Nagelbijten bij het kind, oorzaak en afleren

Volwassenen bijten wel eens op hun nagels. Vaak doen ze dit uit frustratie, angst, spanning of stress. Het nagelbijten begint vaak al op jonge leeftijd, ergens tussen de 3 en 18 jaar. Pubers bijten vaker op hun nagels dan jonge kinderen. Ook kan het nagelbijten in de puberteit versterkt worden. Soms is het geïmiteerd gedrag, maar vaak ervaart het kind stress, spanning of angst. Het is belangrijk om de oorzaak te achterhalen. Dan pas kan het nagelbijten aangepakt worden. Het afleren daarvan werkt alleen in gevallen waarbij het gedrag geïmiteerd is. In andere gevallen kan het kind het afleren door voldoende afleiding te krijgen.

Wat is nagelbijten?

Zowel volwassenen als kinderen bijten op hun nagels. Dit is een gewoonte waarbij de nagels van de vingers worden afgebeten, afgekloven of afgescheurd met behulp van de tanden. Sommige nagelbijters beperken zich niet alleen tot de nagels zelf maar nemen ook de nagelriemen mee. Over het algemeen worden alleen de nagels van de vingers afgebeten, alhoewel een klein aantal nagelbijters zich ook stort op de teennagels.

Wie aan de nagels bijt om een haakje of andere onregelmatigheid van de nagel te verwijderen is nog geen nagelbijter. Soms is er geen schaartje of nagelvijl bij de hand en wordt het euvel aan de navel door middel van de tanden verholpen. Nagelbijters zijn onbewust bezig met het bijten aan de nagels.

Ontwikkeling bij kinderen

Al op jonge leeftijd ontstaat nagelbijten. Vaak op de leeftijd tussen de 3 en 18 jaar oud. Bij pubers zien we nagelbijten frequenter voorkomen. Ook komt het vaker bij jongens dan bij meisjes voor. Van alle kinderen tussen de 3 en 6 jaar oud is ruim een derde nagelbijter. Tussen de 13 en 18 jaar oud is ruim 40 procent nagelbijter.

Oorzaken

De meest voorkomende oorzaak voor nagelbijten is innerlijke spanning en stress. Het nagelbijten kan dan gezien worden als een ontlading van deze spanning of stress. Kinderen die voor het eerst naar de kleuterschool gaan (rond de vier of vijf jaar oud zijn ze dan), ervaren vaak veel spanningen. De 'nieuwe' school vormt dan een grote uitdaging. Ze weten niet wat er op hen afkomt en hun dagindeling wordt drastisch omgegooid. Bovendien zijn de eerste weken tot maanden erg vermoeiend voor het jonge kind. De kleuter krijgt veel indrukken om te verwerken. Voor ouders is dit aan de buitenkant niet altijd te zien, maar nagelbijten verraadt de innerlijke onrust bij het kind.

Vervolgens zien we dat pubers nog vaker nagelbijten dan het jonge kind. Rond de leeftijd van 12 tot 13 jaar zal het kind de basisschool verlaten en naar het voortgezet onderwijs gaan. Ook dit brengt weer nieuwe spanningen met zich mee. Was het kind op de basisschool vertrouwd en de oudste en 'grootste' van alle klassen, nu zal het als brugpieper moeten opkomen voor zichzelf. Het is weer de jongste en minst ervaren van alle klassen. Pubers zijn hier innerlijk veel mee bezig en kunnen hun stress, spanning en angsten niet altijd even goed kwijt.

Ook lichamelijke en hormonale veranderingen bij de puber zorgen voor onrust. Ineens ontstaat er interesse voor het andere geslacht, of ervaart de puber dat deze interesse juist bij hetzelfde geslacht ligt. Bovendien gaat de puber steeds meer op zoek naar de eigen identiteit. Dit kan soms gepaard gaan met verkeerde keuzes, wat ook weer tot spanningen leidt. Spanningen kunnen op verschillende manieren tot uiting komen. Nagelbijten is hier slechts één van. Naast nagelbijten kunnen er ook andere verschijnselen van stress, spanning of angst optreden.

In een aantal gevallen wordt nagelbijten veroorzaakt door imitatie. Wanneer vader, moeder, broertje of zusje nagelbijt, is de kans aanwezig dat het kind dit gaat imiteren. Eenmaal aangeleerd wordt het een gewoonte die weer moeilijk af te leren is.

Afleren, is dat verstandig?

Het is frustrerend voor ouders om te zien hoe hun kind de nagels soms tot bloedens toe verwoest. Het afleren door middel van een vieze zalf, pleisters of andere methoden heeft vaak geen effect. In sommige gevallen gaat het kind alleen maar nagelbijten. Dus of het verstandig is om het kind het nagelbijten af te leren? Nee, dat is het niet. Het afleren kan bij het kind alleen maar voor meer spanningen zorgen. En dat is juist iets wat we willen voorkomen.

Beter is om naar de onderliggende oorzaak te kijken. Vaak begint nagelbijten rond de periode dat het kind voor het eerst naar school gaat. Dit kan de kleuterschool zijn (groep 1) of de peuterspeelzaal. Het is belangrijk om het kind goed te ondersteunen in deze spannende periode. Afleiding voor het kind is een goede methode. Het kind moet de spanning op een andere manier zien kwijt te raken. Dit kan bijvoorbeeld middels sport of spel. Juist aandacht geven wanneer het kind niet nagelbijt is essentieel. Wanneer het kind wel nagels bijt kan dit het beste genegeerd worden en gezorgd worden voor afleiding. Zorg er hierbij voor dat het kind niet het nagelbijten in verband gaat brengen met het doen van iets leuks.

Het afknippen van de nagels zorgt ervoor dat er niet veel te bijten overblijft. Het nodigt in ieder geval minder uit om erop te gaan bijten. Houd ze daarom kort. Voor pubers die nagelbijten geldt bovenstaande ook, afleiding werkt goed. Bovendien kunnen gesprekken soms voor opheldering zorgen. Sommigen lopen tegen problemen aan maar durven dit niet onder woorden te brengen of om hulp te vragen.