwik op vanuit hun vervuilde omgeving.

Symptomen

De acute vorm van kwikvergiftiging brengt de volgende symptomen met zich mee: ernstige nierbeschadiging met klachten als vermoeidheid, misselijkheid, geen eetlust en jeuk. De nieren zijn bij ernstige nierschade niet meer in staat het teveel aan vocht af te voeren. Hierdoor ontstaat er benauwdheid. Wanneer de nieren niet goed meer werken zal het lichaam zichzelf gaan vergiftigen. Afvalstoffen worden immers niet meer afgevoerd. Hierdoor zal uiteindelijk de dood intreden.

Een chronische kwikvergiftiging brengt de volgende symptomen met zich mee: jeuk en tinteling, met name rond de mond. Verder ontstaan er spraakstoornissen en evenwichtsstoornissen. Ook het gehoor en het zich wordt aangetast. Haaruitval en verlies van tanden en nagels wordt ook gezien, vooral bij jonge kinderen. De bloeddruk wordt hoog en de hartslag versneld. Ook het loslaten van de huid wordt gezien. Vaak ontstaan er neusinfecties, keelinfecties en oorontstekingen. Ook krijgen deze mensen vaker te maken met een schimmelinfectie. Het afweersysteem wordt door de kwikvergiftiging aangetast.

Bij zwangere vrouwen kan er schade aan de ongeboren baby ontstaan. Vaak worden deze kinderen geboren met aangeboren afwijkingen. Het centraal zenuwstelsel kan zijn aangetast. De chronische kwikvergiftiging kan net als de acute vergiftiging dodelijk zijn. Een chronische kwikvergiftiging wordt vaak in verband gebracht of vergeleken met autisme. Deze twee staan los van elkaar.

Behandeling

Bij een acute kwikvergiftiging is het belangrijk dat het slachtoffer water drinkt en braakt. De arts zal overgaan tot een maagspoeling, waarbij de inhoud van de maag wordt leeggehaald. Dit moet zo snel mogelijk uitgevoerd worden, dat het kwik anders verder het lichaam inkomt. Chelatietherapie is een goede methode om kwik uit het bloed te verwijderen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een infuus met ethyleendiaminetetra-azijnzuur. Andere stoffen worden ook wel gebruikt om de kwikconcentratie te verlagen.

Bij direct contact met huid moeten de kleren uitgedaan worden en de huid goed gespoeld en gewassen worden. Bij contact met de ogen zal een zoutoplossing gebruikt worden om de ogen te spoelen. In alle gevallen is het belangrijk om direct te handelen.

Een chronische kwikvergiftiging moet voorkomen worden door contact met kwik te minimaliseren. Fabrieken moeten voorzichtig zijn met het lozen van afvalwater en de uitstoot. Het eten van veel vis kan zeer schadelijk zijn. Hoewel vis gezond is, kunnen deze stoffen ook uit ander voedsel gehaald worden. Ook voedsel met maisstroop moet voorzichtig benaderd worden. Kinderen lopen sneller een kwikvergiftiging op vanwege het lagere lichaamsgewicht. Een chronisch kwikvergiftiging kan weggenomen worden door contact met kwik te stoppen. Eventueel kan er een behandeling plaatsvinden wanneer de vergiftiging ernstig is. Deze is hetzelfde als hierboven al beschreven.