Phthisis bulbi: Afgestorven oog door oogziekte

Bij phthisis bulbi, ook bekend als een afgestorven oog, heeft een patiënt een gekrompen oogbol met atrofische en ongeorganiseerde intra-oculaire structuren. Dit vloeit voort uit een verscheidenheid van ernstige oogaandoeningen. Dystrofische calcificatie is gebruikelijk. Oorzaken van deze terminale oogschade omvatten trauma, infectie, uveïtis en andere ontstekingen, straling, chronische netvliesloslating en retinoblastoom. De oogbol werkt niet waardoor de patiënt blind is in dat oog. De behandeling verloopt erg moeilijk en veelal krijgt de patiënt uiteindelijk een oogprothese.

• Oorzaken phthisis bulbi
• Epidemiologie afgestorven oog
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken oogaandoening
• Behandeling oogziekte
• Belangenvereniging

Oorzaken phthisis bulbi

Uveïtis is de belangrijkste oorzaak van phthisis, gevolgd door oogtrauma en infectie. Een diffuse ontsteking, straling, chronische netvliesloslating, retinoblastoom (medische term voor "netvlieskanker"), een zware behandeling van glaucoom en een auto-immuunziekte (zoals bijvoorbeeld de ziekte van Behçet) leiden mogelijk eveneens tot phthisis. Zelfs een complicatie van oogchirurgie leidt mogelijk tot phthisis bulbi. Het interval tussen het tijdstip van de diagnose en de ontwikkeling van phthisis is de langste bij patiënten met uveitis. Bij retinoblastoom treedt phthisis bulbi op als gevolg van tumornecrose.

Epidemiologie afgestorven oog

Er zijn geen in de medische literatuur exacte cijfers bekend rond phthisis bulbi. Afhankelijk van de onderzoeksresultaten, vertoont uiteindelijk zo’n 2,5 tot 5% van de mensen met retinoblastoom phthisis bulbi. Verder is er geen gegevens te vinden over deze oogaandoening.

Symptomen

Meestal duurt het enkele jaren voordat phthisis bulbi optreedt; het afsterven van het oog is namelijk de laatste, terminale fase van het oog. De oogbol ziet er klein, gekrompen en anatomisch misvormd uit. Het oog is als het ware verschrompeld door een tekort aan kamerwater. De intra-oculaire druk (oogdruk) benadert 0 mm Hg bij een oogdrukmeting. Bijgevolg vervormt de cornea (het hoornvlies) waardoor corneaoedeem en littekens ontstaan die leiden tot de ontwikkeling van cataract (vertroebelde ooglens). Het oogvolume vermindert tot de helft of een derde van het normale oogvolume waarbij de ooglagen (sclera) verdikt zijn. Het kamerwater ontvangt te weinig voeding. Wanneer oedeem optreedt in de macula (maculaoedeem) en de oogzenuw, krijgt de patiënt problemen met zijn gezichtsvermogen. Ten slotte is een totale netvliesloslating en littekenvorming mogelijk.

Diagnose en onderzoeken oogaandoening

De oogarts doet een uitgebreid oogonderzoek. De intraoculaire structuren (oogstructuren) van phthisis bulbi zijn door klinisch onderzoek of beeldvorming lastig te identificeren. Uiteraard is wel aan de buitenkant te zien dat het oog verschrompeld is. Vaak treedt calcificatie (verkalking) op in het oog. De oogdruk is ongeveer 0 mm Hg.

Behandeling oogziekte

Het behandelen van phthisis is bijzonder moeilijk. Er is geen behandeling voorhanden voor het herstellen van het gezichtsvermogen. Een hoornvliestransplantatie is niet mogelijk omdat de voeding uit het kamerwater ontbreekt. De patiënt krijgt indien nodig een enucleatie (oog verwijderende operatie) wanneer hij bijhorende chronische pijn heeft of omwille van cosmetische redenen. Na de ingreep komt hij in aanmerking voor een oogprothese. Zo verbetert hij zijn uiterlijk voor de buitenwereld. De oogprothese bevordert eveneens de groei van de oogkasstructuur.

Belangenvereniging

In Nederland bestaat de Vereniging OOG in OOG waar mensen met phthisis bulbi terecht kunnen. Het dragen van een oogprothese is namelijk toch voor heel wat patiënten op mentaal vlak een grote stap. Bij deze organisatie kan een patiënt informatie opvragen. Daarnaast is het mogelijk om contact uit te wisselen met lotgenoten. Bovendien maakt de Vereniging OOG in OOG werk van contacten met ziekenhuizen en ocularisten (oogprothesemakers).

Lees verder

• Oogaandoeningen: Bekende, onbekende en zeldzame oogaandoeningen (special)
• Oogprothese (kunstoog) na chirurgische verwijdering van oog