Minamataziekte; oorzaak, symptomen en behandeling

Kwik is een metaal dat zwaar toxisch (giftig) is voor de mens. Dit overgangsmetaal is vloeibaar bij kamertemperatuur. We kennen het vooral van de vroegere kwikthermometer. Dit mag niet meer gebruikt worden vanwege het gevaar wanneer kwik vrijkomt. De minamataziekte ontstaat door een zware vergiftiging met methylkwik. Dit kwik komt van nature voor in wateren en komt ook vrij bij de verbranding van onder andere steenkool. Symptomen als spasmen, verlammingen en neurologisch uitval zijn het gevolg van deze ziekte. In Japan dook de minamataziekte tussen 1953 en 1985 op. De oorzaak was het lozen van afvalwater, waardoor dit in vissen en andere waterdieren terechtkwam.

Kijk uit met kwik!

Kwik kan de minamataziekte veroorzaken. Maar wat is kwik eigenlijk? Kwik noemen we ook wel kwikzilver. Het gaat hier om een overgangsmetaal. Kwik is een metaal dat bij kamertemperatuur vloeibaar wordt, en dat is bijzonder! Bij -38,87 C. stolt kwik. In de hedendaagse samenleving wordt kwik gebruikt in onder andere spaarlampen, vroeger in thermometers (de kwikthermometers), en in instrumenten die in het laboratorium gebruikt worden. Ook werd kwik eerder veel gebruikt bij de tandarts, om gaatjes mee te vullen. Van nature komt kwik voor in het milieu in de vorm van metaal, zouten of organisch.

Ook in het water vinden we kwik. Vissen nemen deze kwik in zich op. De concentratie kwik in vis is hoger dan die in het water waarin ze zwemmen. Daarmee is bewezen dat kwik zich in het lichaam van de vis ophoopt. Kwik kan op deze manier dus in onze voeding terechtkomen. Ook door gebruik van bestrijdingsmiddelen waarin kwik zit kan het via het voedsel ons lichaam binnendringen. Kwik kan nadelige gevolgen hebben voor ons lichaam. Uitkijken dus met kwik!

Wat is de minamataziekte?

De minamataziekte wordt veroorzaakt door een kwikvergiftiging. Het tast het neurologische systeem aan. Neurologisch wil zeggen: met betrekking tot de zenuwen of het zenuwstelsel. Het is vernoemd naar de minamatabaai in Japan, waar deze ziekte voorkwam tussen 1953 en 1985.

Oorzaak

Zoals al eerder vermeld wordt de minamataziekte veroorzaakt door een zware kwikvergiftiging. Het gaat hier om methylkwik dat van nature voorkomt in wateren zoals meren en beken. Daar zetten bepaalde organismen organische kwik om in methylkwik. Door verbranding van brandstoffen die kwik bevatten wordt ook methylkwik gevormd. Het gaat hier om voornamelijk om steenkool en afval.

Door het eten van grote hoeveelheden vis en andere waterdieren die methylkwik bevatten kan de minamataziekte ontstaan. Het kwik hoopt zich makkelijk op in het lichaam en heeft een halveringstijd van 72 uur. Dit houdt in dat het maar langzaam uit het lichaam verdwijnt. Het zijn dan ook met name vissen en waterdieren die vol kunnen zitten met methylkwik. Door het eten hiervan krijgt de mens grote hoeveelheden binnen.

In Japan staat de minamataziekte bekend als een groots milieuschandaal. De Chisso fabriek, producent van meststoffen, loosde afvalwater met kwik in de minamatarivier. Vissen die hierin zwommen sloegen het kwik in hun lichaam op. Door het eten van deze vis werden vele mensen ernstig ziek.

Symptomen

Een acute kwikvergiftiging zorgt voor schade aan de nieren. Hierdoor worden afvalstoffen in het lichaam niet meer afgebroken en afgevoerd. Doordat de nieren niet meer (goed) werken hoopt zich vocht in het lichaam op. Hierdoor ontstaat er benauwdheid. Uiteindelijk zal dit resulteren in de dood.

Bij de minamataziekte gaat het veelal om een chronische kwikvergiftiging. Dit brengt neurologische schade met zich mee. Eerst zijn er de symptomen die ook bij een 'gewone' kwikvergiftiging voorkomen: stoornissen in de spraak, stoornissen in het evenwicht, jeuk en tintelingen en aantasting van het gehoor. Daarnaast zien we symptomen als een hoge bloeddruk en snelle hartslag. Haren en nagels vallen uit en de huid laat los. Het immuunsysteem wordt ernstig aangetast waardoor infecties op de loer liggen.

De minamataziekte doet sterk denken aan autisme. Er treden spasmen op en soms verlammingen. Ongeboren baby's die via de baarmoeder in contact komen met methylkwik vertonen bij de geboorte gehoorproblemen, zichtproblemen, spasmen en verlammingen. De minamataziekte kan tot de dood leiden. In Japan stierven ruim 2.000 mensen aan de gevolgen hiervan.

Behandeling

Onmiddellijk stoppen met inname van met kwik vergiftigd voedsel is een eerste behandeling. Vervolgens wordt vaak chelatietherapie toegepast. Dit verwijdert het kwik uit het bloed. Hierbij wordt er gebruik gemaakt van een infuus met daarin ethyleendiaminetetra-azijnzuur. Het verlaagt de concentratie kwik in het bloed aanzienlijk. Ook wordt gebruik gemaakt van dinatriumedetaat calcium.

Omdat het immuunsysteem ernstig aangetast is wordt vaak ook antibiotica toegediend. Dit bestrijdt en voorkomt ernstige infecties. Bij nierfalen vindt er een behandeling plaats die gericht is op herstel of vervanging van de nierfunctie. Dialyse is hierbij een mogelijkheid.

Het Minamata verdrag

In oktober 2013 werd het Minamata verdrag opgesteld. Dit verdrag bepaalt dat wereldwijd het gebruik van kwik serieus genomen moet worden en aan banden gelegd wordt. Het verdrag moet voorkomen dat een dergelijk groots milieuschandaal ooit nog voorkomt, waarbij vele slachtoffers vallen. Kwik is een zwaar toxisch metaal voor de mens, maar ook voor veel dieren.