Zeven ontwikkelingen op het gebied van dementie

Dementie wordt in de volksmond genoemd voor een reeks aandoeningen die met name voorkomt bij mensen met een hogere leeftijd. Voor een groot deel van deze aandoeningen is er geen medicijn of genezende behandeling, enkel een groep interventies die het degeneratieve proces kunnen afremmen. Er wordt nog altijd veel onderzoek gedaan naar de oorzaak en behandeling van dementie.

• Dementie
• Dementie is niet alleen het verlies van geheugenfuncties
• Tuinen en binnenplaatsen in verpleeg- en verzorgingshuizen reduceren agitatie en verhogen welzijn
• Hersencellen geproduceerd met behulp van stamcellen helpt dementie te begrijpen
• Je levensstijl heeft invloed op het ontwikkelen van dementie
• Muziek tijdens maaltijden reduceert agitatie en agressie in verpleeg- en verzorgingshuizen
• Vitamine D tekort verhoogt kans op dementie
• Een mediterraans voedingspatroon kan helpen het verouderende brein te beschermen tegen dementie

Dementie

Dementie is een verzamelnaam voor aandoeningen in het geheugen, gedrag en stemming. De meest voorkomende en meest genoemde van deze aandoening is de ziekte van Alzheimer. Verschillende hersenaandoeningen hebben naast hun specifieke symptomen ook dementie als symptoom.

Dementie is niet alleen het verlies van geheugenfuncties

De meeste vormen van dementie, en met name de ziekte van Alzheimer, geven problemen in de geheugenfuncties van de hersenen. Dementerenden hebben moeilijkheden bij het opslaan van nieuwe herinneringen, maar kunnen herinneringen uit bijvoorbeeld hun jeugd nog goed terughalen. Bij beginnende dementie kunnen er ook nog problemen in andere levensgebieden ontstaan. Vanzelfsprekend merken de mensen die dichtbij de dementerenden staan, deze situaties het eerst op.

• Problemen in het omgaan met geld
• Verdwalen of gedesoriënteerd raken op bekende plekken, zoals bij familieleden of kennissen thuis
• Moeite met het leren gebruiken van nieuwe apparaten thuis

Andere problemen kunnen ontstaan wanneer de voorste delen van de hersenen (de frontaal kwab) het eerst aangetast worden. In dit geval kunnen er afwijkingen in het (sociaal) gedrag ontstaan, zoals erg afstandelijk zijn, of juist (te) betrokken zijn. De stemming van een dementerende kan ook aangetast worden, waardoor iemand snel geagiteerd raakt of zelfs erg somber kan zijn. Een depressie komt regelmatig voor, en kan apart behandeld worden.

Tuinen en binnenplaatsen in verpleeg- en verzorgingshuizen reduceren agitatie en verhogen welzijn

Het grootste deel van patiënten in verpleeg- en verzorgingshuizen hebben te maken met dementie. Manieren om het welzijn van patiënten te verhogen die niet voortkomen uit het toepassen van medicatie, hebben vanzelfsprekend de voorkeur.

Een 'systematic review' - een studie die vele kleinere studies van hetzelfde onderwerp samenvoegt - uit Engeland onderzocht het effect op het welzijn van dementerenden in verpleeg- en verzorgingshuizen waar gebruikt werd gemaakt van tuinen en bloemrijke patio's uit Engeland, Amerika, China, Australië, Canada, Zweden en Finland. De resultaten waren veelbelovend.

Familieleden gaven aan het prettig te vinden hun naasten te ontmoeten in een omgeving die uitnodigde voor een gesprek, zoals een tuin. Uit de studie bleek ook dat het niveau van agitatie bij ouderen sterk verminderde bij ouderen die tijd doorbrachten in tuinen. Daarbij was er wel het advies deze tuinen toe te spitsen op verschillende behoeften van dementerenden, zoals een bankje om rustig te zitten of een moestuintje die wat meer activiteit van de personen zelf vroeg.

Er waren wel wat kanttekeningen bij het inzetten van een tuin of patio. Zo wordt er melding gemaakt van arbeidsintensief toezicht dat er moet zijn wanneer ouderen zich in de tuinen begeven, alsmede veiligheid voor ouderen die daar verblijven (bijvoorbeeld val-gevaar).

Hersencellen geproduceerd met behulp van stamcellen helpt dementie te begrijpen

Hersenen van overleden personen met dementie zijn al langere tijd beschikbaar voor de wetenschap. Alois Alzheimer heeft meer dan 100 jaar geleden op deze manier de aandoening ontdekt en onderzocht. Hoe hersencellen zich precies ontwikkelen, of wat dat betreft degenereren, in een levend brein, is een stuk lastiger te onderzoeken. Onderzoekers kunnen namelijk niet zomaar een stuk hersenen uit een persoon halen voor een onderzoek. Op het gebied van radiologie zijn er al veel verbeteringen, maar resultaten voor het onderzoek naar dementie blijven echter uit.

Met behulp van stamcelonderzoek kunnen verschillende lichaamscellen, zoals huidcellen of witte bloedcellen, omgezet worden naar stamcellen. Deze stamcellen kunnen aangestuurd worden zich te ontwikkelen in alle denkbare lichaamscellen, zoals hersencellen. In een laboratorium kan op deze manier het ontstaan, ontwikkelen en verloop van dementie beter bestudeerd worden.

Stamcelonderzoek ondervindt nog veel hinder van protest, met name uit de religieuze hoek. Stamcelonderzoek is in Nederland verboden wanneer het gaat om stamceltherapie. Bij deze behandeling worden nieuwe cellen in het lichaam geplaatst die de oudere cellen moeten vervangen, en lijkt daarmee te veel op klonen. Onderzoek naar stamcellen is niet verboden, maar erg duur. In landen als Zuid Korea, Engeland, Zwitserland en Duitsland wordt meer onderzoek gedaan naar stamcellen.

Verdere ontwikkeling van stamcelonderzoek bij dementie kan leiden tot nieuwe therapie-mogelijkheden op het gebied van dementie, evenals andere vormen van medische behandelingen.

Je levensstijl heeft invloed op het ontwikkelen van dementie

Bij ongeveer een derde van alle gevallen van dementie wordt een verband gelegd met de levensstijl van de patiënt. Wetenschappers concluderen dat het (tijdig) aanpassen van je levensstijl, invloed kan hebben op het wel of niet ontwikkelen van een vorm van dementie. Er zijn verschillende factoren waarvan aangenomen wordt dat deze invloed hebben op het ontwikkelen van dementie:

• Overgewicht of obesitas
• Roken
• Overmatig drinken van alcohol gedurende een lange periode
• Diabetes Mellitus (Type 1 & 2)
• Hoge bloeddruk vanaf middelbare leeftijd

Met bovenstaande factoren kan rekening gehouden worden in het aanpassen van je levensstijl. Zo loont het natuurlijk enorm om te stoppen met roken wat lichamelijke gezondheid betreft, evenals het minder drinken van alcohol. Een actief en sociaal leven, met veel groenten en vis, lijkt vooralsnog het beste remedie te zijn tegen het ontwikkelen van dementie op latere leeftijd.

Muziek tijdens maaltijden reduceert agitatie en agressie in verpleeg- en verzorgingshuizen

Een groot deel van de dementerenden in Nederland en België verblijven in verpleeg- en verzorgingshuizen, waar van zorgpersoneel wordt verwacht steeds betere zorg te leveren aan ouderen die geagiteerd of agressief kunnen raken. Onderzoek toont aan dat de meeste agressie en agitatie zich tijdens de maaltijden manifesteert. Een systematic review van elf studies uit Amerika, België, Engeland, Australië, Zweden en Taiwan onderzocht verschillende interventie-strategieën tijdens maaltijden om agitatie en agressie te reduceren. Er werd geëxperimenteerd met de kleur van het servies, de hoeveelheid (zon)licht tijdens de maaltijd, het afspelen van ontspannende muziek en de tafelopstelling. Bij de laatstgenoemde werd een 'familieopstelling' gehanteerd, waarbij de dementerenden allen aan één grote tafel zaten en het zorgpersoneel mee-at.

Met name de toepassing van muziek tijdens de maaltijd had een gunstig effect op de gemoedstoestand van de dementerenden, waarbij een bijkomend verschijnsel was dat deze gemoedstoestand tot lang ná de maaltijd aanbleef.

Vitamine D tekort verhoogt kans op dementie

Een vitamine D tekort wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op het ontwikkelen van dementie. In een zes-jarige studie in Amerika werd vastgesteld dat ouderen die een mild tekort aan vitamine D hadden, de kans op ontwikkelen van dementie met 53% toenam. Ouderen die een ernstig vitamine D te kort hadden, hadden maar liefst 125% meer kans op het ontwikkelen van dementie. In een vergelijkbare studie werden nagenoeg dezelfde resultaten gevonden bij het ontwikkelen van Alzheimer. 69% meer kans bij een mild vitamine D tekort, en 122% bij een ernstig tekort.

Vitamine D speelt onder andere een rol in het afweersysteem en de regulatie van calcium en fosfaat in het bloed. Ouderen hebben strikt genomen een grotere kans op een vitamine D tekort, doordat hun huid het slechter opneemt uit zonlicht. Daarmee zijn zij meer afhankelijk van andere vitamine D bronnen, zoals voedingssupplementen maar ook meerdere soorten vis.

Een mediterraans voedingspatroon kan helpen het verouderende brein te beschermen tegen dementie

Een mediterraans voedingspatroon kenmerkt zich door veel groenten en fruit, peulvruchten, olijfolie, vis en weinig rood vlees. Regelmatig een kleine hoeveelheid alcohol, zoals een glas wijn bij de avondmaaltijd, is ook karakteristiek voor een mediterraans dieet. In enkele studies is aangetoond dat er een verband is tussen een dergelijk voedingspatroon en een verminderde kans op dementie op latere leeftijd.

In een systematic review van 12 studies werd aangetoond dat het loyaal blijven aan een mediterraans voedingspatroon een link had met betere cognitieve functies op latere leeftijd, minder stoornissen in deze functies en een gereduceerde kans op het ontwikkelen van Alzheimer. Voor een mildere achteruitgang, waren echter nog geen aanwijzingen voor een verband.

Jeanne-Louise Calment is vooralsnog de oudste vrouw ooit, met 122 jaar. Zij woonde in het zuiden van Frankrijk en was het onderwerp van veel studies. Zij vertelde zelf over haar hoge leeftijd dat het voornamelijk met haar (mediterraans) dieet te maken had. Naast dit dieet rookte zij wel vanaf haar 22e, en at ongeveer een kilo chocola per week.