Spitsvoet of pes equinus, oorzaak en behandeling

Door verschillende oorzaken kan een spitsvoet ontstaan. Een spitsvoet kenmerkt zich doordat de voet in het verlengde van het onderbeen getrokken wordt. Iemand met dezer aandoening loopt dus op zijn of haar tenen. Het kan aan één voet of aan beiden voeten ontstaan. Vaak is de oorzaak te vinden in een aangeboren afwijking zoals een klompvoet, spastische verlamming, de ziekte MS of het veelvuldig open op de tenen. Ook lang in bed liggen kan een spitsvoet veroorzaken. Gelukkig is behandeling in de meeste gevallen wel goed mogelijk en zal er herstel optreden.

Wat is een spitsvoet?

Een spitsvoet wordt ook wel pes enquinus genoemd. Het gaat hier om een afwijkende stand van de voet ten opzichte van het onderbeen. Het kan door verschillende oorzaken ontstaan, maar ook aangeboren zijn. Een spitsvoet kenmerkt zich door het naar beneden wijzen van de voet en de tenen.

Oorzaken

Wanneer een spitsvoet aangeboren is hebben we vaak te maken met een klompvoet. Een klompvoet komt bij 1 op de 800 baby's voor. Het komt vaker bij jongens dan bij meisjes voor. Bij een klompvoet zien we dat de achillespees te kort is, de voet naar binnen toe wijst, naar binnen kantelt of naar beneden wijst. In dit laatste geval spreken we van een spitsvoet. Een spitsvoet kan dus een onderdeel of een symptoom van een klompvoet zijn.

Een spastische verlamming kan ook een spitsvoet veroorzaken. Een spastische verlamming kenmerkt zich door wel kracht in de spieren te hebben, maar hier geen controle over te hebben. Er ontstaan onwillekeurige bewegingen en trillingen van de ledematen. Oorzaak voor een spastische verlamming kan aangeboren zijn, maar kan ook op latere leeftijd ontstaan zijn door schade aan de hersenen of de zenuwen.

Langdurige bedrust is weer een andere veroorzaker. Hierbij kan de verpleging soms tekort schieten. Het gevolg is dat dat pezen of spieren na verloop van tijd verkorten. Maar ook kan er een te grote werking aan de spieren of pezen ontstaan. Dit zien we wanneer de patiënt op de rug ligt en de voeten gestrekt houdt. De dekens drukken de voet als het ware omlaag waardoor deze stand aan blijft houden.

Een overmatige aanspanning van de spieren of de pezen zien we bij bepaalde spierziekten. De kuitspier raakt dan teveel gespannen en er ontstaat een spitsvoet. Een verkorte achillespees kan ook de veroorzaker zijn. Kinderen die veel op hun tenen lopen kunnen later ook last krijgen van een spitsvoet. Dit komt omdat hun voet deze houding aanneemt door verkorting van de achillespees. Een spitsvoet kan op iedere leeftijd ontstaan.

Ook bij Multiple Sclerose (MS) zien we vaker een spitsvoet optreden, evenals een holvoet. De oorzaak van MS in onbekend, het afweersysteem zou hier een mogelijke rol in spelen. Over het algemeen kenmerkt MS zich door klachten met het lopen, het zien en het voelen. Een spitsvoet komt helaas vaker voor bij MS.

Symptomen en klachten

Een spitsvoet ziet eruit als het verlengde van het onderbeen. De tenen wijzen naar beneden toe en er wordt ook op de tenen gelopen. Het is niet mogelijk de voet weer in de normale stand te dragen. De voet wordt continue naar beneden getrokken. Het komt wel eens voor als onderdeel van een klompvoet. Het kan aan één of aan beiden voeten voorkomen.

Omdat de oorzaak verschillende kan zij, zal de onderliggende oorzaak ook vaak klachten geven. Hoewel deze klachten de ziekte kenmerken, hoeven ze niet bij een spitsvoet te horen. Een spitsvoet kan dus ook al symptoom van een onderliggende ziekte voorkomen. Het vervelende aan een spitsvoet is het feit dat lopen moeizaam gaat door de afwijkende stand van de voet. Ook kan er daardoor snellere slijtage optreden of pijnklachten.

Behandeling

Een spalk kan ertoe bijdragen om de voet weer in de normale stand te krijgen. Ook kan er een veer worden aangebracht die aan de buitenkant om de schoen heen zit. Dit heet ook wel een peroneusveer. Overigens kan deze veer ook in de binnenkant van de schoen worden aangebracht. De veer trekt de voet na iedere stap die gezet wordt weer automatisch omhoog. Zo onderscheiden we de dagspalken en de nachtspalken of beugels, maar ook een combinatie van beiden is mogelijk.

De achillespees kan operatief verlengd worden. Dit wordt gedaan wanneer de achillespees te kort is. Soms wordt een wigvormige resectie van de voetwortelbeentjes toegepast, al dan niet in combinatie met verkorting van de achillespees. Deze operatie wordt ook wel artrodese genoemd. Het gewricht wordt hierbij stijf gemaakt. Ook kan de botstand gecorrigeerd worden middels een operatie. Welke behandeling het beste is hangt enerzijds af van de onderliggende oorzaak, anderzijds van de ernst van de spitvoet. De arts zal vooraf eerst alle mogelijkheden bespreken. Soms is behandeling of genezing niet mogelijk vanwege een te grote afwijking of vanwege terugkeer van de spitsvoet.